به کرات در رسانه‌های عمومی شنیده‌ایم که صنایع نفت و گاز کشور، به خصوص صنایع پتروشیمی که ذاتاً جزو صنایع آلوده‌کننده محیط زیست هستند، در زمینه رعایت مسائل محیط زیستی استاندارد یا جایزه جدیدی گرفته‌‌اند. این تبلیغات به حدی است که حتی سایتهای اینترنتی ویژه‌ای برای اطلاع‌رسانی در مورد مسائل زیست محیطی پتروشیمی به وجود آمده است. اما در مقابل، برخی کارشناسان نظرات متفاوتی دارند. در جهت بررسی این موضوع، گروه نفت و گاز شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران، به گفتگو با جمعی از کارشناسان و مسئولان مرتبط پرداخته و علل آلودگی صنایع پتروشیمی، اقدامات انجام شده در راستای کاهش این آلودگی و نواقص موجود را مورد بررسی قرار داده است. جمع‌بندی از این گزارش، که در هر مورد مشخصات کارشناس گوینده نظرات نیز ذکر شده است، در زیر ارائه شده است:
مقدمه) ابعاد چالشهای محیط زیست پتروشیمی
خلیج فارس و دریای عمان، جزو متنوع‌ترین اکوسیستم‌های جهان هستند و شرایط خاص این مناطق، از نظر تنوع ویژه رویشگاه‌های گرمسیری، گونه‌‌های مختلف جانداران آبزی و غیره، حساسیت ویژه‌ای را برای این محیط‌های آبی به‌وجود آورده است. این مناطق به واسطه شرایط خاص آب‌وهوایی، واجد نادرترین و حساس‌ترین اکوسیستم‌های دریایی و جوامع گیاهی و جانوری ایران و منطقه هستند که از جمله می‌توان به آب‌سنگ‌های مرجانی، جنگل‌های گرمسیری مانگرو، زیستگاه‌هایی نظیر هورها و خورها، پستانداران آبزی، لاک‌پشت‌های آبی، ماهیان زینتی و تجاری و رویشگاه‌های گرمسیری اشاره کرد.
احداث مجتمع‌های متعدد نفت، گاز و پتروشیمی درکنار این مناطق و پیامد آن مانند ایجاد پسابهای نفتی و شیمیایی، آلودگی صوتی، سوزاندن گازهای تفکیکی، جمع شدن مواد زائد شیمیایی، دفع زباله و مواردی از این دست، چالش بزرگ زیست‌محیطی است که باید مورد بررسی قرار گیرد.
به اعتقاد برخی کارشناسان، وجود این چالشها در کنار توسعه صنایع پتروشیمی کشور (خصوصا منطقه ویژه ماهشهر) بدون انجام ارزیابی‌های زیست‌محیطی صحیح، در آینده‌ای نزدیک، منجر به تبدیل خلیج فارس و خورموسی به مرداب خواهد شد.(ماخذ 2)
از یک طرف، با آلودگی‌هایی مواجه هستیم که به‌عینه در مناطق پیرامون صنایع پتروشیمی مشاهده می‌شوند و به طور کلی در ادبیات موضوع نیز صنایع نفت و گاز، به خصوص صنایع پتروشیمی در زمره صنایع آلاینده محیط‌زیست قرار می‌گیرند، ولی از طرف دیگر، مشاهده می‌کنیم صنایع پتروشیمی کشور، هر روز استاندارد و جایزه صنعت سبز تازه‌ای گرفته و روی آن تبلیغ می‌کنند. لذا باید نظرات کارشناسان و صاحبنظران را در این خصوص جویا شد:
الف) نمونه‌هایی از آلایندگی زیست محیطی صنایع پتروشیمی
در صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی، بر اساس نوع مواد مصرفی و تولیدی و همچنین مرحله فرآیندها، نوع و میزان آلایندگی‌های این صنایع متفاوت است. بدین معنی که در فرآیندهای مختلف، امکان آلودگی در سه مرحله جمع‌آوری مواد اولیه، تولید و تبدیل مواد واسطه و جمع‌آوری و انبار مواد تولید شده، محتمل می‌باشد.
یکی از کارشناسان محیط‌زیست، نمونه‌های زیر را برای هر سه مرحله فوق بر می‌شمارد: نشت فرمالدهید ناشی از تهیه و انتقال متانول مورد نیاز برای واحدهای تولید اسید استیک و MTBE، ورود پسابهای مجتمع‌های پتروشیمی بندر امام، رازی و خارک به خورموسی و خلیج فارس، نشت مواد آروماتیکی نظیر بنزن در پتروشیمی اصفهان و پراکنده شدن گوگرد در فضای اطراف مجتمع‌هایی نظیر پتروشیمی رازی به‌دلیل انبار شدن در فضای باز؛ چنانکه ملاحظه شد این نمونه‌ها از هر سه مرحله جمع‌اوری مواد اولیه، تولید و انبارسازی ذکر شدند. (ماخذ4)
همچنین یکی دیگر از کارشناسان، نمونه‌هایی از اثرات مختلف زیست محیطی این آلودگیها را بر می‌شمرد: تخریب مرجان‌های طبیعی در عسلویه و خلیج نایبند به منظور احداث واحدهای جدید، تخریب اکوسیستم خلیج فارس و تبدیل‌شدن خورموسی به مرداب به‌دلیل رعایت نکردن اصول صحیح جایگیری مجتمع‌های پتروشیمی، از بین رفتن صدف‌های مرواریدساز خلیج فارس بدلیل آلوده شدن آبها به مواد شیمیایی مختلف و مضر غیرقابل تجزیه، هیدرولیز شدن تخم موجودات آبزی، بارورنشدن و ازبین رفتن آبزیان در مرحله نوزادی و از بین رفتن امنیت شغلی صیادان و در نتیجه تلاش برای صید در نقاط عمیق و دوردست ( ماخذ2). تنها یک بازدید کوچک از مناطقی نظیر ماهشهر و بندر امام، استشمام آمونیاک موجود در هوا، مشاهده پسابهای ورودی به دریا و شنیدن درددل بومیانی که زندگی خود را متاثر از این آلودگیها می‌بینند، هر فرد منصفی را به تصدیق وجود این مشکلات وامی‌دارد.
ب) فعالیت‌های زیست‌محیطی شرکت ملی صنایع پتروشیمی:
اما در مقابل نقل نظرات کارشناسان زیست محیطی، باید پای صحبت مسئولین شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز نشست و دید که برای بهبود این وضعیت و کاهش آلایندگی، چه فعالیتی داشته‌اند.
سخنان مسئولان پتروشیمی و گزارشات و طرحهای گذشته، حال و آینده شرکت ملی صنایع پتروشیمی نشان می‌دهد که این شرکت، اولویت زیادی برای حفظ محیط زیست در مجتمع‌ها قائل شده است: موظف ساختن کلیه مجتمع‌های پتروشیمی به اخذ گواهینامه‌هایی نظیر ISO14000 از مؤسسات معتبری نظیر SGS و DNV که مورد تایید سازمان محیط زیست و مؤسسه استاندارد باشند، تلاش به منظور دریافت اولین و دومین جایزه ملی محیط زیست و موفقیت در این امر و دریافت عنوان بهترین صنعت سبز برگزیده، صنعت پاک و صنعت سبز توسط مجتمع‌های اصفهان، اراک، خراسان، شیراز و تبریز از سازمان محیط زیست، کاهش ضایعات تولیدی، تلاش به منظور تصفیه پساب‌ها و بازیافت پسماند‌ها و توسعه فضای سبز موجود، از جمله اقدامات پتروشیمی در راستای نیل به اهداف ذکر شده می‌باشد.