مقاله جایگاه مشورت از دیدگاه قرآن و احادی

Word 221 KB 35537 105
مشخص نشده مشخص نشده الهیات - معارف اسلامی - اندیشه اسلامی
قیمت قدیم:۲۳,۵۰۰ تومان
قیمت با تخفیف: ۱۹,۸۰۰ تومان
دانلود فایل
  • بخشی از محتوا
  • وضعیت فهرست و منابع
  • معنای مشورت

    واژه‌های «مشاوره» و «مشورت» از ماده «شور» به معناى استخراج رأى و نظر صحیح است.[1] به این بیان ‌که انسان در مواقعى که خودش در باره کارى رأى صحیح ندارد، به دیگرى مراجعه کند و از او رأى صحیح بخواهد. و کلمه «شورى» به معناى آن پیشنهاد و امرى است که در باره‌‏اش مشاوره شود.[2]

    مشورت در قرآن

    «مشاوره» در اسلام با جایگاه خاصی دارد، قرآن کریم در آیاتی به این اهمیت می‌پردازد. آن‌جا که می‌فرماید: «وَ الَّذینَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاه َ وَ أَمْرُهُمْ شُورى‏ بَیْنَهُمْ...»؛[3] و آنان که دعوت پروردگارشان را پاسخ مى‌‏گویند و نماز مى‌‏گزارند و کارشان بر پایه مشورت با یکدیگر است... .

    با توجه به معنای مشاوره، معناى آیه چنین مى‏شود؛ مؤمنان کسانی هستند که برای هر کارى مى‌‏‌خواهند انجام دهند، در باره آن مشورت مى‌‏کنند؛ برای به دست آوردن و استخراج رأى صحیح دقت به عمل مى‌‏آورند، و به این منظور به صاحبان عقل مراجعه مى‏‌کنند.

    براساس نظر برخی از مفسران کلمه «شورى» مصدر است، و معنای آیه چنین می‌شود؛ کار مؤمنان مشورت در میان خودشان است.[4]

    این نکته قابل توجه است که طبق این معنا مشورت یک برنامه مستمر در میان مؤمنان به حساب می‌آید، نه کاری زودگذر و موقت. قرآن مى‌‏گوید همه کارهاى آنها در میانشان با مشاوره است. جالب این‌که خود پیامبر اسلام(ص) با این‌که عقل کل بود و با مبداء وحى ارتباط داشت در مسائل مختلف اجتماعى و اجرایى، در جنگ و صلح و امور مهم دیگر، به مشورت با یاران مى‌‏نشست، تا براى مردم الگو باشد؛ چرا که برکات مشورت از زیان‌هاى احتمالى آن به مراتب بیشتر است. بویژه براى رأى افراد صاحب نظر ارزش خاصى قائل بود، تا آن‌جا که گاهى از رأى خود براى احترام آنها، صرفنظر می‌نمود چنان‌که نمونه آن‌را در جنگ «احد» مشاهده کردیم.

    بنابر این مى‌‏توان گفت: یکى از عوامل موفقیت پیامبر(ص) در پیشبرد اهداف اسلامى همین موضوع بود.

    قرآن کریم در آیه دیگر خطاب به پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید در کارهای مربوط به جامعه اسلامی با مردم مشورت کن، حتی کسانی که اشتباهاتی در گذشته داشتند آنها را مورد عفو قرار ده، برایشان درخواست بخشش کن و آنها را در کارها مورد مشورت خویش قرار ده: «فَبِما رَحْمَه ٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْر»؛[5]به (برکت) رحمت الهى، در برابر آنان [مردم‏] نرم (و مهربان) شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراکنده مى‏شدند. پس آنها را ببخش و براى آنها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن!

    اصولا مردمى که کارهاى مهم خود را با مشورت و صلاح ‏اندیشى یکدیگر انجام می‌دهند و صاحب‌‏نظران آنها به مشورت می‌‌‏نشینند، کمتر گرفتار لغزش مى‌‏شوند.

    بر عکس افرادى که گرفتار استبداد رأى هستند و خود را بى‌نیاز از افکار دیگران مى‌‏دانند- هر چند از نظر فکرى فوق العاده باشند- غالباً گرفتار اشتباهات خطرناک و دردناکى مى‌‏شوند. از این گذشته استبداد رأى، شخصیت را در توده مردم مى‌‌‏کشد و افکار را متوقف مى‌‌‏سازد، و استعدادهاى آماده را نابود مى‌‏‌کند، و به این ترتیب بزرگ‌‌ترین سرمایه‌‏‌هاى انسانى یک ملت از دست مى‌‌‏رود.

    به علاوه کسى که در انجام کارهاى خود با دیگران مشورت مى‌‌‏کند، اگر مواجه با پیروزى شود کمتر مورد حسد واقع مى‌‏گردد؛ زیرا دیگران پیروزى وى را

    از خودشان مى‌‏دانند و معمولا انسان نسبت به کارى که خودش انجام داده حسد نمى‌‏ورزد و اگر احیانا مواجه با شکست گردد زبان اعتراض و ملامت و شماتت مردم بر او بسته است؛ زیرا کسى به نتیجه کار خودش اعتراض نمى‏‌کند، نه تنها اعتراض نخواهد کرد، بلکه دلسوزى و غمخوارى نیز مى‌‏کند.

    از یکى دیگر از فوائد مشورت این است که انسان ارزش شخصیت افراد و میزان دوستى و دشمنى آنها را با خود درک خواهد کرد و این شناسایى راه را براى پیروزى او هموار مى‏‌کند و شاید مشورت‌هاى پیامبر(ص) با آن قدرت فکرى و فوق العاده‌‏اى که در حضرتش وجود داشت، به دلیل مجموع این جهات بوده است.[6]

    بنابر این، از نگاه قرآن یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعى اصل «شورى» و «مشاوره» است که بدون آن همه کارها ناقص است. یک انسان هر قدر از نظر فکرى نیرومند باشد نسبت به مسائل مختلف تنها از یک یا چند بعد مى‏‌‌نگرد؛ لذا ابعاد دیگر بر او مجهول مى‌‏‌ماند، اما هنگامى که مسائل در شورا مطرح گردد و عقل‌‌ها و تجارب و دیدگاه‌‌هاى مختلف به کمک هم بشتابند، مسائل کاملاً پخته و کم عیب و نقص مى‌‌‏گردد، و از لغزش دورتر است؛ از این‌رو پیامبر اکرم(ص) می‌‌فرماید: « قد روی عن النبی ص أنه قال ما من رجل یشاور أحدا إلا هدی إلى الرشد»؛ [7] هیچ‌کس در کارهاى خود مشورت نمى‌‌‏کند، مگر این‌‌که به راه راست و مطلوب هدایت مى‌‌‏شود.

    مشورت در روایات

    در روایات وارده از معصومان تأکید زیادى روى مشاوره شده است. در این مقال به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:

    1. در حدیثى از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: «ما شقى عبد قطّ بمشوره و ما سعد باستغناء برأی‏»،[8] هیچ‌کس هرگز با مشورت بدبخت و با استبداد رأى، خوشبخت نشده است.

    2. همچنین حضرتش فرمود: «وَ قَالَ (ص) إِذَا کَانَ أُمَرَاؤُکُمْ خِیَارَکُمْ وَ أَغْنِیَاؤُکُمْ سُمَحَاءَکُمْ وَ أَمْرُکُمْ شُورَى بَیْنَکُمْ فَظَهْرُ الْأَرْضِ خَیْرٌ لَکُمْ مِنْ بَطْنِهَا وَ إِذَا کَانَ أُمَرَاؤُکُمْ شِرَارَکُمْ وَ أَغْنِیَاؤُکُمْ بُخَلَاءَکُمْ وَ أُمُورُکُمْ إِلَى نِسَائِکُمْ فَبَطْنُ الْأَرْضِ خَیْرٌ لَکُمْ مِنْ ظَهْرِهَا»؛[9] هنگامى که زمام‌داران شما، نیکان شما باشند و توانگران شما سخاوت‌مندان و کارهایتان به مشورت انجام گیرد، در این هنگام روى زمین از زیر زمین براى شما بهتر است(یعنى شایسته حیات و زندگى هستید)، ولى اگر زمامداران‌تان، بدان، ثروت‌مندان، افراد بخیل باشند و در کارها مشورت نکنید، در این صورت زیر زمین از روى آن براى شما بهتر است.

    3. امام على(ع) می‌فرماید: «وَ قَالَ (ع) مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْیِهِ هَلَکَ وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ شَارَکَهَا فِی عُقُولِهَا»؛[10] کسى که استبداد به رأى داشته باشد، هلاک مى‌‏شود و کسى که با افراد بزرگ مشورت کند در عقل آنها شریک شده است.

    4. امام صادق(ع) فرمود: مشورت کردن با مردم خوب و اهل علم، مثل تفکّر کردن است در خلق آسمان‏ها و زمین و فناى آسمان و زمین، که ایستاده‌‏اند هر کدام به جاى خود بى‏قید و ستون.

    یعنى چنان‌که فکر کردن در اینها باعث شنا کردن در دریاهاى نور معرفت الهى است، و موجب زیاد شدن یقین به وجود خالق حکیم می‌شود، همچنین مشورت کردن با مؤمنان هم، موجب حصول یقین است در کارها و باعث بر طرف شدن شک و تردید در شغل‌ها و عمل‌ها است.[11]

    ویژگی‌های مشاوران

    امام صادق(ع) در باره شرایط و ویژگی‌های مشاوران فرمود: در کارهاى خود - که از نظر دین نیز جایز باشد- با کسى مشورت کن که در او این  ویژگی‌ها باشد.

    1. عاقل: یعنی کسی باشد که صلاح و فساد امور را مى‌‏فهمد.

    2. عالم: احکام و آداب دینى را مى‏‌داند.

    3. با تجربه: در پیش آمدها صاحب تجربه است.

    4. خیرخواه: با خلوص نیت و صفای باطن در باره مسائل جامعه نظر می‌دهد.

    5. پرهیزکار: از محرمات و تمایلات نفسانى خوددارى مى‏‌کند.[12]

    بدهی است که با هرکس نمی‌توان مشاوره نمود، و هر فردی صلاحیت ندارد تا طرف مشورت قرار گیرد؛ زیرا گاه آنها نقاط ضعفى دارند که مشورت با آنها مایه بدبختى و عقب افتادگى است، چنان‌که على(ع) در منشوری که برای مالک اشتر هنگام نصبش به استانداری مصر می‌نویسد یاد آور می‌شود که در کارها و امور مربوط به اجتماع و مردم از مشورت با سه طایفه پرهیز کن: امام على «ع»: در مشورت خود سه کس را راه مده: بخیل را، که تو را از بخشندگى منحرف مى‏کند و از فقر مى‏ترساند؛ و ترسو را، که سبب سست شدن تو در کارها مى‏شود؛ و حریص را، که حرص و آز را به ناحق در نظر تو مى‏آراید.

    1- «وَ لَا تُدْخِلَنَّ فِی مَشُورَتِکَ بَخِیلًا یَعْدِلُ بِکَ عَنِ الْفَضْلِ وَ یَعِدُکَ الْفَقْرَ»؛[13] با افراد بخیل مشورت نکن زیرا ترا از بخشش و کمک به دیگران بازمى‏دارند و از فقر مى‏ترسانند.

    2- « وَ لَا جَبَاناً یُضْعِفُکَ عَنِ الْأُمُورِ»؛[14] همچنین با افراد ترسو مشورت نکن زیرا آنها ترا از انجام کارهاى مهم بازمى‏دارند.

  • فهرست:

    فصل اول

    کلیات

    معنای مشورت... 5

    مشورت در قرآن.. 5

    مشورت در روایات... 7

    ویژگی‌های مشاوران.. 8

    وظیفه مشاور. 9

    جایگاه مشورت با زن در قرآن.. 10

    جایگاه مشورت در قرآن.. 10

    مشورت با زنان درقرآن.. 11

    پی نوشت های فصل اول.. 14

    فصل دوم

    اهمیت شورا و مشارکت از دیدگاه اسلام و قرآن

    مقدمه. 17

    مشورت با خدا 18

    جایگاه مشورت در قرآن کریم.. 19

    سفارش اهل بیت (ع) به مشورت... 20

    مشورت در سیره پیامبر (ص) 23

    خصوصیات مشاورین.. 24

    شورا و مدیریت مشارکتی.. 24

    فایده هاى مشورت... 25

    مشورت، راه گشاى امور. 27

    مشورت، عامل تکامل عقل.. 27

    با چه کسانى مشورت کنیم ؟. 28

    نقش شورا در نهاد آموزش و پرورش... 29

    قسمت دوم. 33

    شورا در قرآن و احادیث... 33

    نمونه هایی از مشورت پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع). 36

    موضوع و قلمرو شورا 39

    هدف شورا 39

    شرائط مشاور. 40

    صفات ثبوتی مشاوران.. 40

    صفات سلبی مشاوران.. 42

    فصل سوم

    جایگاه مشورت از دیدگاه احادیث

    قسمت اول.. 45

    الحدیث اول.. 45

    شور مشورت از دیدگاه آیات... 47

    شور و مشورت از دیدگاه رسول اکرم. 48

    سخنان گهربار مولاء متقیان علی(ع). 53

    درباره شور و مشورت و فوائد و آثار مرتب برآن.. 53

    شور ومشورت از دیدگاه صدیقه طاهر فاطمه زهرا 71

    شور و مشورت از دیدگاه حجه بن الحسن(عج). 71

    شور و مشورت از دیدگاه امام حسن مجتبی(ع). 73

    شور و مشورت از دیدگاه امام حسین علیه السلام. 74

    شور و مشورت از دیدگاه امام سجاد(ع). 75

    شور و مشورت از دیدگاه امام باقر (ع). 78

    شور و مشورت از دیدگاه امام صادق(ع). 78

    امانت و صداقت در مشاور. 82

    مشورت ونظرخواهی از زیردستان.. 83

    شور و مشورت از دیدگاه امام موسی بن جعفر(ع(. 84

    شور و مشورت از دیدگاه امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا(ع(. 85

    شور و مشورت از دیدگاه امام جواد. 85

    شور ومشورت از دیدگاه امام هادی.. 91

    شور و مشورت از دیدگاه امام حسن العسکری (ع). 92

    قسمت دوم. 95

    نتیجه گیری.. 100

    منابع 

    منبع:

    سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فى ظلال القرآن، دارالشروق، بیروت- قاهره، چاپ هفدهم، 1412ق.
    2. شیخ مفید محمد بن محمد، تفسیر القرآن المجید، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، قم، چاپ اول، 1424ق.
    3. طباطبایى سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه­ی قم، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
    4. طبرى ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، دار المعرفه، بیروت، چاپ اول، 412 ق‏0

    [5] شیخ مفید محمد بن محمد، تفسیر القرآن المجید، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى - قم، چاپ اول، 1424 ق، ص 107
    [6] شیخ مفید محمد بن محمد، همان، ص 108و109.
    [7] طبرى ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، دار المعرفه - بیروت، چاپ اول، 1412 ق، ج‏4، ص‏100 و101.
    [8] طباطبایى سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم - قم، چاپ پنجم، 1417 ق، ج‏4، ص 56.
    [9] سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فى ظلال القرآن، دارالشروق - بیروت - قاهره، چاپ هفدهم، 1412 ق، ج‏1، ص‏501.

امام خمینى(ره) گفتمان تجدد اسلامى گسست از سنت اقتدار و طرحى براى تاسیس نظم جدید بر بنیاد آموزه‏هاى دین، ویژگى عمده تجدد اسلامى در حوزه فکر سیاسى است، و هر پژوهنده تاریخ اندیشه در تمدن اسلامى، چنین تجدید بنایى را در سیماى نظام «جمهورى اسلامى‏» چونان نتیجه پیکار الهى - سیاسى امام خمینى (ره) ملاحظه مى‏کند. روشن است که سرچشمه‏هاى سنت‏ستیزى و نوگرایى اسلامى و مکنون در بنیاد نظام جدید ...

مشاوره شغلی عبارت است از تعیین یک حرفه که با استعدادها و امکانات و خصوصیات روانی و جسمی فرد سازگار و هماهنگ باشد. به عبارتی در این شاخه راهنمایی و مشاوره دو دسته اطلاعات مورد بررسی قرار می‌گیرند. یک دسته اطلاعات مربوط به مشاغل و دسته دیگر اطلاعات مربوط به ویژگیها و استعدادهای فرد و در جریان مشاوره تلاش می‌شود تا هماهنگی و تناسب بین این دو دسته اطلاعات مشخص شود و تعیین گردد تا چه ...

مفهوم شورا التشاور و المشاوره و المشوره استخراج الرأی بمراجعه البعض الی بعض من قولهم شرت العسل اذا اخذته من موضعه و استخرجته منه. مشاوره عبارت است از بدست آوردن رأی دیگران که بر گرفته شده از این گفتار عرب است که وقتی عسل را از مکان و محل آن استخراج کنند می گویند شرت العسل.1 اما اصطلاحا «شورا عبارت است از اجتماع عده ای از مردم آگاه و مطلع از موضوع و کاملا مورد و ثوق، برای بدست ...

: چنانچه تشکیل حکومت اسلامی، برای سرپرستی و اداره شؤون مسلمانان به حکم ضرورت لازم آید، قهرا نظام و تشکیلاتی باید باشد که بر تعیین حاکم، شرایط، صلاحیت‏ها، اختیارات و اوصاف او نظارت داشته باشد و در چگونگی صدور صلاحیت‏ها و رابطه حاکم بر مردم ضوابطی باشد وگرنه هرج و مرج جای نظم و انضباط را می‏گیرد و این بر خلاف اصول اسلام و منطق است. این نوشتار بر آن است تا حکومت اسلامی رسول الله ...

مقدمه انسان به عنوان موجودی اجتماعی یک رشته روابط با همنوعان خود برقرار می سازد . مادر زندگی روزمره همیشه با انتخاب و گزینش سروکار داریم این انتخاب زمانی معنی پیدا می کند که اولاً فرد توان و حق گزینش را داشته ، ثانیاً جانشینی جهت انتخاب وجود داشته باشد ، ثالثاً فرصتهایی برای افراد به وجود آید تا افراد بتوانند تصمیم بگیرند و این میسر نخواهد بود ، مگر در سایه داشتن مدارسی که نه ...

: چنانچه تشکیل حکومت اسلامی، برای سرپرستی و اداره شؤون مسلمانان به حکم ضرورت لازم آید، قهرا نظام و تشکیلاتی باید باشد که بر تعیین حاکم، شرایط، صلاحیت‏ها، اختیارات و اوصاف او نظارت داشته باشد و در چگونگی صدور صلاحیت‏ها و رابطه حاکم بر مردم ضوابطی باشد وگرنه هرج و مرج جای نظم و انضباط را می‏گیرد و این بر خلاف اصول اسلام و منطق است. این نوشتار بر آن است تا حکومت اسلامی رسول الله ...

مفهوم و تعريف مديريت اسلامي مديريت اسلامي ،‌يعني اگر بخش از «مديريت» و فرآيند آن که هستند بر ويح الهي و منابع اسلامي باشد که وجه تمايز آن با ديگر مديريت ها را مي توان در مواذد ذيل دانست: مبتني بر وحي الهي است. در آن از استثمار و استع

گوشه گیری ، کمرویی و انزواطلبی : نوجوانی دوره ای است که در آن دانش آموز بیش از هر زمان دیگر نیاز به راهنمایی و مشاوره دارد . نوجوان ضمن مشورت با اولیا و مربیان ، دست کم باید بداند که چگونه خود را بهتر بشناسد و از برخوردهای زیان بخش در محیط خانه و مدرسه پرهیز کند . « چهار راه نوجوانی » روایتگر تجربه های اولیا و مربیانی است که به ندرت فرصت می یابند فنونی را که طی سال ها در خویش ...

مفهوم و تعریف مدیریت اسلامی مدیریت اسلامی ،‌یعنی اگر بخش از «مدیریت» و فرآیند آن که هستند بر ویح الهی و منابع اسلامی باشد که وجه تمایز آن با دیگر مدیریت ها را می توان در مواذد ذیل دانست: مبتنی بر وحی الهی است. در آن از استثمار و استعمار و یا بهره کشی انسان از انسان خبری نیست. مبتنی بر ارزشهای متعالی ،‌مطلق و ثابتی است. بر پایه تعالی ،‌کرامت و شرافت انسانی استوار است. و تعبیر ...

شورا بايد همه جا باشد . امام خميني ( ره ) شورا يکي از ارکان تقويت مديريت است ولازمه تحقق اهداف است . وقرآن کريم به طور صريح مديران را مکلف مي کند که در اموري که نياز مبرم به تحقيق دارد از افکار وانديشه هاي تابناک انسانها بهره مند شوند تا ضريب اطمينا

ثبت سفارش
تعداد
عنوان محصول