مقدمه
پیشگفتار:
قدمت سنگ دستگاه ادراری به قدمت انسان است.با وجود رشد تکنیکهای مدرن مشکل سنگ ادراری هم چنان برای اورولوژیست ها و بیماران باقی مانده است. هم اکنون میزان شیوع بیماری سنگ ادراری رو به افزایش می باشد .(1)
این سوال همیشه مطرح بوده است که سنگ ادراری موجب چه نوع تغییراتی در مخاط ادراری می شود؟ تا کنون مشخص شده است که مخاط ادراری در پاسخ به محرک هایی چون سنگ وعفونت دچار پرولیفراسیون،متاپلازی و دیس پلازی می شود.(1)
گزارشهایی موجود است که سنگ ادراری موجب بروز تومورهای لگنچه می شود بطوریکه در برخی مطالعات پیشنهاد شده است که همه بیمارانی که تحت عمل جراحی حذف سنگ قرار می گیرند از نظر تغییرات احتمالی اروتلیوم بیوسپی وبررسی می شوند.
اما مطالعه دیگری پیشنهاد بیوپسی را در بیماران مبتلا به سنگ شاخ گوزنی عفونی داده است.از طرفی اثر مدت زمان ابتلا بیماران به سنگ کلیه بر میزان ضایعات وعوارض ناشی از سنگ هنوز مشخص نشده است و در مطالعات مختلف نتایج مختلفی بدست آمده است. با توجه به پروگنوزبد تومورهای لگنچه وکلیه بسیار مهم است که این بیماران در مراحل اولیه بروز آن تشخیص داده شود. بنابراین هدف مطالعه بر این محور تنظیم شده است که آیا نیاز به انجام بیوسپی در هر عمل جراحی حذف سنگ می باشد؟ و در صورتیکه این پاسخ مثبت است آیا می شود زمان مشخصی را برای بیوسپی از مبتلایان به سنگ کلیه در نظر گرفت؟
کلیات: نقش اصلی دستگاه ادراری تولید و دفع ادرار وتنظیم آب واملاح بدن است برای اطلاع دقیق تر از روند تشکیل سنگ ادراری و عوارض سوء آن لازم است که در مورد آناتومی،فیزیوپاتولوژی وبافت شناسی دستگاه ادراری شناخت کافی داشته باشیم.قسمتهایی از دستگاه ادراری که می تواند مبتلا به سنگ شود شامل کلیه ها و لگنچه آن،حالب ها،مثانه و پیشابراه می باشد که در مورد آنها توضیح خواهیم داد.
کلیه ها
آناتومی ماکروسکوپی:یک جفت ارگان قهوه ای مایل به قرمز وسفت می باشد که در خلف صفاق و در دو طرف ستون فقرات قرار دارد.(شکل 1-1)
به عنوان یک عضو ترشح کننده ادرار نقش بزرگی در تنظیم آب و املاح،اسید وباز به عهده دارند علاوه بر این در اعمال دیگری همچون ساختن رنین و ویتامین D و هورمون اریتروپوتین مشارکت دارند.(2)
کلیه عضو پرعروقی است که در شرایط عادی حدود 20%برون ده قلبی را دریافت می کنند.پارانشیم کلیه آزاد است و فقط یک کپسول نازک ولی محکم آن را می پوشاند در حالت عادی جراح براحتی می تواند کپسول را از پارانشیم کلیه جدا کند.
وزن کلیه طبیعی در مردان حدود 150 گرم است و در زنان از نظر اندازه و وزن کمتر است .طول کلیه حدود 12_10 سانتی متر وعرض آن 7_5 سانتی متر و قطر آن حدود 4_3 سانتی متر است.گاهی کلیه چپ بزرگتر از کلیه راست می باشد و علت آن فشار کبد بر روی کلیه راست است .
کلیه در اطفال اندازه بزرگتری نسبت به جثه دارد.کلیه در قطب فوقانی وتحتانی تحدب دارد.سطح داخلی آن فرو رفته وگود است که ناف کلیه نام دارد و به سینوس کلیوی باز می شود که مجاری جمع کننده ادرار وعروق کلیوی آن اشغال نموده اند در اطراف سینوس معمولاً مقادیری چربی قرار می گیرد.(2)
آناتومی میکروسکوپی: پارانشیم کلیوی به دو قسمت مدولاو قشر تقسیم می شودکه قشر کم رنگ به آسانی از مدولای تیره رنگ متمایز می شود.مدولا از چند مخروط مجزا به نام پیرامید تشکیل شده است ونوک گرد هر مخروط به یک پاپی کلیوی منتهی می شود که به طرف سینوس کلیه قرار دارد جایی که توسط کالیس های کوچک منفرد ادرار جمع آوری می شود. (شکل2-1)
بنابراین تعداد پیرامیدها با کالیس های کوچک متناسب است.قاعده هر پیرامید تقریباً موازی لبه خارجی کلیه قرار دارد قشر کلیه پیرامید ها را می پوشاند و از بین پیرامید ها تا سینوس کلیه پیش می رود واین گسترش غشاء در بین پیرامیدها_ ستون بر تن _تا عروق پارانشیم ادامه می یابد.یک لُب کلیه مشخص می شود با یک مخروط منفرد که توسط غشاء پوشانیده شده است.پارانشیم کلیه شامل ساختمان های متعدد توبولار،شبکه عروقی، لوله های جمع کننده ادرار وبافت بینابینی است غشاء این توبول ها به طور کاملاً واضح با گلومرول های مویرگی دانه فلفلی احاطه شده اند. (شکل3-1)
بافت شناسی:واحد عملکردی کلیه نفرون نام دارد و از لوله ای تشکیل شده است که عملکرد ترشحی ودفعی دارد. بخش ترشحی بیشتر در غشاء کلیه واقع شده ومتشکل از کورپوسکول کلیوی وقسمت ترشحی لوله های ترشحی کلیوی است.هر کورپوسکول کلیوی متشکل از گلومرول عروقی است که به داخل کپسول بوومن نفوذ می کند وبا اپی تلیوم پیچیده پروگزیمال در یک امتداد قرار دارد.قسمت دفعی در مدولا قرار دارد و شامل لوله پیچیده پروگزیمال،قوس هنله و لوله پیچیده دیستال است.بخش دفعی نفرون لوله جمع کننده نامیده می شود که در امتداد انتهای دیسنال شاخه صعودی لوله پیچیده قرار دارد.لوله جمع کننده محتویات خود را از طریق رأس هرم به داخل کالیس کوچک می ریزد.