بلوغ
هنگامی که از افراد بزرگسال – چه مرد و زن – پرسیده می شود که شما دقیقاً از چه زمانی بالغ شده اید معمولاً سر خود را تکان داده و پاسخی نا مشخص می دهند ؛ « کلاس پنجم یا اول راهنمایی » آنها زمان یا اصولا ً تاریخ دقیقی از آغاز بلوغ خود به خاطر ندارند . چرا اینطور است ؟
«بلوغ » روند تغییر و دگرگونی آرام و کند از پسر به مرد و از دختر به زن ، تبدیل شدن است . در چنین شرایطی خوب متوجه می شوی که در تو اتفاقاتی در حال رخ دادن است . اما هر چه می کوشی نمی توانی به طور دقیق مشخص کنی که این اتفاقات چه هستند .
فقط تعدادی علامت پیدا می شود :
جسم ، روان ، جهان بینی و ارتباطات تو با والدین و دوستانت همه دستخوش تغییرات فراوان می شود . در این شرایط جسم تو علایمی واضح و آشکار از خود نشان می دهد و این در حالی است که به طور معمول ، رفتارهایت از نظر روانی غیر عادی به نظر می آید . ممکن است اکنون خوردن شکلات هایی که تا به حال هر قدر دلت می خواست از آنها می خوردی ، بدون اینکه حتی یک گرم به وزنت اضافه شود . باعث چاقی تو شوند . امکان دارد رشد تو بیش از حد باشد و در میان همکلاسی هایت هیکلی درشت تر از همه داشته باشی . ممکن است خجالتی باشی و بدون اینکه رفتار نامناسبی از تو سر زده باشد صورتت از شرم سرخ شود . در شرایط بلوغ همه چیز ممکن است ؛و در ضمن همه چیز طبیعی هم هست .
بلوغ چیست ؟
زمان بلوغ پسران و دختران بین سنین نه تا هجده سالگی است ؛احتمال دارد عده ای در هشت سالگی متوجه نخستین تغییرات جسمانی خود شوند در حالی که عده ای دیگر تا سن پانزده سالگی هم متوجه چیزی نشوند . دختران به طور متوسط یک تا دو سال زودتر از پسران به سن بلوغ می رسند . در مجموع در روزگار ما شروع بلوغ در کشورهای صنعتی با دیگر جوامع تفاوت می کند و معمولاً زودتر صورت می گیرد . در حالی که در قرن نوزدهم بلوغ تازه از سیزده سالگی آغاز می شد .
بلوغ زود رس در روزگار ما دلایل مختلفی دارد ؛از جمله :تغذیه مناسب ، توجه دقیق تر و بهتر به سلامتی بدن و بر آورده شدن حداقل نیازهای روزانه زندگی که همگی باعث می شود رشد جسمانی و روانی کودکان و نوجوانان در شرایطی مناسب صورت گیرد . اگر تو جزو آن عده از افرادی هستی که احتمال می دهی بلوغ در تو زودتر یا دیرتر به وقوع بپیوندد ، بدان که این موضوع به وراثت نیز بستگی زیادی دارد و این موضوع که بلوغ والدین یا پدربزرگ و مادر بزرگت در چه سنی شروع شده است ، در سن آغاز بلوغ تو بسیار تعیین کننده است .
قبل از اینکه ویژگی ها و علایم مهم بلوغ را مورد بحث قرار دهیم و آنها را توصیف کنیم – که امیدواریم از همین طریق به پاسخ بسیاری از سؤالات خود برسی –چند کلمه در مورد معنای بلوغ متذکر می شویم . کلمه بلوغ در واقع از کجا ریشه می گیرد و به چه معنایی است ؟
ریشه این کلمه از لاتین است و ترجمه آن چیزهایی مانند رشد جنسی و مردانگی است . اما بلوغ امروزه به این صورت معنا می شود :
«آغاز رشد جنسی تا پایان آن را ، چه در مورد پسران و چه در مورد دختران ، بلوغ می گویند . »
این کلمه در پایان قرن پانزدهم توسط پژوهشگرانی که متون لاتین را مطالعه می کردند کشف و به فرهنگ زبان های گوناگون وارد شد . از آن زمان به بعد پزشکان ، دانشمندان ، مربیان ، والدین و نوجوانان بسیاری به موضوع بلوغ پرداخته ، در مورد آن اندیشه کرده و مطالبی نوشته اند .
مفهوم بلوغ و نگرش نسبت به آن در گذر سال ها و دوران های مختلف دستخوش تغییرات زیادی شده است . به عنوان مثال مدت ها به کودکان و نوجوانان به عنوان افراد ناقص و ناکامل نگاه می شد و به همین دلیل به احساسات و رفتارهای عاطفی آنها نیز بهایی داده نمی شد . وقتی که نوجوانان دختر یا پسر به زنان و مردان بالغی تبدیل می شدند تازه به عنوان عضوی قابل ارزش در اجتماع به شمار می آمدند . اما امروزه همه می دانند که بلوغ فصل جدیدی در زندگی نوجوانان است و در چگونگی رشد و پرورش آنها و نیز آینده آنها تأثیر چشمگیری دارد . بنابراین اهمیت زیادی دارد که همگان درباره تمام تغییراتی که در دوران بلوغ دخ می دهد آگاهی پیدا کنند ، اهمیت و معنای آن را بشناسند و از نتیجه آن نیز آگاه شوند تا از طریق بتوانند با خود و دیگران رفتاری درست و صحیح داشته باشند .
تغییرات جسمانی
هر فردی برای آنکه به یک مرد کامل تبدیل شود به اجبار باید سال های بلوغ را پشت سر بگذارد و هر نوجوان به اقتضای شرایط خاص خود ، به مرور شاهد تغییراتی در جسم خود است . ممکن است در حالی که صورت همه دوستانت از کرک هایی که در آینده به ریش تبدیل خواهد شد پر شده باشد ، پوست صورت تو هنوز مثل بچه ها لطیف باشد . امکان دارد در حالی که همکلاسی هایت اندام تپل و بچگانه خود را بدون هیچ گونه احساس ناراحتی در کلاس ورزش به نمایش می گذارند ، تو با خود فکر کنی که برای داشتن عضلاتی ورزیده و قدرتمند باید مثل «ملوان شجاع »مقداری اسفناج بخوری . اما آنچه مسلم است این است که همه افراد دیر یا زود و کم یا زیاد متوجه تغییراتی عجیب و خاص در بدن خود خواهد شد ، چرا که در این سنین بدن دستخوش تغییرات بسیاری می گردد. با مطالعه مطالب زیر متوجه خواهی شد که طی دوران بلوغ چه اتفاقی در جسم تو رخ می دهد و چگونه و چرا تغییر می کند .
قد و وزن
کلیه تغییرات جسمانی دوران بلوغ در فرد نوجوان تحت تأثیر هورمون ها می باشد ، حتی رشد طولی و عرضی بدن ، در این هیچ قسمتی از بدن نیست که تغییر نکند . شروع این تغییرات نیز در همه ی اندام های بدن یکسان نیست . معمولاً رشد طولی به سرعت شروع می شود ، تا آنجا که به نظر می رسد دست و پای بیشتر دختران و پسران نوجوان ، بیش از حد رشد کرده است . اما جای هیچ نگرانی نیست . تا اتمام دوران بلوغ این گونه رشدهای غیر مناسب در اندام با رشد متناسب سایر اندام ها جبران خواهد شد و بدن بار دیگر شکلی متناسب به خود خواهد گرفت . اگر قد تو به نظر خودت نسبت به دیگران بیش از حد کوتان یا بلند می آید . هیچ ناراحت نباشد . ممکن است این موضوع به اختلاف زمان رشد تو با هم سن و سالهایت مربوط باشد . کمی که بگذرد قد تو متناسب با قد و هم سن و سالهایت خواهد شد . اگر به دلیل کوتاه یا بلند بوده بیش از حد قد والدینت نگران هستی و فکر می کنی که قد تو نیز به صورت ارثی به آنها خواهد رفت می توانی با مرجعه به پزشک و انجام آزمایش هایی از اندازه ی تقریبی قدت مطلع شوی .
پزشکان با رادیو گرافی که از مفاصل دستت به عمل می آورند می توانند درجه استحکام استخوان ها، بلندی آنها و ماهیت رشد مفاصل را مشخص کنند . آنها با مقایسه این رادیوگرام با رادیوگرام های زمان کودکی و مقایسه آن با معیارهای موجود ، سن و میزان رشد استخوان بندی را حدس می زنند . این کار مشخص می کند که استخوان ها در چه زمانی ، چه اندازه رشد داشته اند و آیا این رشد کم بوده یا نه . پزشکان با سه بار انجام دادن این آزمایش ها می توانند به میزان رشد استخوان بندی پی برده و با این کار تا حدودی مشخص کنند که اندازه قد تو به طور متوسط در بزرگسالی چقدر خواهد بود .
ماهیچه ها
در دوران بلوغ بدن نوجوانان پسر و دختر ، پیش از رسیدن به حداکثر ارتفاع قد ، رشد نهایی خود را می کند ؛در مورد پسرها این تظاهرات به صورت قوی تر و پهن تر شدن شانه ها بروز می کند . زیرا ماهیچه ها رشد کرده و شانه ها عریض تر می شوند . تغییرات بلوغ در دختران شامل رشد باسن ، ران ها ، بافت های چربی و برجسته شدن سینه ها می باشد ، به طوری که در مجموع تقریباً حالتی گرد به خود می گیرند . اما این حالات در تمام افراد یکسان نیست . دخترانی هم هستند که بعد از بلوغ اندامی بسیار استخوانی ، سینه و باسنی بسیار کوچک دارند ؛همچنین پسرانی که به هیچ عنوان اندام آنها چهار شانه و قوی نمی شود بلکه ، یا شکلی گرد پیدا می کند و یا لاغر و استخوانی باقی می ماند . در هر حال تو می توانی با تغذیه ی صحیح و روش مناسب وضعیت خود را تا حدودی تعدیل کنی .