ضوابط شبکه معابر
شبکه معابر شهرک صنعتی شامل مجموعه جاده ها، خیابانها و کوچه ها برای حمل و نقل تجهیزات و کالاها و رفت و آمد کارکنان و سایر مراجعین به واحدهای مختلف طراحی می گردد. طراحی فوق،موارد زیر را مد نظر قرار می دهد:
سهولت و ایمنی تردد خودرو ها به طور عمده تریلی، کامیون، وانت بار، اتوبوس، مینی بوس و سواری، برای سهولت دسترسی ها، پهنای سواره روها برای ترافیک حداکثر پیش بینی شده با در نظر داشتن توسعه آتی مجموعه تعیین می گردد. طراحی های مناسب در گره های ترافیکی، شامل میدان ها، چهارراه ها و انشعابات سه راهی مانع از ایجاد تراکم و تداخل ترافیکی می شود.
برای ایمنی، لازم است سرعت حرکت به اندازه معینی محدود گردد و این محدودیت را نه تنها تابلوهای راهنما، بلکه حتی الامکان سازه شبکه معابر تاثیر کند: محدودیتهای طولهای مستقیم، شعاع قوس ها، جزیره های هدایت کننده، و نیز کف سازی ها.
سرعت طرح مناسب داخل شهرها 30-40 کیلومتر در ساعت است. داخل شهرک صنعتی محدودیت های سرعت ازداخل شهرک های مسکونی کمتر است زیرا کودکان و سالمندان به ندرت در معابر شهر صنعتی حضور داشته و به طور کلی معابر شهر صنعتی به رفت و آمد سواره اختصاص خواهد داشت، اما به لحاظ پیوستگی مسیرهای سواره به محوطه های واحدها و ورود و خروج مداوم وسایل نقلیه، محدودیت سرعت ضروری می باشد.
امکان دسترسی سریع به خارج از شهرک و به مراکز خدماتی نظیر بیمارستان و نیز امکان دسترسی سریع مراکز خدماتی نظیر آتش نشانی به واحدها. برای این منظور، طراحی شبکه معابر به گونه ای خواهد بود که شبکه معابر حداقل یک محور شریانی به صورت کمربندی یا محوری را دارا بوده و مسیر دسترسی به خارج شهرک نیز شرایط مناسب مسیرهای شریانی را دارا باشد.
شبکه معابر علاوه بر سواره رو، دسترسی های پیاده را نیز تامین خواهد کرد. برای سهولت و ایمنی کسانی که به هر دلیل لازم است به صورت پیاده تردد داشته باشند لازم است هر دو سمت سواره روها به تناسب پهنا و حداقل به اندازه یک متر پیاده رو داشته باشد.
طراحی شبکه معابر براساس مبانی ذکر شده و با استفاده از مراجع انجام خواهد گرفت. در اینجا برخی موارد، حسب مرحله بندی شرح خدمات ذکر می شوند.
پهنای سواره روها: سواره روها به صورت دو خطه، سه خطه یا چهار خطه بوده و سواره روهای چهار خطه عمدتا با رفوژ میانی خواهند بود. پهنای قسمت آسفالت سواره روهای دو خطه 0/7 متر، سه خطه 50/9 متر و چهار خطه 5/7 متر در هر طرف، خواهد بود که در آنها عرض هر خط سواره 3 متر و حداقل حاشیه ایمنی 25سانتی متر در نظر گرفته شده است.
سواره روهای دو خطه، تنها برای معابر کوتاه با ترافیک بسیار کم احتمال توقف در حاشیه آنها کم است در نظر گرفته شده و در سایر موارد سواره روها سه خطه و یا بیشتر خواهند بود. تا هم امکان توقف و هم امکان سبقت فراهم باشد. شیب عرضی سواره روها 2 درصد به سمت خارج بوده که در خیابان ها دو خطه، به تمامی به یک سمت و در سایر خیابان ها به صورت متقارن به هر دو طرف خیابان خواهد بود.
سرعت طراحی همان گونه که ذکر شد، 40 کیلومتر در ساعت برای معابر داخلی و 80 کیلومتر در ساعت برای جاده های دسترسی اصلی در نظر گرفته خواهد شد.
تقاطع ها به تمامی با ملاحظه حالت توقف و حرکت با احتیاط طراحی خواهند شد.
ضوابط توزیع و کاربری زمین:
ضوابط توزیع زمین:
به طور کلی، توزیع زمین در شهرک های صنعتی، تابعی از کاربری ارضی مورد نیاز می باشد و کاربری های ارضی، به نوبه خود، از کارکردها و فعالیت های شهرک تبعیت می نمایند.
معمولا گردش کار در شهرک صنعتی، مبتنی بر سه نوع فعالیت:
صنعتی
خدماتی
حمل و نقل است و از این رو توزیع اراضی شهرک صنعتی، چهار نوع کاربری کلان ارضی زیر را در بر می گیرد:
کاربری صنعتی، شامل انواع کارگاه های تولیدی مرتبط با گروه های مختلف صنعت، که در حقیقت کاربری پایه شهرک صنعتی را تشکیل می دهد.
کاربری خدماتی، شامل: انواع ساختمان ها و محوطه های خدمات شهری ( اداری، تجاری، رفاهی و...) و تاسیسات و تجهیزات شهری، که در حقیقت، پشتیبان و کاتالیزور فعالیت یا کاربری پایه ( صنعتی) محسوب می شود.
کاربری حمل و نقل: شامل: شبکه راه ها، پارکینگ های عمومی، پایانه تریلی، کامیون و دیگر عناصر مرتبط با امور حمل و نقل کالا، مواد اولیه و مسافر
کاربری فضای سبز، شامل: پارک، مسیر سبز پیاده، کمربند سبز حفاظتی و نوارهای سبز حواشی معابر.
در تدوین ضوابط توزیع اراضی « شهرک صنعتی رفسنجان» به کاربری های ارضی، مبانی مقرر در کتاب «اصول و مبانی طراحی شهرک های صنعتی» که مصوب «شرکت شهرک های صنعتی ایران» می باشد، مورد استناد قرار می گیرد. براساس این مبانی، سهم هر یک از انواع چهار گانه کاربری های فوق الذکر از وسعت کل اراضی مورد طرح ریزی به شرح زیر تعیین شده است:
کاربری صنعتی 60 الی 70 درصد از کلی اراضی
کاربری خدماتی، 10 الی 13 درصد از کل اراضی
کاربری حمل و نقل، 10 الی 15 درصد از کل اراضی
کاربری فضای سبز، 10 الی 12 درصد از کل اراضی
تعیین کاربری زمین:
ایضا به تبعیت از ضوابط مقرر در مرجع « اصول و مبانی طراحی شهرک های صنعتی» تعریف دقیق کارکرد هر کاربری و یا به عبارت دیگر، نحوه استفاده از زمین به منظور هر یک از کاربری های چهارگانه شهرک صنعتی، به شرح جدول (1-د) تعیین شده است. در قالب این جدول، موارد مجاز، مشروط و ممنوع، مشخص گردیده است.
ضوابط تفکیک زمین:
در راستای تعیین الگو وضوابط تفکیک زمین، اگرچه به ظاهر، دو فاکتور :
مساحت قطعه و زمین
ابعاد ( دهانه و طول) با یکدیگر در تعامل و تاثیر می باشند، اما به هر حال، باید توجه داشت که ابعاد قطعه زمین، عمدتا تابعی از مساحت ان خواهد بود، زیرا معمولا هم بر مبنای الگوی استقرار بنا در قطعه زمین صنعتی ( که بنابر ویژگی های عملکردی و مطابق ضوابط و مقررات احداث بنا تعیین می شود) و هم در جهت ملاحظات اقتصادی، قطعات زمین، الزاما به شکل مستطیل و با تناسب کشیده طراحی می شوند، از این رو، ابعاد هر قطعه زمین، بر حسب آن که چه مساحتی را داشته باشد، کمابیش به صورت جبری به دست خواهد آمد.
نتیجتا با توجه به اهمیت تعیین کننده فاکتور مساحت قطعه زمین، به منظور تعیین مساحت بهینه قطعات، شاخص وضع موجود قطعات زمین در شهرک های صنعتی کشورف استان کرمانف شهرستان رفسنجان و نظرات کارفرمای پروژه، معیار تعیین ضابطه خواهد بود، که ذیلا هر یک از موارد زیر تشریح می شود:
وضع موجود شهرک های صنعتی کشور- امار وضع شهرک های صنعتی کشور، از ابتدا تا پایان سال 1377، میانگین مساحت قطعه زمین صنعتی را معادل 4410 متر مربع نشان می دهد. بنابر آماری دیگر، دامنه میانگین سطح قطعات زمین موجود کارگاه های شهرک های صنعتی کشور در سال 1375 مابین 600 الی 13800 متر مربع می باشد.
وضع موجود صنایع مستقر در شهرک های صنعتی استان کرمان – جدیدترین آمار ارائه شده از سوی « شرکت شهرک های صنعتی استان کرمان» ( مرداد 1384)، تعداد کل واحدهای مستقر در شهرک های صنعتی این استان را 820 واحد و مساحت خالص کل اراضی آنها را معادل 2/563 هکتار ثبت نموده که نتیجتا، میانگین مساحت هر قطعه زمین، معادل حدود 6870 متر مربع بدست می آید.
اولا امکان تجمع دو یا چند قطعه زمین با سهولت صورت پذیرد.
ثانیا این تناسب، به گونه ای باشد که حتی الامکان، از افزایش سهم مساحت معابر ( و نتیجتا افزایش سهم هزینه های سیویل در عملیات آماده سازی) و فاصله گرفتن از سقف تعیین شده در ضوابط کاربری زمین ( سهم حداکثر 15 درصدی شبکه معابر) احتراز گردد.
نهایتا کوشش شده است تا ابعاد و مساحت قطعات، حتی الامکان با توجه به الگوهای تعیین شده از سوی مرجع « اصول کلی حاکم بر طراحی شهرک های صنعتی» طرح ریزی شود.
« زون» بندی صنایع
طبقه بندی صنایع:
براساس استاندارد های جهانی صنایع (ISIC) گروههای مختلف صنعت ( صنعت ساخت) در قالب ده گروه کلان قابل طبقه بندی می باشند که در مطالعات حاضر، با توجه به ویژگی های پروژه و روال معمول شهرک های صنعتی، طبقه بندی صنایع قابل استقرار در شهرک در قالب هفت گروه:
صنایع غذایی و آشامیدنی
صنایع نساجی و پوشاک
صنایع سلولزی و چوب
صنایع شیمیای
صنایع کانی غیر فلزی
صنایع فلزی
صنایع برق و الکترونیک کفایت می نماید.
گروه بندی صنایع:
انواع مختلف و زیر شاخه های مربوط به هر گروه، از نظر مسایل و پی آمدهای زیست محیطی، در گروه بندی خاصی قرار می گیرند که مبنای این گروه بندی، میزان آلودگی های مختلف ناشی از فعالیت های انها می باشد. براین اساس، می توان صنایع را به شرح ذیل گروه بندی نمود:
صنایع آلوده ساز صوتی
صنایع دارای بیشترین حجم فاضلاب
صنایع دارای بیشترین آلودگی فاضلاب
صنایع دارای کمترین آلودگی های فوق الذکر
ضوابط همجواری صنایع:
بر مبنای گروه بنید زیست محیطی مزبور، لازم است تا مکان یابی و همجواری گروه های مختلف صنعت، به گونه ای باشد که این واحدها، کمترین مزاحمت ها و یا آلوده سازی ها را برای یکدیگر و همچنین برای فضاهای غیر صنعتی را به همراه داشته باشند.
نتایج حاصل از بررسی های انجام یافته در این زمینه، به شرح زیر می باشند:
الف- صنایعی همچون صنایع کانی غیر فلزی در وهله نخست و صنایع شیمیایی در وهله دوم، که بیشتر از سایر گروه ها هوا را آلوده می سازند، می باید در منتهی الیه جهت باد غالب قرار گیرند. این نوع صنایع می توانند با صنایع فلزی، سلولزی و نساجی همجوار باشند.
ب- صنایعی نظیر صنایع فلزی، که دارای بیشترین آلوده سازی صوتی می باشند، حتی الامکان دور از ساختمان ها و محوطه های خدماتی قرار گیرند تا سر و صدای ناشی از فعالیت های آنها برای فضاهای غیر صنعتی، مزاحمت کمتری در برداشته باشد. این صنایع می توانند حد واسط صنایع فاقد آلودگی و آلوده ساز و در جوار صنایع کانی غیر فلزی، شیمیایی و سلولزی واقع شوند.