مقدمه :
آن چه در این جا می خوانید فکری نیست که تازه در ذهن ما شکل گرفته باشد . حتی حرف تازه ای هم نیست و پیش از این بارها درباره آن نوشته ایم و گفته ایم . با این حال امید داریم که با تکرار این نوشته ها و گفته ها بستر مناسب برای حرکت های سازنده ای چون سازمان نظام بسته بندی فراهم شود .
امروز روزی دیگر است . همان طور که دیگر کسی گرافیک را با ترافیک اشتباه نمی گیرد می توان گفت بسته بندی و کارکردهای مهم آن امروز برای طبقات مختلف جامعه عاملی شناخته شده است . اما آشنا بودن جامعه با عاملی به نام بسته بندی به تنهایی نمی تواند نکته ای مثبت ارزیابی شده و باعث عافیت به خیر شدن دست اندرکاران بسته بندی شود . زیرا بسته بندی نیز مانند هر تکنیک و روشی می تواند در دو جهت خیر و شر مورد بهره برداری قرار گیرد .
بسته بندی می تواند عاملی برای فریب خریداران باشد . متأسفانه انتهای چنین مسیری تا بدترین شکل آن یعنی معلولیت و مرگ و ورشکستگی برای مصرف کنندگان قابل تصور است .
شاید در سالهای گذشته که بسته بندی در کشور ما این چنین فراگیر نشده بود خطر سوء استفاده از بسته بندی نزد مردم و مسئولان چندان مهم و واقعی به نظر نمی آمد .
رشد سریع فن آوری بسته بندی در همه جای دنیا از جمله ایران سطح کیفی کلاهبرداری به وسیله بسته بندی را آن قدر بالا برده که تنها و تنها متخصصان امر می توانند تخلف ها را تشخیص دهند .
دست اندر کاران بسته بندی باید بدانند که رشد و توسعه صنعت بسته بندی شمشیری دولبه است که به موازات خدمت به مصرف کنندگان اگر در خدمت سود جویان قرار گیرد می تواند به مصرف کننده و سایر دست اندرکاران و زحمتکشان عرصه بسته بندی صدمات ریشه ای بزند .
مشکلاتی که در این رابطه پیش می آید تنها در پیدایش ذهنیت بد در مصرف کنندگان خلاصه نمی شود . بلکه مشکل اصلی از آن جا شروع می شود که پای عده ای خارج از اهالی بسته بندی به این صنعت باز می شود . البته نه برای سرمایه گذاری که برای قانون گذاری و ایجاد ضابطه های ریز و درشت .
قانون چیز خوبی است به شرطی که در جریان تدوین حدود و قانون همه طرف های صالح ذی نفع به صورت فعال حضور داشته باشند.
تخلف در بسته بندی تنها در حوزه مواد غذایی و سلامت مصرف کننده نیست . یک جامعه صنفی مانند یک خانواده است که مسائل گوناگونی را در خود دارد. ضمن این که پیش کشیدن بحث تخلف تنها یک مثال واضح برای معضلات درون صنفی است . اگر نه ضرورت وجودی نظام های صنفی هیچ گاه محدود به بحث تخلفات نبوده و نیست .
گفتنی است استفاده از واژه صنف در این مطلب طبق تعاریف اداری و دولتی آن که در نهایت به مجمع امور صنفی باز می گردد نمی باشد . اتفاقاً یکی از کانون های مشکلات همین تمایز بحث صنف و صنعت البته از جنبه اداری آن است . در این جا هدف از کاربرد واژه صنف کمک گرفتن از این کلمه برای جمع بندی تلاش های همه دست اندرکاران بسته بندی است که نتیجه مشترکی در ذهن و دید عامه دارد و آن" بسته بندی" است .
هشیار باشیم با آن دست اندرکاران صنعت بسته بندی هر کدام کم و بیش یک واحد تولیدی یا خدماتی محسوب می شوند که در گرایش های متنوعی از صنعت فعالیت می کنند اما نوع نقش بسته بندی در عرصه تولید به شکلی است که تصمیم گیری در بسیاری از موضوعات مربوط به چرخه تولید و عرضه می تواند همه بخش بسته بندی را تحت تأثیر قرار دهد .
برای مثال بسیاری از تصمیمات مربوط به بهداشت کالاهای تولیدی رابطه ای مستقیم با موضوع بسته بندی داشته و می تواند موج هایی را وارد این صنعت کند . در این راستا عده ای از اهالی بسته بندی خوشبخت و عده ای نیز بدبخت می شوند . از طرفی نمی توان گفت همه این موج ها مثبت و به جا بوده اند . شاید فردا عده ای دیگر از زحمت کشان بخش بسته بندی گرفتار یکی از موج های ویرانگری شوند که از بیرون صنف به آن وارد می شود .
از آن جا که بسته بندی راجع به هر چیزی می تواند معنی شود و از آن جاکه این مفهوم ، صنایع و حرفه های گوناگون و گاهی متضادی را زیر چتر خود دارد همواره در همگرایی دچار مشکل بوده است . این موضوع باعث شده هر از چند گاهی مدیر یا کارشناسی که تازه از راه رسیده با دیدن چندی از معضلات موجود هیجان زده شده از طریق تریبون هایی که همیشه برای دولت موجود است به اظهار عقیده و باید و نباید بپردازد .
دست اندرکاران بخش بسته بندی باید بدانند که هر چه به لطف زحمات و سرمایه ایشان ضرورت و کیفیت بسته بندی در کشور بیشتر توسعه می یابد واقعیتی به نام بسته بندی عیان تر شده و عده بیشتری علاقه مند به اظهار نظر در آن می شوند و البته بسیاری از ایشان قصد انقلاب در این بخش را دارند !
هر چه دست اندرکاران بخش بسته بندی و قدیمیهای آن دیرتر به فکر همگرایی و اصلاح صنف خود بپردازند تعداد و قدمت تصمیم گیرانی که از بیرون گود برای ایشان تعیین تکلیف می کنند بیشتر شده و بعضی قوانین و سلیقه ها نهادینه می شوند .
صنایع بسته بندی پیش از این نیز موضوع متولی غیر خودی را تجربه کرده اند . عدم همگرایی میان اهالی یک صنف یا منطقه فرصت خوبی است برای غیر خودی هایی که با روش های گوناگون به حکمیت پرداخته و احکام سلیقه ای صادر کنند .
بسته بندی یک مفهوم کلی و نسبی است . نشانه ها و حد مرز مطلق ندارد . بخش بسته بندی از صنایع و حرفه های گوناگونی تشکیل شده که هر کدام راه خود را می روند اما ترکیب آنها یک نام دارد و آن " بسته بندی " است . به عبارت دیگر با آن که قوانین بازار ، استاندارد ها و کنترل کیفی محصولات هر یک از صنایعی که به بسته بندی مربوط می شوند منحصر به همان صنعت هستند اما به دلیل ترکیب های متفاوتی که می توان از این مجموعه به دست آورد نیاز به یک نظام و کنترل نیز در چارچوب کلی بسته بندی احساس می شود .
اما این تنها بخش از صنعت و خدمات در یک کشور نیست که دچار این تنوع است . صنعت ساختمان نیز مجموعه ای است از محصولات و تخصصهای متفاوت که ترکیب آنها چیزی به نام ساختمان است . ترکیب نقش اول را در بسته بندی و ساختمان ایفا می کند .
آیا به جز این است که یکی از سازمان های مسئول در برابر بحث های کیفی ساخت و ساز همین سازمان نظام مهندسی ساختمان است ؟ زیرا ساختمان محصولی است از ترکیب عناصری متفاوت که با کیفیت هایی متفاوت جمع شده و با روش های متفاوتی با یکدیگر ترکیب می شوند . این مجموعه از طراحی خیال انگیز یک فضای سه بعدی تا کیفیت لوله های به کار رفته برای فاضلاب را شامل می شود .
در واقع ترکیب این عناصر از معنوی تا مادی و پدید آورندگان آنها را تشکلی سازماندهی می کند . آن تشکل یک سازمان نظام مهندسی است .
معضل اصلی بسته بندی کیفیت عناصر تشکیل دهنده نیست . معضل در ترکیب عناصر است . نمی توان تمام مقوا سازی ها را واداشت تحت یک استاندارد خاص مقوا تولید کنند . بلکه بر استاندارد ترکیبات بسته ای که در آن از مقوا استفاده می شود باید نظارت کرد .
بسته بندی نیاز به سازمان نظام بسته بندی دارد تا بر ترکیبی که به نام بسته بندی معرفی می شود نظارت کند . تنها در قالب چنین سازمانی است که می توان سطح عمومی بسته بندی را رشد داد . سازمان نظام بسته بندی از بازی خوردن دست اندرکاران بسته بندی توسط این اداره و آن اداره دولتی جلوگیری می کند و یا از شدت آن می کاهد.
این یک واقعیت است که خود دولت نیز در مواجهه با بخش بسته بندی دچار سرگردانی است . یعنی دولت برای وضع قوانین درباره بسته بندی نمی تواند همه طرف های ذی نفع در قضیه را شناخته و طرف مشورت قرار دهد . از این جهت است که گاهی مصوبات و ابلاغیه های بعضی از مؤسسات و سازمان های دولتی مورد پذیرش همه طرف های صلاحیت دار بسته بندی نیستند .
سازمان نظام بسته بندی در ایجاد یکپارچگی و حرکت هدفمند و برنامه دار بخش بسته بندی کشور بسیار مؤثر خواهد بود . کشور ما پیش از این نیز سازمان هایی از این دست را تجربه کرده و در حال بهره برداری از آنها است . با وجود اختلافاتی که بین بخش بسته بندی با بخش ساختمان یا پزشکی کشور وجود دارد با این حال می توان از مدل تشکیلات سازمانی و روش اداره این سازمان ها و تجربه های موجود در آنها برای ایجاد و راهبری سازمان بسته بندی کشور بهره گرفت .
سازمان نظام بسته بندی بهترین جایگاه برای اصلاح امور کلی مربوط به بسته بندی در کشور است که با حضور سرمایه های علمی و عملی این بخش فراگیر و در کنار نمایندگانی از سازمان های دولتی مربوطه شکل می گیرد .