دانلود مقاله شاهنشاهی پهلوی در ایران

خان

رضا خان ، معروف به (پالانی – میر پنج – پهلوی) ، سر سلسله ی خاندان پهلوی در ایران بود ، که نیم قرن بر این سرزمین از سال(1299 ه  ش مطابق 1921 م الی 1357 ه ش مطابق 1979 م ) حکومت کردند .

وی در 24 اسفند ماه 1257 ه ش مطابق 15/مارس/1878 م ، برابر ربیع الاوّل سال 1295 هجری قمری ، در یکی از بلوک مازندران ، در روستای متروک این شهر ،به نام آلاشت ، در منطقه سواد کوه متولّد شد . سواد کوه ، یکی از نواحی مازندران ، و یکی از استان های ساحلی دریای خزر است .

جدّ اعلی وی ، (مراد علی خان) معروف به (باوندی) بود ، و با درجه ی سرگردی در فوج (سوادکوه) خدمت می کرد ، ویکی از صحنه های آن جنگ کشته شد .

پدر او  ، سرگرد عباسعلی خان باوندی بود ، که او نیز مانند پدرش ، مردی نظامی بود ، و به درجه ی سرگردی رسید ، و فرمانده ی فوج  اوّل هفتم سواد کوه بود ،  که روز 8/آذر ماه/1255 شمسی (درحدود 8 ماه از تولّد رضا خان) ، بدرود حیات گفت ، و سرپرستی و تربیت او ، به عهده ی برادرش نصرالله خان ، که فرمانده ی جنگ سواد کوه بود ، محوّل شد ، و به توصیه و راهنمایی او ، برادر زاده اش که خود عشق سپاهیگری داشت ، در سال 1267 شمسی ، وارد فوج سوادکوه شد .

خیلی ها ازاو شنیده اند که می گفته : مادرم در شیر خوارگی مرا از تهران به سوادکوه می آورده ، در بین راه گرفتار بوران شده ، وقتی به یکی از کاروانسراهای سنگی بین راه رسیده  ، مرا مرده پنداشته و در آخور طویله ای انداخته و رفته است ، بعد از ساعتی بر اثر گرمی طویله من جان گرفته ، سر و صدا راه انداخته ام ، یکی از افراد قافله ی بعدی که مادرم را می شناخته ، از نشانی کاروانسرا دارکه زنی را به این نشان دیده که به این طویله با یک بچّه وارد شده ، دانسته است من بچّه ی همان زن آشنای او هستم ، و مرا برداشته ، ودر منزل به مادرم رسانده است واین حقیقت را امروز هم روستایی های حول و حوش این کاروانسرا برای یکدیگر و عابرین ، سینه به سینه ، نقل می کنند و معروف است .

سرهنگ سید جواد خان صوفی نقل می کند که رضای قزاق روزی برای تفریح به دولاب و قهوه خانه آنجا می رود ، قهوه چی ، از او احترامی بجا نمی آورد ، و چند باری که برای او چای می آورد ، سرد و کم رنگ و از قوری پس آب بوده است ، و رضا ناراحت چیزی نمی گوید ، ولی فردا صبح که قهوه چی به قهوه خانه می آید ، نیمکت بزرگ و سنگین خود را نمی بیند ، پس از تحقیق آن را در وسط خندق پیدا می کندو دانسته می شود که رضاقزاق به انتقام چای های قهوه چی ، نیمکت را تنهایی و در نیمه شب به خندق می اندازد ، و از آن روز ، قهوه چی به او احترام می گذاشت .

2-در مورد مدرّس و مصدّق

مدرّس و مصدّق ، دو رهبر بزرگ دوران شاهنشاهی پهلوی بودند ، دو فردی که سر تا سر عمرشان را در راه دین و وطن ، آزادی و استقلال و حفظ تمامّیت ارضی و امنّیت کشور صرف کردند .

هر دو ، گام به گام هم در مبارزه با استبداد ، دیکتاتوری ، قدم برداشتند ، و با طرح های غربی و شرقی و ضد ملّی و دینی مبارزه کردند .

مدرّس و مصدّق ، در اجتماع ، در مجلس ، در مسجد شاه ، در مسجد سپهسالار ، در ایران ، درخارج از کشور ودر همه جا ، دست از فعالیّت و کوشش در راه حفظ کشور از قدرت های اجنبی و به دست آوردن آزادی و حقوق انسانی برنمی داشتند .

یک عمر در راه وطن و دین خدمت کردند ، و در این راه به زندان رفتند ، تبعید شدند ، فحش شنیدند  کتک خوردند ، هتک حرمت شدند ، به دادگاه کشانده شدند ، و خانه نشین و منزوی از اجتماع شدند .

مدرّس با رضا خان در افتاد و سیلی خورد و مرده باد سردار سپه سرداد ، و اعتصاب و تظاهرات به راه انداخت ، و در زندان رفت و تبعید گردید ، تا توانست امروز سنگ بنای جمهوری اسلامی ایران را بگذارد . او بود که امروز را برای ما آورد .

مصدّق ، دوره ی رضا خان و محمدرضا شاه را درک کرد ، ونفت ایران که انگلیسی ها می بردند را ملّی نمود ، و نهضت ملّیون و آزادی خواهان را بر علیه نظام ، به وجود آورد ، و قدرت را به آزادی خواهان و وطن پرستان داد ، و با قدرت حاکمه و مطلقه ی او در افتاد .

سیّدحسن مدرّس به سال 1287 ه ق ، در قریه سرابه کچو (از توابع اردستان) از سادات طبا طبا یی  ، اصلا زواره ای ، فرزند سید اسماعیل ، جدّش میر عبد الباقی از طایفه میر عابدین که فعلا اکثر آن طایفه هم در قریه نامبرده ساکن می باشند ، شغل پدر و جدّش تبلیغ احکام الهی ، میر عبد الباقی مهاجرتی به قمشه کرد ، و مدرّس را که بیش از شش سال نداشته ، با خود به قمشه می برد .

 دکتر محمّد مصدّق ، فرزند مرحوم میرزا هدایت وزیر دفتر  ، در سال 1258 شمسی در تهران متوّلد شد ، وی بعد از تحصیلات معمول در کشور ، در شوّال 1314 قمری (1278 ش) متصدّی استیفای خراسان که یکی از مشاغل مهمّه وزارت دارایی بود گردید .

بعد از افتتاح مدارس جدیده از اوایل سال 1281 شمسی قسمتی از اوقات خود را صرف تحصیلات جدیده نموده ، پس از ده شال به سمت اروپا رهسپار گردید .

قریب دو سال ، در مدرسه ی علوم سیاسی پاریس به تحصیلات علوم مالیّه مشغول بود و بعد به علّت بیماری شدید به ایران آمده ، سپس در یکی از شهرهای سویس به نام (نوشاتل) به تحصیلات حقوق پرداخت ، و قبل از شروع جنگ بین الملل به رتبه ی دکترا در علم حقوق نائل گردید .

3- ضدیّت با روحانیت

رضاخان ، یکی از دیکتاتورهای فرصت طلب بود ، وی مانند دیگران ، هر چند وقت رنگی عوض می کرد و به چهرهای در می آمد ،و جانب عدّه ای را می گرفت و چون آنان می شد .

رضا خان ، تا زمانی که صاحب قدرت نبود ، و خلع ید از امور مملکت و دولت بود ، مذهبی بود و با مذهب و مذهبیّون خوب بود .

در ایّام محّرم ، در روز های تاسوعا و عاشورا ، با پای برهنه ، و با سر و صورتی پر از کاه و قیافه ای محزون عزاداری می کرد ، و در ترویج شعا ئر امام حسین (ع) کوشش می نمود .

وی چند سالی پس از سلطنت نیز روضه خوانی می کرد و دسته جات را تشوّیق می نمود ، و از عزاداری ها دفاع می کرد ، و خود در مجالس مذهبی و حسینی شرکت می نمود ، و مردم را در این امر یاری می داد و کاری به امام حسین و خاندان عصمت و طهارت (ع) نداشت . امّا چند صباحی که از قدرت زمامداریش گذشت ، و اوضاع سامان گرفت ، غائله ها خوابید ، امور به کنترل درآمد ، مردم زیر سلطه قرار گرفتند ، رضاخان پادشاه شد ، و در خانواده اش موروثی گردید ، و دولت و حکومت ارتش به انقیاد مطلق در آمدند ، چهره از زیر نقاب بیرون آورد سینه و قلبش را آشکار ساخت و در رسیدن به مقصود و اهدافش قدم برداشت .

نوروز سال 1306 ش مطابق 27/رمضان 1346 ه ق رسید ، و ایرانیان چون رسم همه ساله ، در برگزاری این به شادی پرداخته و گروهی به عتبات مقّدسه از جمله به حرم حضرت معصومه رفتند ، تا تحویل سال را در کنار مرقد مطهر دختر موسی بن جعفر (ع) باشند .

خانواده و همسر رضاخان نیز ، چون دیگران به قم آمدندودر غرفه ی بالای ایوان آئینه ، بدون حجاب و روسری ، با وضع زیور و زینت زنانه نشستند و منتظر تحویل سال شدند !!

جمعّیت مملو بود ، صحن و حرم و رواق ها پر بود ، و همه به انتظار سال نو بودند ، که یکباره شاهد یک چنین اسائه ادب و توهین به ساحت مقّدس حضرت معصومه (ع)  شعائر دینی ، و قداست دین ، و شخصیت جامعه از طرف خاندان شاه شدند .

پادشاهی که در روز پادشاهی که در روز پادشاهی خویش از طرف مراجع و علما نجف چون صاحب جواهر ،آقا ضیا عراقی و دیگران ، پیام تبریک دریافت کرده بود ، و آیت الله شیخ عبد الکریم حائری رئیس حوزه علمّیه قم به او به دیده احترام نگاه می کرد ، و در اوقات ورودش ازاو پذیرایی می کرد . سید ناظم زاده که در مسجد جنب حرم مطهر مشغول سخنرانی بود و این وضع و حال خانواده ی شاه را دید ، از بالای منبر شروع به اظهار ناراحتی و اعتراض نسبت به این بد حجابی شد و از آنان خواست ، تا چادر سرکنند و دست از اسائه ادب به ساحت حضرت بردارند .

همسر شاه (مادر محمد رضا) از این گفته ناراحت شد و به شاه فوراً که در تهران بود تلفن کرده ، مطلب را گفت و از او خواست ، تا به این اعتراض خاتمه دهد .

آیت الله شیخ محمد تقی بافقی یکی از علمای بنام آن روز حوزهی علمیه ی قم ، و شخصیّت دوّم حوزه در تقوی و علم و ادب و احترام پس از آیت الله شیخ عبد الکریم حائری که در غیاب او ، نماز جماعت را بپا می کرد ، و در تاسیس حوزه به دست شیخ عبد الکریم حائری در قم سعی و کوشش و تشویق بسیار کرد ، با شنیدن این عمل از طرف خانواده ی شاه ، بسیار ناراحت و با سرعت به حرم آمده ، از آنان خواست تا دست از این هتک حرمت بردارند  .

سر و صدا و اعتراضات بالا گرفت و مردم نوروزشان ، به روز مبارزه و خون و جهاد و شهادت تبدیل گشت .

رضاخان چند ساعتی پس از این واقعه به قم رسیده ، و با کمال بی ادبی ، و بی احترامی ، با کفش هایش وارد حرم شده ، طلبه هایی که در اطراف و مسیر راهش نشسته بودند ، با لگد و عصا ، آنان را زد و به طرف ظریح رفته و در اطراف ضریح نیز هر که از روحانی و آخوند بود را با ضربات مشت و لگد و عصا کوبید و دستور داد شیخ بافقی را آوردند و پس از ناسزاهای بسیار به او وی را خوابانده و با لگد و عصا به کمر او زد و شیخ با کلمات یا امام زمان ، مقاومت می کرد .

سپس دنبال سید واعظ را گرفت ، اظهار بی اطلاعی کردند رضاخان ، از شدت خشم و غضب در ناپدید شدن سید ، با مشت و عصا چنان به دهان و کتف رئیس نظمّیه قم زد که دندان هایش ریخت و دهانش پر از خون شد ، و بعد فرمان داد که شیخ محمد تقی بافقی رئیس نظمّیه و رئیس شهربانی قم محمودخان ششدری صمصام قمی را تحت الحفظ به تهران فرستادند .

شیخ را چند ماهی در زندان نگه داشت ، تا اینکه به وساطت آیت الله شیخ عبد الکریم حائری از زندان آزاد ، و به حضرت عبدالعظیم تبعید گردید .

وی در آنجا ماند تا سرانجام در شهریور 1320 ش در سّن هفتاد سالگی بدرود حیات گفت .

4-لباس متّحد شکل

دیکتاتور ها ، همیشه سعی می کنند ، برای جامعه و خودشان دردسر درست کنند ، و با به راه انداختن غائله ای ، مصیبتی ایجاد نمایند و با زور و سر نیزه حرفشان را بر کرسی نشانند ، و از مخالفت و اعتراض عمومی نیز باکی نداشته باشند ، و همه را عاصی و خود را عالی بشمارند !!

مردم در کلیه ی شئون زندگی آزادند ، در خوراک ، در پوشاک ، در سفر ، در سیاحت ، در گفتن ، در ازدواج ، در اخلاق ، در تصمیم زندگی و در همه چیز ، از اختیارات شخصی و مالکّیت شخصی و خدا دادی بر خوردارند .

این قانون را نه تنها قانون گذاران غرب و اروپا قبول دارند ، بلکه طرفدار انسانها نیز مدافع این قانونند و اسلام بر آن صحّه گذاشته ، و ادیان دیگر نیز آن را قبول دارند .

سازمان حقوق بشر جهانی نیز همین قوانین را وضع کرده ، و در دفاع از آن قد برافراشته ، و در همه جا بر علیه حکام سر و صدل راه انداخته است .

رضا خان ، در سال 1307 هش ، طّی حکمی به وزرا ، وکلا ، رؤسای ادارات ، و مستخدمین ، دستور داد تا لباس متحّد الشکل پوشیده و کلاه لبه دار (کلاه پهلوی) بر سرگذارند .

سپس به مدارس دستور داده شد که محصّلین مدارس ، کلاه پهلوی بر سرگذارند ، و یونیفورم مخصوصی به رنگ خاکی که از یک نیم تنه و شلوار بود ، بپوشند .

تا آن موقع ، انواع لباس معمول بود ، عّمامه ی شیر شکری در بازار معمول بود و فکر اتّحاد شکل از پهلوی تراوش نموده بود .ولی پیر مردان بازار از این قانون و دستور سر باز زدند و حتّی با زیر فشار گرفتن از طرف کلانتری ها ، امتناع از پوشیدن آن می کردند ، و طبقات و دسته جات جامعه نیز حاضر نبودند لباس معمول واجداد خویش را که سالیان درازی می پوشیده اند و بدان خوی گرفته اند را کنار بگذارند .

مقاومت ها شروع شد ، ومخالفت ها آغاز گرفته و اعتراضات بپا شد و اوضاع به هم خورد . رضا خان فوراً به مجلس دستور داد تا طی لایحه ، این دستور را قانونی کرده ، به همه ابلاغ و لازم الاجرا سازند .

در جلسه ی 14/مورخ4/دی ماه /1307 مطابق 12/رجب/1347 ه ق ، عراقی ، شرحی راجع به محسنات لباس متّحد الشکل شدن لباس اظهار داشت ، و طرح قانونی زیر را با قید دو فوریّت تقدیم و فی المجلس مطرح و پس از دو جلسه مذاکره ، بدین ترتیب تصویب گردید :

مادّه اوّل : کلّیه ی اتباع ایران ، که بر حسب مشاغل دولتی ، دارای لباس مخصوص نیستند ، در داخله ی مملکت مکلّف هستند با لباس متّحد الشکل کلاه پهلوی و نیم تنه ی بافته شده ی در ایران ملبّس شوند .

مادّه دوّم : طبقات هشت گانه ی ذیل از مقرّرات این قانون مستثنی هستند :

مجتهدین مجاز از مراجع تقلید مسلّم که به اشتغال به امور روحانی داشته باشند .

مراجع امور شرعّیه دهات و قصاب پس از آمدن از عهده ی انتخابات مربوط .

مفتیان اهل سنّت و جماعت که از طرف دو نفر از مفتیان مسلّم اهل سنّت اجازه فتوا داشته باشند .

پیشنمازان دارای محراب .

محصّلین که از طرف دو دو نفر از مجتهدین مجاز اجازه ی روایت داشته باشند .

طلّاب و محصّلین فقه و اصول که در درجه ی خود از عهده ی امتحان برآیند .

روحانیون ایرانیان غیر مسلم .

مدرّسین فقه و اصول و حکمت الهی .

مادّه سوّم : متخلّفین از این قانون ، در صورتیکه شهر نشین باشند بجزای نقدی از یک تا پنج تومان و یا به حبس از یک تا هفت روز ، و در صورتیکه شهر نشین نباشند ، به حبس از یک تا هفت روز به حکم محکمه محکوم خواهند گردید .

(وجود ماخوذه از اجرای این مادّه ، در هر محل ، توسّط بلدیّه ی همان محل مخصوص تهیّه لباس متّحد الشکل برای مساکین آن محل خواهد بود) .

مادّه چهارم : این قانون در شهرها و قصبات از اوّل فروردین 1308 و در خارج شهرها در حدود امکان عملی شدن آن به شرط اینکه از فروردین 1309 تجاوز نکند ، به موقع اجرا گذاشته خواهد شد ، و دولت مامور تنظیم نظامنامه و اجرای این قانون می باشد .

محمد علی فروغی ، ذکاء الملک ، طی تلگرافی به شهرها ، در ابلاغ این حکم ، به مامورین دولتی ، چنین مقرّر کرد :

در تعقیب متّحد المال نمره 16591-1286 اشعار میشود که استعمال کلاه بین المللی برای مامورین دولتی ، اجباری است ، و باید هر چه زودتر کلیّه ی مامورین کلاه خود را تغییر دهند ، و هر یک از مامورین و مستخدمین تعلیل و یا استنکاف نمایند ، فوراً منتظر خدمت خواهد شد .اگر چنانچه در در محل به قدر کفایت کلاه یافت نشود ، اطّلاع دهید از تهران فرستاده شود . استعمال کلاه فرم معروف به کپی هم در موقع خدمت مجاز است ، وصول این متّحد المال را اطّلاع دهید .

سپس دستور العملی از طرف وزارت کشور در طرز استعمال کلاه پهلوی به حکّام ولایات ابلاغ شد ، که از موارد زیر بود ، و خطا از آن را قدغن و مورد بازخواست و تعقیب قرار داد :

1- کاسک کلوینال که منحصراً از دو رنگ سفید و خاکی خواهد بود ، فقط در ایّام تابستان و تا موقع  غروب آفتاب استعمال می شود .