آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی (۱۲۶۴-۱۳۴۰ هجری شمسی) مجتهد شیعه و سیاست‌مرد ایران.
تحصیلات مقدماتی را نزد پدرش سید مصطفی کاشانی که از علمای برجسته نجف بود فراگرفت. سپس مدتی شاگرد آخوند ملا محمدکاظم خراسانی بود.
در جریان جنگ جهانی اول همراه پدرش در مبارزه با پیشروی نیروهای بریتانیا در میانرودان (بین‌النهرین) شرکت کرد.
با قرارداد ۱۹۱۹ نیز مخالفت کرد و ناچار شد از نجف به ایران باز گردد و پس از آن بیست سال به تدریس پرداخت.
با سقوط رضاشاه فعالیت سیاسی خود را از سرگرفت و چند بار زندانی و تبعید شد.
با شروع نهضت ملی شدن نفت به همراهی با دکتر مصدق پرداخت. گروه فدائیان اسلام که در چند ترور سیاسی دست داشتند از تأیید او برخوردار بودند. در دوره ۱۷ مجلس شورای ملی به نمایندگی از تهران انتخاب شد و در ۱۳۳۱ رئیس مجلس شد، هر چند که در جلسات شرکت نمی‌کرد. در رویداد ۳۰ تیر با نخست‌وزیری قوام مخالفت کرد و با نامه‌ای به دربار خواستار ادامه نخست‌وزیری دکتر مصدق شد. بعد از آن رویداد به مخالفان دکتر مصدق پیوست. در رویداد ۹ اسفند نقش مهمی در بسیج مخالفان مصدق داشت. در آستانه همه‌پرسی مصدق برای بقا یا انحلال مجلس ۱۷ فتوائی داد که کسی از مسلمانان در همه‌پرسی شرکت نکند که اثر نکرد. پس از پیروزی کودتای ۲۸ مرداد به سپهبد زاهدی تبریک گفت.
با مطرح شدن قرارداد کنسرسیوم با آن مخالفت کرد. درباره دریافت پول از انگلیسیها توسط کاشانی نیز مسائلی ذکر می‌شود که اثبات یل رد آن نیاز به پژوهش در بایگانی‌های آن دوره دارد. کاشانی در ۱۳۴۰ در تهران درگذشت.
23 اسفند سالروز رحلت عالم مجاهد و روحانی مبارز
آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی (1340 ش)
آیت الله سید ابوالقاسم فرزند سید مصطفی حسینی کاشانی در سال 1261 ش (1300 ق) در تهران متولد شد. وی در در 16 سالگی در خدمت والد بزرگوارش به قصد حج بیت الله الحرام راهی مکه شد و پس از آن در نجف اقامت گزید. سید ابوالقاسم علوم مختلف را در محضر والد معظم خود و بزرگانی نظیر آخوند ملا محمد کاظم خراسانی و میرزا حسین خلیلی تهرانی و سایر علما، تلمذ نمود و در 25 سالگی به درجه رفیع اجتهاد نائل آمد.
وی در جریان جنگ جهانی اول، زمانی که انگلیسیها با نیروی عظیمی به قصد تسلط بر عراق به مناطق شرقی حمله ور گردیدند، به همراه جمعی از علما وارد جنگ با آنان گردید و باعث شکست انگلیسی ها شد. از این رو وقتی که آیت الله کاشانی وارد تهران شد، انگلیسی ها به دلیل شکستی که خورده بودند، با ایشان دشمنی داشتند و در زمان دولت قوام السلطنه به دستور آنها چند بار او را تبعید کردند؛ به طوری که 18 ماه در حبس و زندان متفقین به سر برد. وی پس از رهایی از زندان، علیه سه جناح ضد اسلامی، سعنی استعمارگران، استبداد حکومتی و احزاب ضد دینی به مبارزه برخاست. یکی از خط مشی های اصولی آیت الله کاشانی، حفظ وحدت و یکپارچگی ملت در برابر دشمن خارجی بود و بارها در پیام ها و اعلامیه های خود مردم را به هوشیاری در برابر توطئه های آنان فرا می خواند.
آیت الله کاشانی ترجیح میداد به عنوان یک رهبر اسلامی در پشت صحنه سیاست کشور، نیروهای سیاسی و توده های وسیع مسلمان را در صحنه نگهداشته و از یک دولت ملی و مردمی حمایت کند. از این رو با روی کار آمدن دولت دکتر مصدق، زمینه های این حمایت، باعث قدرت دولت و مجلس در تصویب لایحه ملی کردن صنعت نفت شد، هر چند در نهایت با ایجاد اختلاف بین نیروهای ملی و مذهبی، کار به کودتای آمریکایی 28 مرداد 1332 و انزوای آیت الله کاشانی انجامید.
سال های پایانی عمر این مجاهد فی سبیل الله در بیماری سپری شد تا این که سرانجام در 23 اسفند 1340 شمسی برابر با 7 شوال 1381 قمری در هشتاد سالگی دعوت حق را لبیک گفت و به سوی حق تعالی شتافت. در آن روز تهران در مرگ پیشوای خود تعطیل عمومی بود و تشییعی بسیار باشکوه برگزار گردید تا اینکه پیکر این عالم مجاهد در جوار حضرت عبدالعظیم در ری به خاک سپرده شد.
در گذشت آیت الله کاشانی
آیت الله حاج سید ابوالقاسم مصطفی کاشانی عالم روحانی و سیاسی شیعه در سال 1300 ه ق قمری در تهران به دنیا آمد . وی در شانزده سالگی به همراه پدر خویش عازم زیارت کعبه شد و در نجف اقامت گزید. کاشانی به همراه پدر خویش و سایر مجتهدین شیعه در آن کشور اسلحه به دست گرفت و علیه استعمار انگلستان وارد جنگ شد. او علاوه بر اینکه عضو هیات عالی دینی انقلابیون بود یکی از چهار عضو کمیته عالی جنگ حکومت انقلاب نیز به شمار می رفت. پس از جنگ که به پیروزی و استقلال عراق انجامید چون انگلیسی ها در تعقیب آیت الله کاشانی بودند و مقدمات دستگیر او را فراهم می کردند، بطور مخفیانه وارد ایران شد. پس از جنگ جهانی دوم، نیروهای استعماری آیت الله کاشانی را به بهانه همکاری با آلمانها دستگیر کردند و 28 ماه ایشان را در اراک، کرمانشاه و رشت زندانی کردند. علت اصلی این توقیف و تبعید آن بود که آیت الله کاشانی مبارزه شدید را علیه نیروهای متجاوز آغاز کرده بود. او در انتخابات دوره پانزدهم مجلس، برای افشا کردن ماهیت قوام بپا خاست و پس از سخنرانی در تهران، عازم مشهد شد. قوام از این اقدام به وحشت افتاد و او را در تیرماه 1325 در بین راه شاهرود مشهد دستگیر کرده و به بهجت آباد قزوین تبعید نمود. آیت الله کاشانی یک سال در تبعید بسر میبرد تا این که بر اثر فشارهای سیاسی از سوی علما و مردم، در 21 خرداد 1326 آزاد شد و دوباره به تهران برگشت. وی پس از آزادی در فعالیت های اجتماعی و مبارزات سیاسی شرکت نموده و در مبارزات نفت به همراهی دکتر محمد مصدق به رهبری امت مسلمان پرداخت. وی در 22 اسفند سال 1340 ه ش در گذشت در حالی که از مال دنیا جز منزلی که آن هم در رهن بود چیزی دیگر نداشت. حضرت آیت الله کاشانی در جریان ملی شدن نفت به طرق مختلف به تقویت دولت مشغول بود و با نفوذ و محبوبیتی که در کشور های اسلامی داشتند ملل مسلمان جهان را به پشتیبانی از مبارزات ملی شدن نفت ایران فرا خواند. در ماجرای فروش اوراق قرضه ملی فتواهای آیت الله کاشانی نقش بسیاری در جهت حمایت از نهضت ایفا کرد. وی روز سی ام تیر طی اعلامیه ای مردم را به تظاهر و مقاومت دعوت کرد و اعلام داشت که اگر پای یک فرد انگلیسی به ایران برسد کلیه تاسیسات نفتی کشور را نابود خواهیم کرد. او علاوه بر نمایندگی مجلس شورای ملی در دوره هفدهم به ریاست مجلس نیز انتخاب شد.