دانلود مقاله معرق

مقدمه:

زندگی انسانها از اولین دوران با هنر آمیخته بوده و به تدریج که آدمی رشد کرد. و به تکامل رسید، هنر نیز همزمان با رشد انسان تکامل یافته است.

کار معرق قبل از اینکه بعنوان یک شغل و راهی برای تأمین زندگی و امرار معاش برای خودی هنرمند باشد در ریشه خانواده در ریشه هنر بوده و می باشد.

هنر بیان کننده حالتهای عاطفی و روحیات انسانی است که به شکلها مختلف نمایش داده می شود. هنز از لحاظ زمانی و دوره ای به دو دوره کلاسیک و معاصر تقسیم می شود:

هنرهای کلاسیک کم ریشه در زندگی مردم دارند با‌ آداب و سنتهای و محیط هر منطقه رشد یافته اند، اینگونه هنرها در ایران به مینیاتور، تذهیب، ضیاکاری، رزی بافی، قالی‌بافی، کاشی کاری، سرامیک سازی، طفرنی، خانم کاری، منبت و معرق کاری شهرت یافته که در کل « هنر های سنتی » شناخته شده اند.

معرق: معرق در معنای کلمه « اصولاً هر چیز رگه دار را گویند» ولی مفهوم آن را در این نوع بخصوص هنر، ایجاد نقشها و طرحهای زیبایی است که از دور بری و تلفیق چوبهای رنگی روی زمینه ای، از چوب یا پلی اسنر سیاه شکل می گیرد.

1- ابزارکار و کاربرد آن:

1-1 اره دستی:

در آن اره معمولی با دسته چوبی است – که دارای تیغه های گوناگون برای بریدن تکیه‌های بزرگ چوبی بکار می رود

2-1 اره چوب بر واره فلز بر (اره های مویی )

اره های چوب برواره های فلز بر دارای تیغه های باریک به طول 13 سانتی متر که دنده‌های آن به ترتیب در فلز بصورت زوج ( دو ملخه ) و در چوب بصورت فرد (یک‌ملخه) با فواصل (2-2) کم قرار دارد. این تیغه ها بر سر کمان متصل می شود. تیغ اره های فلز بر با شماره دو صفر، یک و دو آن برای بریدن صدف و عاج و شبه عاج استفاده می شود. تیغ اره های چوب بر مورد استفاده در معرق کاری با شماره دو صفر و یک است.

3-1 پرس برقی

 دستگاهی است برقی، که چهار ستون آهنی که سه صفحه مستطیل شکل از چهار زاویه، به ستون ها متصل شده است و در قسمت بالای این چهار ستون حجم مکعب مستطیل آهنی قرار دارد که موتور و دستگاه گرم کننده در این قسمت  جای گرفته است و با روشن کردن آن در حال حرکت صفحات، گرمابه وسیله به هر یک از صفحات مستطیل شکل وصل شده است.

4-1 پرس دستی (پیچ دستی)

 وسیله ای است فلزی، شامل خط‌کشی قطور به طول 25 الی 50 سانتی متر که دو قطعه بصورت افقی یکی ثابت در انتهای خط کش و دیگری که اهرم نامیده می شود در بالای آن به صورت متحرک قرار گرفته است.

یک پیچ بزرگ که یک دسته چوبی دارد و ابتدای اهرم متحرک نصب شده است. این وسیله برای ثابت نگهداشتن اشیا و تحت فشار قرار دادن ( پرس کردن) قلعه های کوچک معرق شده استفاده می شود.

5-1 پبشکار

 قطعه چوب مستطیل شکلی است به طول 20 سانتی متر وعرض ان 10 سانتی متر که یک طرف عرض ان بر لبه میز نصب می شود و در میان طرف دیگر، شیاری بطول تقریبی 4 سانتی متر و عرض 1 سانتی متر وجود دارد، این تخته بصورت معلق بر لبه میز متصل شده و از آن برای خرد کردن و دوربری نقشهای چوبی استفاده می گردد (شکل‌1-2)

6-1 تیزک

 قطعه فلز نوک تیزی است که قابلیت انعطاف بسیار دارد و برای برداشتن نقشها چوبی بریده شده از درون قالب خود استفاده می شود (شکل 2-2)

7-1 چکش

 همان چکش معمولی ککه مورد استفاده عمومی است و برای کوبیدن میخ بکار می رود در معرق نوع 100 گرمی آن استفاده می شود (شکل 2-2)

8-1 سوهان تخت

 سوهانی به طول 45 سانتی متر که تا اندازه 35 سانتی متر آن به پهنای 5/3 سانتی متر  و 1 سانتی متر  باقیمانده در انتها باریک می شود در موقع کار بعنوان دستگیره استفاده می‌شود.

9-1 سوهان چوب ساب

 تیغه ای فلزی بطول 30 سانتی متر که دسته ای پلاستیکی آن متصل است که برای صیقل دادن سطح شئ معرق شده بکار می رود.

10-1 کمان اره

 وسیله ای است فلزی و منحنی شکل مانند نعل اسب که دسته ای چوبی با یک سر آزاد آن متصل است و تیغه هایی با شماره های متفاوت به وسیله دو پیچ (خروسک) به دو سر کمان اره متصل می شو، که قوس این کمان اره با شل کردن دو پیچ (خروسک) بلندتر  می شود که باعث کارکرد راحتر در سطوح سی های بزرگ تر می شود.

هنگام بکار بردن این وسیله حتماً باید دقت کرد که کمان ان به حالت افقط و به فاصله   1تا 2 سانتی متر تا کتف قرار بگیرد و تیغه آن با تخته پیشکار زاویه  درجه تشکیل بدهد.

12-1 رنده دستی

 قطعه ای چوبی است که در وسط ان ورقه مستطیل شکل فلزی با لبه تیز که برای رنده کردن و پرداخت چوب ها بکار می رود. این قطعه دارای دو دسته چوبی است.

13-1 سنگ نفت

 قطعه سنگ نفت رنگی است که در میان قالبی از چوب های گرفته است و برای تیز کردن تیزک از ان استفاده می شود. این سنگ دارای دو سطح دندانه دار زبر و نرم می‌باشد که ابتدا نوک تیزک را بوسیله دندانه های زبر و درشت تراش داده می شود و سپس با دندانه های ریز منتقل می دهند، سنگ نفت را همیشه در مقداری از نفت نگهداری می شود تا مقدار از چوبی نفت در آن نفوذ کند (شکل 3-2)

14-1 گاز انبر

 وسیله ای است فلزی شامل دو دسته و دولبه قوس دار دو دسته با اندازه ها یکسان قرار دارد و بتدریج به هم نزدیک می شوند تا در نقطه ای به یکدیگر متصل شوند در معرق ز شماره 6 گاز انبر استفاده می شود. و از این وسیله برای بیرون آوردن میخ از محلی که چوبها را موقتاً بهم متصل کرده است استفاده می کند.

15-1 لیسه

قطعه فلزی است مستطیل شکل بضخامت یک میلیمتر که قابلیت انعطاف بسیار دارد و برای جمع‌ آوری براده ها از سطح کار و همچنین پرداخت آن قرار می گیرد.

16-1 گونیا

 خط کشی است فلزی به طول 50 سانتی متر که در انتها به یک فلز قطور صاف به طول 5/13 سانتی متر  متصل شده که با خط کش تشکیل زاویه قائمه را می دهد، که برای صاف کردن لبه های ناصاف شئ معرق شده استفاده می شود.

17-1 ماشین پرداخت ( فرز)

 دستگاهی بطول 45 سانتی متر که از سه قسمت:

الف- دسته

ب- بدنه

ج- صفات پرداخت کننده تشکیل شده است.

صفحات پرداخت کننده دستگاه پرداخت کننده:

صفحه سنگ سمباده:

صفحه دایره شکل بقطر 18 سانتی متر که میان آن دایره ای بقطر 2 سانتی متر  خالی است که محل قرار دادن مهره پیچ متصل کننده به بدنه است.

2- صفحه پوست بره ای:

3- صفحه پرداخت:

صفحه ای است دایره ای شکل از جنس نمد و بقطر 18 و ضخامت 5/2 سانتی متر و دایره ای به قطر 5/4 سانتی متر در مرکز آن قرار دارد که محل قرار گرفتن مهره هیچ متصل کننده بدنه است، از این وسیله برای پرداخت اولیه معرق استفاده می کنند.

18-1 مته دستی:

وسیله ای است بطول 30 سانتیمتر که شامل: سرمته، بدنه و دسته است. (شکل 2-2)

19-1 متر

20-1 مغار لیسه تیز کن:

سوهانی است سه پهلو که هر سه بر آن تراش داده شده و برای تیز کردن لبه های لیسه بکار می رود.

21-1 میخ

 در معرق سه نوع میخ مورد استفاده قرار می گیرد: سایه، سنجاقی و کبریتی.

میخ سایه:

بسیار ریز با نوک باریک بطول 8 میلیمتر و در مرحله ای که نقشه های بریده شده موقتاً بر سطح کار نصب می شود.

میخ سنجاقی:

 میخی ریز بطول 12 میلی متر که برای نصب مدل بر سطح کار تخته پشت کار، استفاده می شود.

میخ کبریتی:

 میخی بزرگ تر از دو نوع قبل بطول تقریبی 5 سانتی متر که در کارهای جانبی مورد استفاده قرار می گیرد.

2- مصالح

1-2 چوبهای صنعتی

2-2 صدف، عاج، شبه عاج

3-2 مواد چسبنده

4-2 مواد محافظ و جلا دهنده

5-2 خمیر ساده

1-2 چوبهای صنعتی:

پایه و اساس اجرای یک طرح معرق کاری بستگی به چوبها و تنوع رنگشان دارد تعداد چوبهای مورد استفاده در معرق کاری به 72 نوع چوب می رسد.

اهمیت چوب شناسی در معرق کاری

 اساسی ترین ماده تشکیل دهنده آثار معرق چوب است، شناخت چوب ها در کیفیت کار معرق بسیار موثر است.

بافت چوبها:

      چوبها از نظر بافت به پنج دسته تقسیم می شود:

      چوبهای ریز بافت:  چوبی که دارای آوندها و حفره های کشیده کوچک بوده و پهنای آنها در سوزنی برگان کم و در پهن برگان زیاد است و ریز بافت به نظر می رسند.

 چوبهای درشت بافت:  چوبی با زمینه غیر یکنواخت که اختلاف ابعاد عناصر متشکله چوب بهاره وتابستانه آن زیاد باشد. چوبهای راست بافت دارای الیاف موازی و راست می باشد. چوبهایی با بافت متقاطع که بافت آنها یکدیگر را قطع می کند.

چوبهای رزینی:  به گونه هایی می گویند که دارای مواد رزینی هستند و معمولاً تمام چوبهای سوزنی برگ جزء این گروه محسوب می شوند.

چوبهای معطر:  برخی از چوبها دارای بوی مخصوص هستند که در شناسایی آنها مورد استفاده قرار می گیرد. مثل رزین.

چوبهای ساده:  برخی از چوبها فاقد هر گونه نقش و نگاری هستند مثل شمشاد.

  1 - چوبهای مواج:  چوبهایی که ساختار چوب جهت آن با محور ساقه در حال اینکه موازی هستند مواج نیز می باشند مانند: افراء.

2- چوبهای لکه دار:  در این گونه چوبها پره های چوبی بصورت لکه های زیبایی در شعاع تنه دیده می شود مانند: مازو، راش، چنار.

3- چوبهای رگه دار:  در اینگونه چوبهای بهاره و تابستانه دارای رنگهای مختلف بوده و در برش شعاعی بصورت نوارهای یکی در میان دیده می شود. مانند شب خسب (ماژه)

4- چوبهای نواری

5- چوب های صدفی:  بعضی از چوبها بعلت داشتن رنگ صدف زیبایی مخصوص دارند.

رده بندی چوب ها

 چوبها از لحاظ رده بندی و بافت و تراکم بافتی به دو رده تقسیم می شوند:

1- چوبهای نرم:  درختانی با برگهای سوزنی و پولکی هستند و معمولاً در تمام فصول سال سبز هستند.

2- چوبهای سخت:  درختانی هستند با برگهای پهن هستند و بیشتر این درختان برگ ریزند و در فصل پاییز برگهایشان می ریزند.

     رده بندی چوب از نظر سایه و رنگ پنج گروهند:

1- سفید با بسیار کم رنگ            2- زرد   3- سرخ           4- قهوه ای      5- سیاه

چوب مورد استفاده در معرق کاری:

  -آبنوس، فوفل، گردو، بقم، عناب، تارنج، شمشاد، کیکم، شاه چوب، بلوط، اقاقیا، حمرز، توت، راش، چنار، زردآلو، زیتون، سنجد، افراء، سرخدار، پسته، توسکا، پلت، زبان گنجشگ یاون، به ، ارغوان، زرشک، خرمالو، گلابی، توت سفید، ملح …

1- آبنوس: Diospyros Crassiflara

چوبی سیاه رنگ و سخت و سنگین و گرانبها از درختی به همین نام و آن درخت شبیه عناب است که از خانواده پهن برگان می باشد و برگش مثل برگ صنوبر ولی عریضتر از آن و خزان نمی کند، چوب این درخت استحکام بسیار زیادی دارد، چوب آن دو رنگ است، چوب داخل آن که قهوه ای بسیار تیره مایل به مشکی می باشد. و گاهی سایه روشن و لکه های سیاه دارد و چوب بیرونی ان صورتی مایل به خاکستری تیره قیمت بسیار گران دارد و در بازار کمیاب است و محل رویش آن هندوستان می باشد.

2- فوفل: