بهداشت دام
والانعام خلقها لکم فیها دف ومنافع ومنها تاکلون
وچهارپایان رابرای راحتی شما نوع بشر خلق کرده تابااستفاده ازپشم وموی آندفع سردی وگرمی ازخود بکنید وفواید بسیار دیگر بریدواز شیر وگوشت آنها غذای خوردنی تهیه کنید.
مقدمه:
توجه به بهداشت گله،یکی ازجنبه های بسیار مهم مدیریتی درپرورش دام میباشد.برنامه های بهداشتی که برپیشگیری از بروز بیماریها پایه گذاری شده اند،نقش اساسی درافزایش بازدهی حیوان خواهند داشت.درمان،برای جلوگیری از مرگ حیوان انجام می شود اما برخی ازبیماریها درمان شدنی نیستند وموجب مرگ حیوانی باارزش خواهند شد. ازاین رو طراحی برنامه های بهداشتی ،باید راهبردی تهاجمی (پیشگیری ازبیماری ) باشد نه تدافعی (درمان بیماری) .
هدف اساسی هربرنامه بهداشتی آن است که باپیشگیری ازبروز بیماریها سود دهی راافزایش دهد.برنامه های بهداشتی که ازنظر اقتصادی پرهزینه تراز بیماری باشند،سفارش نمی شوند.برنامه های بهداشتی ازواکسیناسیون ساده تااستفاده ازکامپیوتر برای زیر نظر داشتن دامها متفاوت است.موفقیت هربرنامه بهداشتی به همکاری بی دریغ وعلاقه مندی تمام افرادی وابسته است که به شیوه ای بادام درارتباط هستند.دامدار خوب بافراهم کردن شرایط مناسب،ازآسیب پذیری حیوانات وبروز بیماریها جلوگیری کرده وبامشاهده حالتهای نابهنجار درحیوانات مشکل رابرطرف می سازد.
برخی ازرفتارهای نابهنجار ونشانه های بیرونی که توجه به آنها اهمیت دارد،عبارتند از:بی اشتهایی،کند رشدی،لرزش،سرفه کردن،موهای خشن وناشفاف،آبریزش ازبینی،تورم یازخم شدن هرجای بدن،اسهال،واکنشهای نابهنجاری مانند کناره گیری ازدیگر دامها ومانند آن .
کلیه اقدامات بهداشتی که جهت کنترل،پیشگیری وریشه کنی بیماریها بخصوص بیماریهای واگیردار باید اعمال شود 1-قرنطینه 2- سالم وبهداشتی بودن آب،غذا،هوا وخاک 3- بهداشت کل مجموعه دامداری 4- بهداشت جایگاه 5- بهداشت انفرادی دام 6- بهداشت دوشش ومبارزه با ورم پستان 7- بهداشت زایمان 8- بهداشت گوساله دانی 9- بهداشت علوفه وانبارهای خوراک دام 10- بهداشت درمانگاه وبیمارستان دامپزشکی 11-معدوم سازی لاشه ها.
بهداشت جایگاه دام :
محل نگهداری،مراقبت وپرورش دام راجایگاه دام می نامند.به طور کلی سه نوع جایگاه باز،نیمه بازوبسته وجود دارد. جایگاههای باز مخصوص مناطق گرمسیر می باشد.جایگاه نیمه بازسه طرف آن محصوربوده ویک طرف آن بازبوده ودام درقسمت بیرونی میتواند گردش کند.که به این قسمت بهاربند گفته میشود.
درجایگاه بسته هرچهار طرف توسط دیوار محصوربوده ونوروهوا به ترتیب ازطریق پنجره وهواکش ها تامین می شوند.ازجمله اصولی که درساخت جایگاه باید درنظر گرفت جهت وسمت دامداری میباشد. ساختمان دامداری باید پشت به بادهای محلی باشد واززمینهای اطراف 10تا20 سانتی متر بلند ترباشد .دراماکن سنتی بهتراست که دیوارها تا5/1 –2 متر سیمان کاری شوند وکف جایگاه نیز بتونی باشدوشیار یاکانالهایی کم عمق باشیب کم برای عبور ادرار وترشحات ایجاد شود زیرا وقتی فضولات درکف بماند محل مناسبی برای رشد میکروبها وگاز های مضر میباشد که باعث آسیب به چشم ودستگاه تناسلی حیوان گشته وسلامتی حیوان راتهدید میکند.ازطرفی دامدار درتماس دائم بادامها است وموجبات آلودگی وابتلاء دامدار به امراض مشترک بین انسان ودام ازقبیل تب مالت،سل وغیره می شود.ارتفاع پنجره ها ازکف اصطبل باید بین 50/1-20/1 متر باشد وتعداد پنجره ها بسته به آب وهوا ومساحت متغیر میباشد .بهتر است پنجره ها به شکل مربع وروبروی همدیگر باشند تا جریان هوا به آسانی صورت گیرد.همچنین مطلوب میباشد که ازبالا به پایین باز وبسته شوند تا هوای بیرون مستقیما به بدن دام اثرنکند.کف جایگاه باید به طور مرتب خشک نگه داشته شود.بخصوص درفصل زمستان که بارندگی ورطوبت زیاد است ،کودها باید روزانه جمع آوری شوند.درگاوداری های بزرگ این عمل توسط تراکتور انجام میشود. ( شکل 1 )
پس ازجمع آوری کود به نحوی باید عوامل بیماری زا را ازبین برد که برای این کار ازمواد ضد عفونی مثل آهک خشک استفاده می شود.یا اینکه می توان آهک رادرآب حل کرد وبااستفاده از پمپ عمل ضدعفونی راانجام داد.برای تهیه آب آهک 50 تا 60 کیلوگرم آهک رادر یک بشکه 200لیتری آب حل میکنند ودیوارها وکف رابااستفاده ازسمپاش ضدعفونی میکنند.درجلوی درب دامداری باید یک حوضچه ضدعفونی که عرض آن حدود 3متر باشد ایجاد کردتا وسائل نقلیه ای که وارد می شوند ازاین حوضچه عبور کنند ،همچنین یک حوضچه ضدعفونی برای ورود افراد درجلوی درب دامداری باید ایجاد کرد.عمل شعله افکنی کلیه قسمتهای اصطبل دام به صورت هفتگی صورت میگیرد که دردامداریهای صنعتی توسط شعله افکنهای بزرگ که توسط تراکتور حمل می شوند این عمل انجام می شود.( شکل 2 )
معمولا قسمتهایی مثل آخور وآبشخور درقسمت بهاربند بوده ودرقسمت بالای آخورها وآبشخورها سایه بانی برای جلوگیری ازبارش باران برروی بدن وغذای دام وهمینطور برای جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب برروی بدن دام ایجاد میکنند.آخورها باید هرروز صبح تمیز وازغذای مانده روز قبل پاک شوند،آب آبشخورها نیز باید حداقل هفته ای یکبار خالی وتوسط برس تمیز گردد.جهت سرازیر نشدن آب آبشخورها وجلوگیری ازخیس شدن بستر ازشناورکولر آبی استفاده میکنند.
بهداشت زایمان :
قسمت زایشگاه باید تمیز،بهداشتی،آرام ،راحت ودارای تهویه مناسب باشد.قسمت کف باید بتونی باشد . درزمان زایش برای فراهم نمودن بستر مناسب باید ازکلش کاه استفاده نماییم .درفصل زمستان ازکوران وجریان شدید هوا به داخل زایشگاه باید جلوگیری شود .دراین قسمت باید آب آشامیدنی کافی وتازه دردسترس دام باشد.همچنین وسایل ولوازم مامایی مثل ساولن،طناب،دستکش وداروهای ضروری باید وجود داشته باشد.نصب توری های فلزی برروی پنجره ها وتهویه ها جهت جلوگیری ازورود حشرات مزاحم ضروری است .درجلوی درب زایشگاه حوضچه ضدعفونی باید احداث شود.وقتی می خواهیم گاو رابرای زایمان به این محل بیاوریم باید پشت دام راازدم تاپایین پستان بشوییم ،اگر این کار را باآب وماده ضد عفونی انجام دهیم بهتر است.سعی کنید پشت دام ازپهن کاملا پاک شود.ماده ضدعفونی ساولن برای شستن دام خیلی مناسب است.سم های گاورا قبل ازآوردن به محل زایمان بهتر است تمیز کنید.وقتی علایم زایمان وزور زدنهای گاو شروع شد گاورا به محل زایمان بیاورید.