دانلود مقاله مقایسه عملکرد لاین پیشرفته گندم آبی M-79-6 با شاهد مرودشت در شرایط زارعین مناطق معتدل استان کرمانشاه

چکیده:

          افزایش جمعیت کشور لزوم تولید بیشتر در واحد سطح را انکار ناپذیر ساخته است بطوریکه خوداتکایی در تولید گندم بعنوان یک آرمان ملی تلقی شده و از مهمترین اهداف طرح‌های تحقیقاتی وزارت جهاد کشاورزی است. جایگزینی ارقام موجود با ارقام و لاینهای پرمحصول‌تر و واجد صفات مطلوب زراعی، آشنا نمودن کشاورزان با آخرین دستاوردهای تحقیقاتی و ارقام جدید نیز در این راستا حائز اهمیت است. در این بررسی لاین M-79-6  که طی سه سال بررسی دراقلیم  معتدل کشور برتری خود را نشان داده و بمنظور معرفی و جایگزینی ارقام موجود اقلیم معتدل انتخاب گردیده است، همراه با رقم مرودشت (بعنوان شاهد برتر محلی) طی سال زراعی 84-1383 تحت شرایط زارعین در دو نقطه از مناطق معتدل استان کرمانشاه (شهرستانهای کرمانشاه و اسلام آباد غرب) به مساحت نیم هکتار در کنار هم کشت شدند. عملیات متداول آماده سازی زمین در مهر ماه  و زمان کاشت  اواخر آبان ماه بود. طی فصل رویش مراقبتهای معمول زراعی انجام و صفاتی مانند درصد سبز محصول، تعداد روز تا ظهور سنبله و رسیدن کامل، ارتفاع بوته و آفات و بیماریها یادداشت برداری می‌شود و سپس عملکرد لاین فوق با رقم شاهد مورد مقایسه قرار ‌گرفت که در محل اجرای اسلام آباد غرب لاین مذکور بر شاهد برتری بیشتری نشان داده و در محل اجرای کرمانشاه نسبت به شاهد مرودشت برتری کمتری بود. در مجموع  لاین فوق نسبت به مرودشت عملکرد بهتری نشان داد و می‌تواند برای مناطق معتدل بعنوان جایگزین رقم مرودشت مد نظر قرار گیرد.همچنین در ارزیابی اقتصادی نیز برتری آن نسبت به مرودشت مشخص گردیده است.

واژه‌های کلیدی: گندم، طرح های تحقیقی ترویجی، مرودشت،ارزیابی اقتصادی

مقدمه:

گندم سالانه بیش از 50% از زمین های زراعی کل کشور را به خود اختصاص می دهد.مطابق گزارشات موجود از مجموع 12 میلیون هکنار از اراضی زیر کشت کشور بالغ بر 2/6 میلیون هکتار به کشت گندم اختصاص داشته است . از این مقدار 3/2 میلیون هکنار به کشت گندم آبی  و 9/3 میلیون هکنار آن به کشت گندم دیم اختصاص داشته است (4). گندم اولین و مهمترین گیاه زراعی در دنیا بوده و 6/19 % از کل منابع غذایی برای مردم جهان را دارا است(12). با توجه به اهمیت و جایگاه گندم در کشور و بهره‌وری بیشتر از قابلیت‌های زراعی و محیطی موجود، لزوم یافتن ارقام اصلاح شده و پر محصول با کیفیت بهتر که بتواند جایگزین ارقام فعلی گردند و از قابلیت‌های بالقوه موجود حداکثر استفاده را بعمل آورند، ضروری است. از سوی دیگر با توجه به استراتژیک بودن گندم بعنوان غذای پایه کشور و لزوم تداوم خودکفایی در تولید این گیاه، افزایش روزافزون نیاز به تولید بیشتر این محصول، اهمیت افزایش تنوع در ارقام موجود در کشور  که در نهایت سبب بالا بردن توان تولید کشاورزان می‌شود، اهمیت جایگزینی ارقام موجود (به دلیل شکسته شدن مقاومت در مقابل امراض و …) و دستیابی به ارقام پرمحصول تر و تطبیق هر چه بیشتر یافته‌های تحقیقاتی با شرایط زارعین شایان توجه است.در آزمایشات چند منطقه ای بررسی مقاومت در چند سال اخیر نیز در ایران از میان ارقام و لاینهای آبی و دیم لاین مقاوم گندم نان و دروم از جمله لاین M-79-6  شناسایی شده است . لاین جدید گندم M-79-6  با شجره Bow”s”/Vee”s”//1-60-3   از دو رگ های رقم کراس امید با یک لاین خارجی است که طی مراحل بررسی در 9 ایستگاه تحقیقاتی اقلیم معتدل کشور با متوسط عملکرد 6478 کیلو گرم در هکتار معادل رقم مرودشت بوده و حداکثر عملکرد را به میزان 8861 کیلو گرم در هکتار در کرج تولید نموده است . این رقم نسبت به زنگ زرد، سیاهک پنهان، ریزش دانه مقاوم بوده(4) ضمناً این لاین در سال زراعی 82-1381 در شرایط زارعین در مزرعه یکی از کشاورزان نمونه کرج به صورت پیش طرح تحقیقی –تطبیقی با شرکت شش رقم دیگر در مقابل سیاهک پنهان مورد ارزیابی قرار گرفت که بدون هیچ آلودگی در مقایسه با ارقامی مانند روشن37%-مهدوی(35%)مقا.مت از خود نشان داد.( 4)همچین این لاین در سال زراعی 183-1382در طرح تحقیقی – تطبیقی همراه با پنج رقم گندم جهت ارزیابی مقاومت به سیاهک پنهان گندم در سه منطقه کرج – کرمانشاه و نیشاپور مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج نشان داد که لاینM-79-6   مقاومت بسیار بالایی نسبت به این بیماری داشته و می تواند در مناطق معتدل غرب کشور که خسارت بیماری قابل توجه است موجب کنترل گسترش بیماری و کاهش هزینه های ضد عفونی بذر گردد(5)..  تاکنون برای این لاین هیچگونه طرح تحقیقی – ترویجی در سطح استان و کشور انجام نشده است، ولی در مورد دیگر ارقام موجود در استان طرحهایی اجرا و گزارشهای مربوطه نیز ارائه گردیده است. پلوس و عدل در قالب طرح‌های تحقیقی ترویجی برتری رقم نوید بر رقم قدس (6) و برتری نوید بر رقم الموت  را گزارش دادند و در یک طرح دیگر برتری رقم بک کراس روشن بر رقم قدس گزارش شد (7). پلوس و رستمی  نیز در طرحهای مشابه‌ای برتری لاین S-75-20 بر رقم چناب (8) و برتری رقم مهدوی بر رقم نوید را گزارش کردند (9). از دیگر  بررسی انجام شده در سطح استان می‌توان به گزارش برتری 4.5 درصدی لاین کراس البرز نسبت به سرداری در یک طرح تحقیقی- ترویجی (14)، برتری رقم آذر 2 نسبت به سرداری (11)، برتری رقم زرین بر لاین C-79-16 و برتری این لاین بر رقم شهریار (2) و برتری لاین M-79-7  بر رقم مرودشت (15) اشاره کرد. کاشت این رقم همانند کاشت دیگر ارقام بوده و هزینه محصول ثابت می‌ماند ولی با در نظر گرفتن این نکته که سطح کل اراضی آبی استان بالغ بر 120 هزار هکتار است (13) و از این میزان در سال 83- 1382 بالغ بر 87000  هکتار (16) و در سال زراعی 84-1383 حدود 89000  هکتار (1) تحت  کشت گندم آبی قرار داشته است در این راستاء تطبیق هر چه بیشتر یافته‌های تحقیقاتی با شرایط زارعین و از جمله معرفی ارقام نوید بخش و پرمحصول و مقاوم نسبت به سیاهک پنهان گندم  به منظور افزایش تولید در واحد سطح  اهمیت بسزایی دارد. معرفی لاین پیشرفته گندم آبی M–79–6 در کنار ارقام دیگر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین با انجام طرحهای تحقیقی-ترویجی می توان اهداف زیر را دنبال نمود:

1- معرفی لاین پیشرفته گندم آبی  M -79 -6 برای مناطق معتدل کشور

2- افزایش تولید در واحد سطح با کشت ارقام جدید

3- آشنایی کشاورزان با آخرین دستاوردهای تحقیقاتی

روش اجرا:

   این طرح بمنظور بررسی عملکرد و خصوصیات زراعی لاین پیشرفته M -79 -6  در دو نقطه از مناطق معتدل استان(شهرستان کرمانشاه- سراب نیلوفر و شهرستان اسلام آباد غرب- دهستان شیان) اجراء شد. در هر منطقه لاین مذکور و رقم مرودشت ( شاهد) هر کدام در سطح 5/.هکتار کشت ‌شدند. مشخصات کشاورز و نشانی محل اجرای طرح در هر منطقه در جدول 1 آورده شده است. در شهریورماه 1383 عملیات آماده سازی زمین انجام و با توجه به نتیجه تجزیه خاک کل کود فسفات آمونیوم و 3/1 از کود اوره در سطح مزرعه پخش و با دیسک با خاک مخلوط گردید. باقیمانده کود ازته در دو مرحله ساقه‌دهی و خوشه رفتن گیاه مصرف خواهد شد. بذور پیش از کاشت جهت مبارزه با سیاهک‌ها با قارچ‌کش مناسب ضدعفونی ‌شدند. میزان بذر مصرفی براساس وزن هزار دانه و تراکم 400 دانه در متر مربع برای هر قطعه زمین تعیین شد. بعد از انجام کشت در اوخر آبان ماه آبیاری انجام شده و سبز شدن مزرعه یادداشت ‌شد. با توجه به زمانبندی فعالیتهای طرح که در جدول 2 ارائه شده است، در طول فصول پاییز و زمستان بازدید انجام شد و یادداشت‌برداریهای مربوطه (خسارت سرما و ...) انجام ‌گردید. در اواخر اسفند با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه از علف‌ کش مناسب (با سموم پهن برگ کش و باریک برگ کش) استفاده شد. در هریک از مراحل ساقه‌رفتن و خوشه‌دهی از کود  اوره به صورت سرک  استفاده و نیز برای مبارزه با سن گندم از آفت کش مربوطه در مرحله پرشدن استفاده شد. در طول دوره رشد یادداشت برداریهای لازم همچون تاریخ پنجه‌دهی،‌ تاریخ ساقه‌رفتن،‌ تعداد روز تا خوشه‌دهی تعداد روز تا رسیدن،‌‌ درصد خوابیدگی،‌ ریزش دانه، ‌ارتفاع بوته،‌ طول خوشه،‌ عکس العمل نسبت به بیماریها خصوصاً‌ زنگهای زرد و قهوه‌ای (تعیین تیپ و درصد آلودگی)‌ و تیپ رشد صورت گرفت. برداشت در اواسط تیر ماه 1384 انجام و عملکرد هر قطعه توزین و به هکتار تعمیم داده شد. نتایج  نیز جهت تصمیم گیری در معرفی لاین فوق به موسسه متبوع منعکس گردید.