حادثه 11 سپتامبر که عوامل آن از کشورهای مورد حمایت آمریکا برخواسته بودند مشخص کرد که در حال حاضر کانون ضدیت با آمریکا در 25 کشور خاورمیانه ای قرار دارد این باعث شتاب در تغییر 4 دهه سیاست آمریکایی متکی بر حفظ وضع موجود در خاورمیانه و خلیج فارس، شد. طرح خاورمیانه بزرگ نیز بخشی از استراتژی امنیت ملی آمریکا و اسرائیل و دکترین نو محافظه کاران برای مقابله با تروریسم واسلام گرایی و رادیکالیسم در خاورمیانه مطرح شد.
در همان ابتدا، افرادى نظیر «ریچارد بوچر» سخنگوى وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کردند همانگونه که اجلاس هلسینکى و معاهده آن که توسط چندین کشور امضا شد، به فروپاشى اتحاد جماهیر شوروى انجامید، طرح خاورمیانه بزرگ نیز باعث فروپاشى دولت‌هاى خودکامه در منطقه خواهد شد و همگان شاهد رشد سریع دموکراسى در میان کشورهاى خاورمیانه و شمال آفریقا خواهند بود. سه هدف اصلى طرح آمریکا براى خاورمیانه، عبارت بودند از مبارزه با رادیکالیزم ، گسترش دموکراسى و برپایى حکومت‌هاى معتدل، ایجاد جامعه مدنى و دمکراسی و توسعه فرصت‌هاى اقتصادى.
راهکارهای زیربرای محو رادیکالیسم اسلامی وگرایش بسوی آمریکا پیشنهادگردید:
1- منطقه به سوی دموکراسی و حکومت‌های منتخب و شایسته ترغیب شود.
2- جامعه ای فرهیخته در این کشورها به وجود آید.
3- فرصت‌های اقتصادی و ایجاد شغل توسعه یابد.
4- اشتغال و آموزش در اولویت قرار گیرند.
5- برای بهبود وضع مناطق فقیر نشین تلاش شود.
برای تغییر ساختار قدرت، نهادهای دمکراسی رسانه‌های گروهی، کانون‌های فکری و دانشگاهیان و میانه رو‌ها مورد حمایت قرار می گیرند. در این راستا کارگاههای آموزشی ،سمینارها و فعالیتهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی زیادی تا کنون انجام گرفته است.
پنج میلیارد دلار هزینه‌های دولت آمریکا برای اجرای این طرح است. دولت آمریکا اعلام نموده که در سال مالی 2005 بیش از 82 میلیارد دلار به بودجه شرایط اضطراری افزوده است در همین حال مبلغ 5 میلیارد دلار را نیز جهت کمک به پیشبرد اهداف آن کشور برای کشورهای خاور میانه اختصاص داده است. این غیر از5/1 میلیارد دلاری است که در قالب چالش هزاره برای گسترش دمکراسی در جهان هزینه خواهد شد. 15 میلیارد دلار نیز برای یک دوره 5 ساله به قاره آفریقا اختصاص یافته است. کنگره بدون آن که مقدار هزینه را تصویب نماید پیشنهاد کرد که دست کم 4.5 میلیون دلار از سرمایه ابتکار مشارکت خاور میانه به طور مشخص به برنامه‌های کمک هزینه تحصیلی دانشجویان «کشورهایی با اکثریت جمعیت مسلمان در موسسات معتبر آموزش عالی آمریکایی» اختصاص یابد. بودجه بیش از 100 پروژه و برنامه مختلف در 14 کشور طرح خاورمیانه بزرگ را وزارت امور خارجه آمریکا تامین کرده تا این کشورها بتوانند به اهداف مورد نظر کاخ سفید دست یابند.