صنعت شیشه در ایران
مقدمه
ایران با در اختیار داشتن بیشترین منابع و مواد اولیه مورد نیاز صنعت شیشه کم ترین سهم را در تجارت جهانی این صنعت پرسود دارا است و هیچگاه در برنامه ریزی ها و نگرش های کلان اقتصاد ایران این صنعت که اتفاقا در ایران سابقه ای بسیار طولانی دارد در اواویت نبوده است و طی سال های اخیر صنایع داخلی به هیچ وجه متناسب با تحولات جهانی این صنعت پیش نرفته اند .
شیشه و بلور ایران جزو آن دسته از کالاهایی است که به یمن وجود تجارت آزاد غیررسمی ، واردات آن از کشورهای مختلف شرق و غرب به وفور و به آسانی صورت می گیرد و بازار داخلی از شیشه و بلور ژاپنی ، چینی ، فرانسوی ، اتریشی و ...... اشباع شده است و از بازار بسیار مناسبی برخوردار است .
حقیقت این است که ایران از غنی ترین و ارزان ترین مواد اولیه شیشه جهان را در اختیار دارد اما هیچ گاه سرمایه گذاری اصولی در این صنعت صورت نگرفته است وتولید شیشه به صورت سنتی ، غیر عملی و با ابزار آلات غیر ماشینی تولید شده است و به علت ارزش افزوده بالا و بازار نسبی داخلی زحمت زیادی برای بالا بردن سطح تکنولوژی این صنعت کشیده نشده است و در نتیجه با وجود مزیت نسبی نه تنها به بازار جهانی دست نیافتیم بلکه بازار داخلی را نیز نسبت به محصولات ایرانی بی اعتماد کرده ایم .
در سالهای اخیر چند سرمایه گذاری گسترده قابل توجه در صنعت شیشه صورت گرفته که نشان
دهنده این است که چشم انداز این صنعت در کشورمان بسیار روشن است و تولید کنندگان خارجی با آگهی از مزیت نسبی ما و مشاهد سرمایه گذاری صورت گرفته کمی به خود آمده اند و برای رقابت با تولید کنندگان داخلی یا سهیم شدن در سرمایه گذاریها حساب ویژه ای باز کرده اند .
در این میان نقش دولت به عنوان بزرگترین مرجع حمایت کننده صنایع بخش خصوصی بسیار تعیین کننده خواهد بود و البته منظور از حمایت ، پرداخت کمک های نقدی و امکانات نیست بلکه رفع موانع و مزاحمت های موجود بر سر راه صنایع است که هر صنعتگری را از ادامه راه خود منصرف خواهد کرد .
تاریخچه پیدایش شیشه
پلینی 1 مورخ بزرگ رومی کشف شیشه را به گروهی از دریانوردان فنیقی نسبت می دهد . به نظر این مورخ این دریانوردان در ساحل برای تهیه و پخت غذا مجبور به روشن کردن آتش بودند ، ولی قطعات سنگی که ظروف آشپزی خود را بر روی آن بگذارند یافت نمی کردند ، بدین دلیل قطعاتی از قلیا یا کربنات سدیم طبیعی آبدار را که برای مومیایی کردن اجساد حمل می کردند از میان بار کشتی ها خارج می ساختند و از آن برای ساختن پایه هایی برای قرارگیری ظروفشان استفاده می کردند .
وقتی این قطعات قلیا حرارت می دیدند با ماسه های ساحل آمیخته می شدند و در نهایت مایع ناشناخته ای به صورت جوی باریکی از محل آتش جاری می گردید که به نظر پلینی این مایع ، شکل اولیه شیشه بود .
__________________________________________________________
1 . Pliny
مصارف شیشه
پس از کشف شیشه ، شیشه ها در فرم های گوناگون خود به خدمت بشر درآمدند . امروزه شیشه یکی از پرمصرف ترینمواد برای ساخت مصنوعات بشر است ، بویژه در کارهای ظریفه و اصولا کارهایی که با ذوق و سلیقه بشر سروکار دارد .
از شیشه می توان در ساخت آینه های تلسکوپ ها استفاده کرد ، آینه هایی که ابعاد آنها می تواند به بزرگی یک زمین تنیس باشد یا به کوچکی و سادگی تیله های بازی بچه ها ، از شیشه در ساخت ظروف و حباب لامپ ها استفاده می شود . شیشه موجب وضوح در دید می گردد و میتوان با آن آینه ساخت و به زندگی معنا بخشید و نیز به بشر اجازه داد تا با نگاه به خود پنهانی ترین زوایای چهره خود بنگرد ، همانطور که این امکان را می دهد که به درون یا برون یک چیز بنگریم . از شیشه برای زیبایی در نمای ساختمانهای بلند استفاده می شود .
شیشه پوششی است برای پنجره هایی که ما توسط آنها سایه های زندگی خصوصی خود را از محیط بیرون جدا می سازیم . موارد مصرف این ماده انطباق پذیر با صنایع گوناگون در سایه پیشرفت های فنی گسترش چشم گیری پیدا کرده که به عنوان مثال می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- فیبرهای نوری که هم اکنون با طولی بیش از 8 میلیون مایل ارتباط تلفنی و تصویری را بین نقاط گوناگون دنیا برقرار می سازند .
- سرامیک های شیشه 1 که از آنها در بخش دماغه موشک ها و تاج دندان استفاده می گردد .
اصولا شیشه با ویژگیهای منحصر بفرد زیاد از قبیل : شکل پذیری آسان ، شفافیت ، دوام زیاد ،
__________________________________________________________
1 . Glass Ceramic
قیمت نسبتا پایین موجب گسترش مصارف جدیدی از آن شده است ، با توجه به همین ویژگیهاست که ویلیام . ر . پریندل 2 مدیر مسئول گروه تکنولوژی شیشه کورنینگ ، شهر کورنینگ نیویورگ گفته است که : شیشه در رشد ارتباطات ، اطلاعات و صنایع در آینده نقش غیر قابل انکاری خواهد داشت . در یک کلام ، برای آن صنایعی که جهت ساخت سیستم های رایانه ای و تلویزیونی خود به لامپ تصویر و یا ورقه های نازک و صاف کریستال مایع نیاز دارند ، شیشه بهترین انتخاب است .
توسعه صنعت شیشه ایران
هم اکنون طرحهای گسترش مختلفی در زمینه صنعت شیشه ایران در حال پیشرفت هستند . در حقیقت این پروژه های گسترش ، ساختار و زیربنای صنعت شیشه ایران در آینده را متحول خواهد کرد . آنچه در آینده برداشت می کنیم در واقع همان چیزی است که امروز می کاریم و به همین دلیل باید ببینیم که آیا تمام پروژه های گسترشی که هم اکنون در حال اجرا هستند با نیازهای جامعه ارتباطی دارند یا خیر .