پرورش انواع قارچ های خوراکی
مقدمه:
امروزه پرورش انواع قارچهای خوراکی اهمیت بسزایی در دنیا کسب کرده و از پیشرفتهای قابل توجه و چشم گیری برخوردار شده است با اینکه قارچ از بقایای مواد زاید گیاهی و صنعتی تغذیه می کند اما سرشار از پروتئین، کلسیم، فسفر و ویتامین و انواع اسید آمینه ضروری است. با پرورش قارچ می توان ضمن تهیه غذاهای لذیذ، مقوی و ارزان، کمبود و پروتئین و ویتامینهای K, E, D, A و املاح معدنی از قبیل کلسیم، آهن و فسفر مورد نیاز به ویژه کودکان و خانمهای باردار را با تغذیه قارچ تازه تامین نمود. قارچهای خوراکی گروهی از قارچهای کلاهک دار هستند که تا کنون مانند سایر قارچها جزء سلسله گیاهان طبقه بندی می شدند. زیرا دارای دیواره سلولی و هاگ هستند. این گروه تفاوت زیادی با گیاهان دارند از جمله اینکه فاقد کلروفیل هستند بنابراین برای تغذیه احتیاج به مواد غذایی آماده و پرورده دارند. قارچهای کلاهک دار و طبیعت به صورت وحشی و خودرو و در مناطق مختلف کره زمین از کوهستانهای برف گیر گرفته تا بیابان های خشک و کویری و در انواع خاکهای مراتع، جنگلها و مزارع رشد می کنند افزایش و توسعه ی قارچهای خوراکی تاثیر قابل توجه ای روی تولید غذا و حل مشکلات ضایعات آلی غیر خوراکی دارد. از میان قارچهای خوراکی، انواع قارچهای صدفی در آب و هوای نیمه گرم سیبری به خوبی رشد می کنند و قادر هستند مستقیما مواد آلی موجود در مواد فاقد را تجزیه کرده و اندامهای باردهی با میزان تولید بالاتر و مقادیر قابل توجهی مواد مصرفی و ویتامینها توانایی تولید آنزیمهای اکسید کننده و هیدرولیز کننده توسط قارچ صدفی، امکان کشت موفقیت آمیز آن را روی انواع موادیست ارزان قیمت مانند کاه برنج کاه گندم، خاک اره، روزنامه و غیره فراهم می کند.
قارچ های تولید شده از ضایعات کشاورزی و صنعتی دارای 30 تا 50 درصد پروتئین برحسب وزن خشک و حدود 3 تا 4 درصد بر پایه وزن تر هستند این نسبت دو برابر سبزی هایی نظیر: مارچوبه، کلم و به ترتیب چهار برابر و دوازده برابر میوه هایی نظیر پرتقال و سیب است. پروتئین قارچ های خرواکی هر 19 اسید آمینه ضروری بدن را دارد. بنابراین مصرف قارچ خوارکی تا حدودی می تواند مشکل کمبود پروتئین را در کشورهای در حال توسعه برطرف کند. البته برخلاف آنچه گفته می شود مقدار پروتئین قارچ های خوراکی در مقام مقایسه با گوشت زیاد نیست ولی از حدود 50 درصد پروتئین که در قارچ اندازه گیری شده است حدود 70 الی 80 درصد آن قابل جذب بدن انسان می باشد. قارچ های خوراکی به دلایلی مانند رشد آسان، میزان بالای تولید محصول در واحد سطح، عدم تهیه کمپوست، و خاک پوششی، دارا بودن شکل و نره خوب، قابل کشت بودن در داخل جلبه ها، سبدیها، کیسه های نایلونی، قفسه های و غیره به سرعت صورت یک گونه تجاری در بسیاری از کشورها خصوصا جنوب شرقی آسیا توسعه یافت. این گونه را می توان در دامنه وسیعی از حرارت حدود 22 تا 28 درجه سانتی گراد کشت داد.
پیشینه قارچ در جهان و ایران:
کشف قارچ خوراکی در آسیا تاریخی 2000 ساله و در اروپا قدمتی 300 ساله دارد، با خاتمه جنگ جهانی دوم کشت قارچ های خوراکی در بسیاری از کشورهای اروپائی به سرعت افزایش یافت. به طوری که اکنون تولید قارچ در 58 کشور تولید کننده به مرز سه میلیون و 163 هزار و 934 تن در سال رسیده است. امروز مصرف سرانه کشورهای اروپایی 4 کیلو و برداشت قارچ از هر تن کمپوست به 350 کیلو رسیده است. با وجود اینکه قرین به 50 سال است از اولین قارچ خوراکی در ایران می گذرد، اما در مقایسه با بسیاری از کشورها از قدرت بیشتری برخوردار است. اما مشکلاتی از قبیل دانش فنی، نبود افراد متخصص و نیز عدم وجود مراکز تحقیقاتی مطابق با علم روز باعث شده تا میزان تولید و مصرف قارچ در ایران در سطح هیچ یک از کشورهای پیشرفته جهان نرسد. در ایران قارچ صدفی و قارچ تکمه ای تولید و کشت می شود. تا امروز 97 واحد پرورش قارچ تکمه ای در کشور احداث شده است.
نخستین همایش قارچ های خوراکی در ایران 16 شهریور ماه در فرهنگسرای اشراق برگزار شد که این مراسم جمعی از مقامات کشوری، اساتید علمی و تولید کنندگان قارچ نیز حضور داشتند.
هدف از برپایی این همایش:
تحلیل و بررسی مشکلات و تولید کنندگان قارچ در ایران.
بررسی امکان افزایش کمی و کیفی تولید قارچ در ایران.
حمایت از حقوق تولید کنندگان.
ترویج فرهنگ مصرف قارچ در میان اقشار گوناگون جامعه.
تلاش در جهت افزایش میزان اشتغال در بخش تولید قارچ در کشور.
ارتقاء سطح دانش و مهارت و گسترش فن آوری جدید در تولید قارچ در ایران.
در زمینه تولید قارچ بخش خصوصی بسیار جلوتر از بخش دولتی است. امروز میانگین مصرف سرانه قارچ 220 هزار و 250 گرم در سال است. این در حالی است که مصرف سرانه در کشورهای پیشرفته 3 کیلو برای هر نفر است. میزان تولید قارچ در کشور در دو دهه گذشته کمتر از 20 گرم بوده است.
در گواتمالا تصاویری از خدایان متعلق به 3500 سال قبل از میلاد مسیح دیده شده که خدایان آنها به شکل قارچ بوده اند. مردم دنیا هم به دو دسته تقسیم می شوند.
1- گروهی که قارچ دوست دارند. 2- گروهی که قارچ دوست ندارند.
تا چند سال قبل تصور بر این بود که تنها 20 گونه قارچ در دنیا تولید می شود. اما بعد مشخص شد در کشور چین 50 گونه قارچ برای خوراک و دارو کشت می شود. البته بسیاری از قارچ ها قابل کشت نیستند. اما قابل خوردن هستند. امروزه قارچ را داروی قرن 21 نامیده و تعداد واقعی آن را به صورت تخمینی 140 هزار گونه در دنیا دانسته اند که فقط 12 هزار گونه از آن شناسائی شده است. در ایران 2000 گونه قارچ خوراکی شناسائی شده است که 50 نوع آن قابل کشت مصنوعی و پروری است. قارچ های سمی، داروئی، خلسه آور. قارچ خاصیت ضد سرطان، کاهش کلسترول و فشار خون، تنظیم قند خون جلوگیری از انسداد عروق ضد آلرژی و التهاب پوست دارد.
مقدار آنتی اکسیدان قارچ 4 برابر جگر سیاه و 12 برابر گندم است. قارچ های خوراکی مقدار کمی چربی دارند (2 درصد) و از درصد بسیار زیادی مواد معدنی (سدیم، کلسیم، پتاسیم، منیزیم، آهن و فسفر) برخوردار هستند. قارچ میزان زیادی پروتئین دارد که دقیقا بعد از گوشت قرار می گیرد و می تواند برای کسانی که منع خوردن گوشت قرمز را دارند جایگزین بسیار مناسبی باشد.
از بحث فوائد قارچ که بگذریم نکته قابل اهمیت دیگر مسئله اشتغال زائی آن است. کشور چین در سال 6/8 میلیون تن (تقریبا 70 درصد تولید جهانی) قارچ دارد که برای 30 میلیون نفر در این کشور شغل ایجاد کرده است. چین بزرگترین تولید کننده قارچ در جهان است بعد از چین، آمریکا و هلند قرار گرفته اند. ایران در این قیافه رتبه 17 را به خود اختصاص داده است.