کلمه بحران معانی و تعاریف مختلفی دارد. در یک نگاه کلی می‌توان گفت: «بحران یک حادثه، واقعه و یا جریانی است که اتفاق می‌افتد و سیستم را از کارکرد منظم خودش باز می دارد. یعنی حرکت منظم سازمان، مجموعه شهر یا سایر مجموعه‌ها را طوری از کار می اندازد یا فلج می‌کند و یا باعث تاخیر در روند اجرای فعالیت‌ها، ماموریت‌ها و اهداف سیستم می‌شود.»
براساس چگونگی تعریف بحران، تعاریف و تعابیر متفاوتی از مدیریت بحران نیز ارائه شده است. در این مقاله ابتدا به بیان این تعاریف و تدابیر و تشریح اثرات بحران در جوامع سپس به تعریف مدیریت بحران پرداخته می‌شود.
بحران‌ها انواع مختلفی داشته و دامنه بسیار گسترده‌ای دارند، در یک نگاه کلی می‌توان بحران‌هایی که یک جامعه را تهدید می‌کنند را به سه قسمت تقسیم نمود:
1- بحران‌های ناشی از جنگ و درگیری بین کشورها.
2- بحران‌های ناشی از مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه
3- بحران‌های ناشی از بلایایی طبیعی.
که هر یک از انواع یاد شده خود به زیر گروه‌هایی تقسیم می‌شوند.
صرف نظر از نوع و شکل بحران، امکان ارائه مدلی جامع برای مواجهه با بحران‌های مختلف وجود دارد. تاکنون مدل‌های مختلفی در این زمینه ارائه شده است. در این مقاله پس از ارائه تعاریف یاد شده به ذکر رئوس اصلی یکی از این روش‌های مواجهه با بحران پرداخته خواهد شد. سپس این روش برای مواجهه با بحران‌های ناشی از حملات هوایی و موشکباران مناطق غیر نظامی مورد بررسی قرار می‌گیرد
1مقدمه
چرا بحران تا این اندازه فکر بشر را مشغول کرده است؟
بحران در طول تاریخ بشری همواره با انسان بوده است. حملات غارتگرانه کشور گشایان به سرزمین های دیگر، سیل، زلزله ، هرج و مرج‌های اجتماعی و صدها نوع وقایع دیگر، بحران‌هایی هستند که نسل‌های بشر همواره مجبور به تحمل خسارت‌ها و صدمات ناشی از آنها بوده‌اند.
مروری بر آنچه در سده‌های اخیر در ایران رخ داده، ما را به این نتیجه می‌رساند که ایران یکی از بحران خیزترین کشورهای جهان میباشد. وقایع سیاسی و به تبع آن، نظامی اتفاق افتاده در ایران و همین طور بلاخیز بودن فلات ایران، بر این سخن مهر تائید می‌نهد.
به دلایل زیر ایران کشوری بحران خیز است:
- کشور ایران از نظر بلایای طبیعی یکی از 10 کشور بلاخیز دنیا است.
- 90درصد جمعیت کشور در معرض خطرات ناشی از حوادث طبیعی است.
- کشور ایران از نظر آمار وقوع حوادث در دنیا مقام ششم را دارد.
- کشور ایران، ام القرای کشورهای اسلامی است و در نتیجه مخاطرات نظامی و سیاسی بسیار بالایی دارد.
- ایران از نظر استراتژیکی و اقتصادی در نقطه‌ای از جهان قرار گرفته که می‌توان گفت: از بیشتر بحران‌های جهانی اثر می‌پذیرد. به طور مثال جنگ‌های جهانی اول و دوم را می‌توان نام برد. همچنین جنگ آمریکا و عراق و ...
بنابراین لزوم داشتن یک مدیریت بحران قوی در ایران امری اجتناب ناپذیر می‌نماید. چیزی که متاسفانه تنها در سال‌های اخیر به آن پرداخته شده است. در این مقاله تلاش ما این است که ضمن معرفی و تشریح بحران و ارائه یک تعریف دقیق از مدیریت بحران، به معرفی یکی از انواع بحران‌های نظامی یعنی بحران‌های ایجاد شده در بمباران‌ها و موشکباران‌های مناطق غیر نظامی بپردازیم.
2- تعریف بحران
2-1) بحران چیست؟
تصور کنید مدیر یک شرکت چند ملیتی و بزرگ هستید و در اولین روز کاری هفته خود را آماده می‌کنید که یک هفته کاری خوب و موفق را پشت سر بگذارید، صبح زود وارد اتاق کار خود می‌شوید و متوجه می‌شوید کارمندان شرکت شما به خاطر مسائل حقوقی دست به اعتصاب زده‌اند. هنوز موضوع برای خود شما روشن نشده است که با انبوهی از خبرنگاران رو به‌رو می‌شوید. شرکت شما دچار بحران شده است.
یا تصور کنید در نیویورک زندگی می‌کنید و شاهد انفجار برج‌های سازمان تجارت جهانی هستید و امنیت شما و خانواده‌تان دچار چالش شده است. تردیدی نیست که شما در شهری بحران زده زندگی می‌کنید. و یا خاطرات اولین روزهای 8 سال دفاع مقدس را به یاد بیاورید. ایران و به خصوص سرزمین‌های جنوبی و غرب آن دچار، بحران بودند. به این اتفاقات می‌توان وقوع زلزله و سیل و بسیاری موارد دیگر را نیز افزود.
در هر فعالیت گروهی، از فعالیتهای معمول در خانواده که نوعی حرکت گروهی محسوب می‌شوند تا شرکت‌های تجاری، احزاب سیاسی، دولت‌ها و جریان‌های بزرگ بین المللی مشکلات و موانعی به وجود می‌آید که پویایی آن فعالیت، به نحوه عبور از مشکلات و موانع وابسته است. به طور کلی حرکت مطلوب یک مجموعه، گذر از یک وضعیت و رسیدن به وضعیت جدید و بهتر است. به همین علت رخ نمایی مشکلات جزء جدایی ناپذیر یک فعالیت محسوب می‌شود. از این دیدگاه می‌توان گفت مجموعه تلاش‌‌های صورت گرفته در توسعه علوم مدیریت، در راستای استخراج روش‌هایی برای عبور موفقیت آمیز از این مشکلات و موانع هستند.
بحران، بروز ناگهانی نیروی یا مجموعه‌ای از نیروهای مخالف و غیر قابل پیش بینی است که بنیاد و محوریت یک حرکت هدفمند را تحت تاثیر مخرب خود قرار می‌دهد و در صورت عبور نکردن، از آن، صدمات جبران ناپذیری به اساس حرکت وارد می‌آورد.کلمه بحران معانی و تعاریف مختلفی دارد. در یک نگاه کلی می‌توان گفت: «بحران یک حادثه، واقعه و یا جریانی است که اتفاق می‌افتد و سیستم را از کارکرد منظم خودش باز می دارد. یعنی حرکت منظم سازمان، مجموعه شهر یا سایر مجموعه‌ها را طوری از کار می اندازد یا فلج می‌کند و یا باعث تاخیر در روند اجرای فعالیت‌ها، ماموریت‌ها و اهداف سیستم می‌شود.»
براساس چگونگی تعریف بحران، تعاریف و تعابیر متفاوتی از مدیریت بحران نیز ارائه شده است. در این مقاله ابتدا به بیان این تعاریف و تدابیر و تشریح اثرات بحران در جوامع سپس به تعریف مدیریت بحران پرداخته می‌شود.
بحران‌ها انواع مختلفی داشته و دامنه بسیار گسترده‌ای دارند، در یک نگاه کلی می‌توان بحران‌هایی که یک جامعه را تهدید می‌کنند را به سه قسمت تقسیم نمود:
1- بحران‌های ناشی از جنگ و درگیری بین کشورها.
2- بحران‌های ناشی از مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه
3- بحران‌های ناشی از بلایایی طبیعی.
که هر یک از انواع یاد شده خود به زیر گروه‌هایی تقسیم می‌شوند.
صرف نظر از نوع و شکل بحران، امکان ارائه مدلی جامع برای مواجهه با بحران‌های مختلف وجود دارد. تاکنون مدل‌های مختلفی در این زمینه ارائه شده است. در این مقاله پس از ارائه تعاریف یاد شده به ذکر رئوس اصلی یکی از این روش‌های مواجهه با بحران پرداخته خواهد شد. سپس این روش برای مواجهه با بحران‌های ناشی از حملات هوایی و موشکباران مناطق غیر نظامی مورد بررسی قرار می‌گیرد
1مقدمه
چرا بحران تا این اندازه فکر بشر را مشغول کرده است؟
بحران در طول تاریخ بشری همواره با انسان بوده است. حملات غارتگرانه کشور گشایان به سرزمین های دیگر، سیل، زلزله، هرج و مرج‌های اجتماعی و صدها نوع وقایع دیگر، بحران‌هایی هستند که نسل‌های بشر همواره مجبور به تحمل خسارت‌ها و صدمات ناشی از آنها بوده‌اند.
مروری بر آنچه در سده‌های اخیر در ایران رخ داده، ما را به این نتیجه می‌رساند که ایران یکی از بحران خیزترین کشورهای جهان میباشد. وقایع سیاسی و به تبع آن، نظامی اتفاق افتاده در ایران و همین طور بلاخیز بودن فلات ایران، بر این سخن مهر تائید می‌نهد.
به دلایل زیر ایران کشوری بحران خیز است:
- کشور ایران از نظر بلایای طبیعی یکی از 10 کشور بلاخیز دنیا است.
- 90درصد جمعیت کشور در معرض خطرات ناشی از حوادث طبیعی است.
- کشور ایران از نظر آمار وقوع حوادث در دنیا مقام ششم را دارد.
- کشور ایران، ام القرای کشورهای اسلامی است و در نتیجه مخاطرات نظامی و سیاسی بسیار بالایی دارد.
- ایران از نظر استراتژیکی و اقتصادی در نقطه‌ای از جهان قرار گرفته که می‌توان گفت: از بیشتر بحران‌های جهانی اثر می‌پذیرد. به طور مثال جنگ‌های جهانی اول و دوم را می‌توان نام برد. همچنین جنگ آمریکا و عراق و ...
بنابراین لزوم داشتن یک مدیریت بحران قوی در ایران امری اجتناب ناپذیر می‌نماید. چیزی که متاسفانه تنها در سال‌های اخیر به آن پرداخته شده است. در این مقاله تلاش ما این است که ضمن معرفی و تشریح بحران و ارائه یک تعریف دقیق از مدیریت بحران، به معرفی یکی از انواع بحران‌های نظامی یعنی بحران‌های ایجاد شده در بمباران‌ها و موشکباران‌های مناطق غیر نظامی بپردازیم.
2- تعریف بحران
2-1) بحران چیست؟
تصور کنید مدیر یک شرکت چند ملیتی و بزرگ هستید و در اولین روز کاری هفته خود را آماده می‌کنید که یک هفته کاری خوب و موفق را پشت سر بگذارید، صبح زود وارد اتاق کار خود می‌شوید و متوجه می‌شوید کارمندان شرکت شما به خاطر مسائل حقوقی دست به اعتصاب زده‌اند. هنوز موضوع برای خود شما روشن نشده است که با انبوهی از خبرنگاران رو به‌رو می‌شوید. شرکت شما دچار بحران شده است.
یا تصور کنید در نیویورک زندگی می‌کنید و شاهد انفجار برج‌های سازمان تجارت جهانی هستید و امنیت شما و خانواده‌تان دچار چالش شده است. تردیدی نیست که شما در شهری بحران زده زندگی می‌کنید. و یا خاطرات اولین روزهای 8 سال دفاع مقدس را به یاد بیاورید. ایران و به خصوص سرزمین‌های جنوبی و غرب آن دچار، بحران بودند. به این اتفاقات می‌توان وقوع زلزله و سیل و بسیاری موارد دیگر را نیز افزود.
در هر فعالیت گروهی، از فعالیتهای معمول در خانواده که نوعی حرکت گروهی محسوب می‌شوند تا شرکت‌های تجاری، احزاب سیاسی، دولت‌ها و جریان‌های بزرگ بین المللی مشکلات و موانعی به وجود می‌آید که پویایی آن فعالیت، به نحوه عبور از مشکلات و موانع وابسته است. به طور کلی حرکت مطلوب یک مجموعه، گذر از یک وضعیت و رسیدن به وضعیت جدید و بهتر است. به همین علت رخ نمایی مشکلات جزء جدایی ناپذیر یک فعالیت محسوب می‌شود. از این دیدگاه می‌توان گفت مجموعه تلاش‌‌های صورت گرفته در توسعه علوم مدیریت، در راستای استخراج روش‌هایی برای عبور موفقیت آمیز از این مشکلات و موانع هستند.
بحران، بروز ناگهانی نیروی یا مجموعه‌ای از نیروهای مخالف و غیر قابل پیش بینی است که بنیاد و محوریت یک حرکت هدفمند را تحت تاثیر مخرب خود قرار می‌دهد و در صورت عبور نکردن، از آن، صدمات جبران ناپذیری به اساس حرکت وارد می‌آورد.