مقدمه:
در این نوشتار سعی بر آن است که برخی از مفاهیم مشاوره و اصطلاحات رایج روزمره مشاوره و همچنین برخی از رویکردهای اصلی مشاوره با زبان شعر و از دیدگاه جلال‌الدین محمد بلخی ملقب به مولانا بیان میشود. بسیاری از آنچه که امروز مشاوران و روانشناسان بیان میکنند هر کدام به نوعی در آثار مولانا تجلی پیدا کردهاند.
مثنوی مولوی دریایی است ژرف و بسیاری از نظریهها و تکنیکها و مهارتهای مشاوره با زبان زیبای شعر در آن آورده شده است و ریشه بسیاری از نظریههای مشاوره و روان درمانی را مخصوصاً رویکردهای شناختی را میتوان در مثنوی مولانا یافت. در این تحقیق پس از تعریف و ارائه مفاهیم و اصطلاحات رایج در مشاوره سعی شده است که مصداقهای این مفاهیم در مثنوی معنوی یافته و با این اصطلاحات تطبیق داده شوند. در ارتباط با اهمیت مشاوره و فوائد آن در آثار مولانا و همچنین خصوصیات یک مشاور اشعار و ابیات بسیاری آمده است که در این تحقیق سعی شده به طور نسبتاً کاملی به تمامی آنها اشاره شود. باشد که مورد قبول دوستداران رشته مشاوره قرار گیرد.
نیاز احساس شده در مورد مسئله:
با توجه به اینکه بسیاری از علوم و معارف جدید چه در مشرق زمین و چه در مغرب زمین به نحوی در آثار مولانا تجلی پیدا کردهاند و در این زمینه تحقیقات و پژوهشهای نسبتاً وسیعی صورت گرفته است و کتابهای زیادی نیز به رشته تحریر درآمدهاند ولی متأسفانه در مورد مسائل و مفاهیم مرتبط با روانشناسی و یا مشاوره در آثار مولانا تحقیقات و پژوهشهای کمتری صورت گرفته است و با توجه به این نکته که در مثنوی مولوی نکات قابل توجه و قابل تأملی در مورد اهمیت و فوائد مشاوره، ضرورت مشاوره، خصوصیات مشاوره و همچنین برخی دیگر از مفاهیم رایج در مشاوره آورده شده است در این تحقیق سعی شده است تا این مطالب استخراج شده و به صورت نسبتاً منسجمی جمعآوری گردند. به امید اینکه در این زمینه تحقیقات گستردهتر و پردامنهتری صورت گیرد.
هدفی کلی:
هدف اصلی و نهایی این تحقیق استخراج مفاهیم و اصطلاحات مرتبط با مشاوره از کتاب مثنوی معنوی مولانا میباشد.
اهداف جزیی:
1- پی بردن به نقش و اهمیت مشاوره در اشعار مولوی
2- مقایسهای بین مهارتهای مختلف مشاوره با اشعار مولانا در مثنوی معنوی
3- پی بردن به ویژگیهای مشاور و مقایسه آن با آنچه که در مثنوی مولانا آمده است
روش انجام تحقیق:
این تحقیق صرفاً یک تحقیق کتابخانهای و توصیفی است و برای انجام این تحقیق کتاب مثنوی معنوی مولوی و همچنین تفاسیر این کتاب و کتابهای دیگری که در حواشی و در مورد مثنوی مولانا نوشته شده بود مطالعه گردید و به طور نسبتاً کاملی مورد بررسی قرار داده شده است و هر کجا که به مشاوره و اهمیت آن و یا هر یک از مفاهیم مرتبط با مشاوره اشاره شده بود مورد تفکیک قرار داده شده است.
با توجه به خصوصیات تحقیقات توصیفی محقق سعی کرده است تا آنچه را که هست بدون هیچگونه تصرفی گزارش دهد و نتایج عینی از موقعیت بگیرد. هدف محقق از انجام این نوع پژوهش توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک
موضوع است.
تعریف واژهها:
مشاوره: مشاوره از نظر لغوی به معنی همکاری کردن و رأی دیگران را در انجام کاری خواستن است و به طور کلی مشاوره تعاملی بین مراجع و مشاورات که به آن وسیله به مراجع کمک میشود تا پس از شناخت خویش تصمیمات معقول و مقبولی اتخاذ کند. مشاوره یکی از فنون راهنمایی است که از آن به عنوان قلب برنامه راهنمایی تعبیر میشود.
همدلی: همدل بودن به معنی همراه بودن با مراجع است و در نتیجه این همدلی محیط اطمینان برانگیزی به وجود میآید که در آن مراجع احساس مهم بودن و در امان بودن میکند. در چنین محیطی است که مراجع میتواند در مورد خصوصیترین اسرارش، درونیترین احساساتش و چیزهایی که برای او بسیار دردآور است و آن قدر خصوصی است که جرأت بازگو کردن آن را نزد دیگران ندارد صحبت کند.
ناخودآگاهی: روان ناخودآگاه تمام غرایز بشر اولیه را دربرمیگیرد که برخی از این عوامل ارثی و برخی دیگر بر اثر تکامل و تحول دوران کودکی به وجود آمدهاند. تصورات و امیال سرکوفته و واپس زده هیچگاه از بین نمیروند و در ضمیر ناخودآگاه به
بقای خود ادامه میدهند تا در هنگام مناسب به خودآگاهی راه یابند.
ارتباط غیرکلامی: از طریق این نوع ارتباط میتوان اطلاعات زیادی را از بیمار به دست آورند. توجه به نحوه ورود و خروج او، نشست و برخواستهایش، نحوه لباس پوشیدن، نوع لباس، آرایش مو، طرز صحبت کردن، طرز نگاه کردن و … همگی حکایت از شرایط روحی - روانی فرد مراجع دارد.
مصاحبه مشاورهای: رابطه رویارویی بین دو نفر است که بدانوسیله مشاور می‌کوشد مراجع را در حل مشکلات و یافتن اهداف زندگی یاری دهد. رابطه بین مشاور و مراجع به قدری در مشاوره موفقیتآمیز اهمیت دارد که میتوان آن را هسته اصلی و مرکزی مشاوره قلمداد کرد.
رازداری: عامل مهم دیگری که در موفقیت مشاوره اهمیت دارد رازداری یا پنهان نگهداشتن مطالب مطرح شده در جلسات مشاوره از دیگران است. مراجع انتظار دارد که مشاور، راز و مشکل او را نزد دیگران فاش نسازد و تا زمانی که نسبت به مشاور چنین
اعتمادی پیدا نکند از طرح و بحث عمیق درباره مشکلش خودداری خواهد کرد.
مراجع: مراجع معمولاً فردی است که با مشکلی مواجه شده است و خود قادر به حل آنها نیست نوع مشکل مراجع ممکن است در زمینههای شخصی، خانوادگی و محیطی و یا شغلی و حرفهای باشد.
مشاور: مشاور فردی است که در زمینه مشکلات روانی یا شغلی و حرفهای و یا تحصیلی دارای مهارت و تخصصی است و در این موارد به مراجع برای حل مشکلش کمک میکند.
فصل دوم
1- پیشینه نظری تحقیق
2- پیشینه عملی تحقیق
پیشینه نظری تحقیق:
در این فصل هر یک از مفاهیم و اصطلاحات مورد بحث را به طور نسبتاً گستردهای تشریح نموده تا معنی هر یک از این مفاهیم به طور روشنی معلوم گردند.
مشاوره: مشاوره تعاملی بین مراجع و مشاور است که بدانوسیله به مراجع کمک میشود تا پس از شناخت خویش تصمیمات معقول و مقبولی اتخاذ کند. به بیان دیگر مشاوره جریان بحث و بررسی مشکلات و مسائلی است که مراجع با آنها مواجه است و علاقمند به طرح آنها میباشد. مراجع از طریق بحث و گفتگو درباره مشکلش با مشاور در یک جریان رابطه مشاورهای توأم با درک و تفاهم به خودشناسی و کشف راه حلی موفق می گردد و سرانجام تصمیم معقول و مناسبی اتخاذ کند.
مشاوره به دو صورت فردی و گروهی انجام میگیرد. شرکت فعال مراجع و مشاور و تعامل بین آنها از اهمیت ویژهای برخوردار است. مراجع معمولاً فردی است که با مشکلی مواجه است و مشاور نیز فردی است که در حل مشکلات روانی تخصصی دارد. اهداف مشاوره متنوع و متعدد هستند و نوع آنها به موضوع مشاوره و وضعیت مراجع و مشاور بستگی دارد.