این جانداران بدنی چرم‌گون دارند و بیشتر در کف دریاها زندگی می‌کنند. نامگذاری این جانوران بخاطر شکل خیارمانندشان است.
خیار دریایی حیوان خزنده‌ای است که به آهستگی به روی گلسنگ‌ها یا صخره‌ها می‌‌خزد و تکه‌های غذا را از محیط اطراف جمع کرده و مصرف می‌کند دستهای او مایع چسبنده‌ای ترشح می‌کند که جمع آوری غذا از روی زمین را برای او آسان می‌کند پاهای ردیفی قرمز روشن و مجموعه دستهای تغذیه کننده بنفش و زرد بسیاری از گونه‌های خیار دریایی برای استتار مناسب نیستند.
در اروپا معمولاً دو گونه از خیار دریایی زندگی می‌کند:
خیار دریایی معمولی
خیار دریایی صخره زی (Cucumaria planci)
خیار دریایی و کاربرد های آن
خیار دریایی گروه بزرگی از آبزیان را تشکیل می دهد و از نظر رده بندی جزء راسته خارپوستان و رده خیاران دریایی است . این جاندار بدنی چرم مانند دارد و بیشتر در کف دریاها زندگی می کند و نامگذاری آن به خاطر شکل خیار مانند آن است .
خیار دریایی حیوان خزنده ای است که به آسانی روی گل سنگها یا صخره ها می خزد و تکه های غذا را توسط مایع چسبناکی که از دستهایش ترشح می شود از محیط اطراف خود جمع کرده و مصرف می کند . بیش از 1400 گونه خیار دریایی شناسایی شده
پراکنش این گونه ها بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری می باشد و حدود 28 گونه از این آبزی خوراکی هستند که در سواحل سیستان و بلوچستان ایران بیشتر موجود می باشد
خیار دریایی گونه آبزی با ارزشی است که علاوه بر برخورداری از پروتیین کافی و ارزش غذایی بالا ( پروتئین 55 % - چربی 2%) در درمان بسیاری از بیماریها و صنعت دارو سازی مورد استفاده قرار می گیرد خیار دریایی در کشورهای جنوب شرقی آسیا از جمله چین ، تایوان ، تایلند ، اندونزی ، کره ، فیلیپین و دیگر کشورهای شرق آسیا از اهمیت خاصی برخوردار است
در بین این کشورها چین به عنوان بزرگترین تولید کننده ، مصرف کننده و وارد کننده خیار دریایی به شمار می رود . در طب سنتی این کشور ، از خیار دریایی برای تسویه خون ، درمان بیماریهای کلیوی و نیز بیماریهای پوستی استفاده می شود . مصرف سالیانه این آبزی در کشور چین 12000 – 10000 تن وزن خشک شده آن است این محصول به دو صورت تازه و خشک شده ، فرآوری و مصرف می شود و در چین یکی از محبوب ترین غذاهای دریایی محسوب می شود
از آنجا که این آبزی با ارزش از طرفداران زیادی برخوردار می باشد ، روی آوردن به صنعت تکثیر و پرورش آن به صورت تک گونه ای و یا چند گونه ای با سایر آبزیان انکار ناپذیر می باشد
سموم به دست آمده از دستگاه ایمنی خیار دریایی دارای خواص ضد ویروسی ، ضد تومور و ضد بارداری است مشخصات ظاهری :ا
بدن لوله ای شکل ، که طول آن 20 تا 40 سانتی متر و عرض آن 3 تا 6 سانتی متر می باشد .
- پشت آن بر آمده و در 4 تا 6 ردیف دارای برجستگیهای کوچک نامنظم می باشد .
- دهان قدامی و و متمایل به پشت است .
- یک ناحیه بر آمده در پشت دهان به نام گونوفر ( منفذ تناسلی ) وجود دارد .
ارزش دارویی :ا
از خیار دریایی به عنوان دارویی مفید و موثر استفاده می کردند . خیار دریایی گونه در درمان بیماریهای کلیوی ، یبوست ، سل ریوی ، کم خونی ، دیابت و ... موثر است .
احشاء آن در درمان صرع و روده آن التیام بخش دردهای معده و زخم اثنی عشر است.
طبق تحقیق پزشکی به عمل آمده بافتهای پیوندی ، پوست ، غشاء حفره بدن و کوریوم داخلی غده لوله ای خیار دریایی گونه Stichopus japanicus دارای ترکیبات موکوپلی ساکارید می باشد که می تواند تاثیر زیادی روی رشد ، بهبود بیماری التهاب ، شکل استخوان بندی ، پیش گیری از پیر شدگی بافتها و بیماری تصلب شراین داشته باشد .
به علاوه موکوپلی ساکارید اثر گسترده ضد سرطان دارد .
به نظر می رسد تزریق داخل وریدی یا داخل بطنی این دارو تومورهای 180 S و s 37 که به صورت آزمایشی در بدن قرار گرفته را تحت تاثیر قرار می دهد .
آن همچنین در یک زمان اثرات شدیدی روی بافتهای جانبی خود دارد .
هولوتوکسین استخراج شده از خیار دریایی اثر آنتی مایسین دارد ( ضد آماسهای عصبی ) ، همچنین این دارو می تواند با غلظت 25 – 25/6 ( میکروگرم درمیلی لیتر ) می تواند روی قارچها هم اثر منفی داشته باشد
چشم انداز درخشان صنعت تولید خیار دریایی در چین
درآب های چین حدود 134 گونه خیار دریایی وجود دارد که از بین آن ها حدود 28 گونه خوراکی بوده و یا دارای استفاده های دارویی هستند. بیش تر این گونه ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری پراکنده هستند و تعدادی نیز نظیر آپواستیکوپوس ژاپونیکوس (Apostichopus japonicus) که گونه ی با ارزشی است در آب های معتدل دیده می شود .
خیار دریایی در چین به عنوان غذا و دارو مصرف می شود . چینی ها خیا ر دریایی را با با ارزش تر از خیار معمولی می دانند .بر اساس طب سنتی چین ، از خیار دریایی می توان برای تصفیه ی خون ، درمان بیماری های کلیوی و نیز بیماری های پوستی استفاده کرد. در دهه ی 1980 با افزایش تقاضا برای خیار دریایی طرح های تحقیقاتی زیادی برای تکثیر و پرورش خیار دریایی به اجرا درآمده است. در اوایل دهه ی 1950 تلاش هایی برای تکثیر خیار دریایی شد ولی فقط در دهه ی 1980 این تلاش ها به ثمر رسید .فنون پیشرفته ی تکثیر و پرورش خیار دریایی گونه ی آپواستیکوپوس ژاپونیکوس شامل مراحل تولید لارو ، پرورش در محیط های مختلف و مولد سازی است.
در سال 2002 تولید خیار دریایی به 6.335 تن (وزن خشک ) رسید که 5.865 تن آن پرورشی و 470 تن آن دریایی بود .این مقدار تولید نمی تواند پاسخ گوی تقاضای در حال افزایش بازار چین باشد از این رو چین سالیانه مقادیر زیادی خیار دریایی خشک شده از کشورهای دیگر وارد می‌کند.
تولید خیار دریایی
پرورش خیار دریایی در شمال چین فعالیتی پر سود بوده و این مهم به سرعت به بخش های جنوبی این کشور گسترش یافت.سطح کل پرورش خیار دریایی حدود 51.000 هکتار و تولید نهایی 6.750 تن ( وزن خشک ) معادل 135000 تا 202500 تن وزن تازه ( مرطوب ) است. بزرگترین تولید کننده ی خیار دریایی پرورشی استان لیااولینگ است. استان پاندونگ در مقام دوم قرار دارد . در سال 2003 کل سطح پرورش در استان شاندونگ به 17.000 هکتار و تولید نهایی به 2250 تن رسید . این مقدار تولید معادل حدود 45.000 تا 67.500 تن خیار دریایی تازه است. راندمان تولید خیار دریایی خشک 30-20 :1 است که این مقدار بستگی به مقدار نمک و روش فرآورش دارد.
در چین فقط گونه ی آپواستیکوپوس ژاپونیکوس پرورش داده می شود .ولی گونه های دریایی شامل : Thelenota ananas , Holothuria nobilis , Holothuria seabra , Actinopyga mauritiana , Bohadschia argus, Stichopus hermanni, Stichopus chlonotus در استان های هانیان و گوانگ دونگ ، Apostichopus japonicus در استان های لیااونینگ و شاندونگ ، Acaudina leucoprocta , Mensamaria intercedens و سایر گونه ها در استان های ژی جیانگ و فوجیان صید می شود.
آمار واقعی تولید خیار دریایی پرورشی کمی بیش از آمارهای رسمی است زیرا برخی ازپرورش دهندگان تولید خود را به طور مستقیم و تازه و زنده به رستوران ها و مصرف کنندگان ارایه می کنند. در استان های شاندونگ و لیااونینگ خوردن خیار دریایی خام با سرکه و یا به شکل بخار پز شده محبوبیت زیادی دارد . آمارهای رسمی حاکی ازرشد تقاضا برای خیار دریایی و فرآورده های آن است. در سال های اخیر تولید خیار دریایی پرورشی از صید خیار دریایی وحشی پیشی گرفته است .
بازاریابی و تجارت خیار دریایی در چین
خیار دریایی یا Sea cucumber که در زبان چینی beche-der-mer گفته می شود یکی از محبوب ترین غذاهای دریایی در بین چینی ها است . شرق دور اصلی ترین بازار خیار دریایی در جهان است .چین به تنهایی بزرگ ترین نولید کننده ، مصرف کتتده و وارد کننده ی خیار دریایی در جهان است . تایوان ، کره ی جنوبی ، سنگاپور و مالزی دیگر بازار های این محصول هستند.