تاریخچه نقشه :
به طور یقین، مردمان نخستین نقشه هایی را در ذهن داشته اند و بر اساس آن هاف محدوده محل زندگی خود را تصویر کرده اند، اینگونه نقشه ها نوعی نقشه ی ذهنی بوده اند. بنابر نتایج و تحقیقات باستان شناسی که از حفاریهای مختلف در محل های گوناگون بدست آمده است. این احتمال وجود دارد که قدیمی ترین نقشه های معتبر، باقی مانده لوحی از گل رس است که در بابل کشف شده است.
این لوح حدود 5000 سال قدمت دارد. همچنین نقشه ی نیل در مصر که در آن حدود املاک کشاورزی مشخص شده است.از اولین نقشه های مورد استفاده بشر محسوب می شود. بطلمیوس دانشمند یونانی را یکی از بنیان گذاران علم تهیه ی نقشه می دانند. بعدها اکتشافات جغرافیایی و تهیه نقشه ی سرزمین های تازه کشف شده بر علاقه مردم به نقشه های جغرافیایی افزود .
در قرن بیستم یکی از علل رشد استفاده از نقشه ، وقوع دو جنگ جهانی اول و دوم بود. کشورهای درگیر در این جنگ ها برای نیل به اهداف نظامی خود مجبور به استفاده از نقشه بودند. اختراع دوربین عکاسی و نصب آن در هواپیما و عکس برداری هوایی ، نقشه برداری را بیش از هر زمان دیگر تکامل بخشید.
امروزه بکار گرفتن تصاویر ماهواره ای از سطح زمین و استفاده از رایانه در تهیه و تولید نقشه های دقیق امری متداول شده است.
نقشه چیست ؟
نقشه ها در شکل ها و اندازه های مختلف با هم متفاوتند و هر دسته از مردم برای مقاصر خاصی از آنها استفاده می کنند. به هر حال همه ی نقشه ها، دو خصوصیت مشترک دارند:
1. منظره قائم منطقه مورد نظر را نشان می دهند. نظیر آنچه که یک پرنده در حال پرواز می بیند. در این حالت زاویه ی دید عمود بر سطح زمین است.
2. مقیاس خاصی دارند، بدین معنا که در نقشه اندازه ی همه چیز به یک نسبت کوچک شده است.
بنابراین می توان گفت : نقشه تصویری افقی از پدیده های طبیعی یا انسانی سطح زمین است که روی یک ورق کاغذ یا هر سطح دیگر با مقیاس مشخص ترسیم می شود.
روش های تهیه نقشه :
برای تهیه ی نقشه ، ابتداد داده های مورد نیاز جغرافیایی ، جمع آوری می شود. این داده های ها مشتمل بر شکل موقعیت پدیده های طبیعی سطح زمین همچون رود، دریاچه، جنگل، ناهمواریها یا پدیده های انسانی همچون ساختمانها، جاده ها، معادن و نظایر آنهاست.
بعد از جمع آوری داده ها می توان تصویر کوچک شده ی آنها را در موقعیت دقیقی نسبت به یکدیگر روی کاغذ نشان داد.
امروزه گردآوری اطلاعات جغرافیایی برای تهیه ی نقشه به یکی از چهار روش زیر انجام می گیرد.
1 – نقشه برداری زمینی
2 – نقشه برداری دریایی ( هیدروگرافی)
1 – نقشه برداری زمینی : 3 – به کمک سایر نقشه ها و مدارک موجود (نقشه های تلفیقی)
برای گردآوری داده ها از منطقه ی مورد نیاز با دوربین نقشه برداری ( تئودولیت) ، موقعیت و ابعاد پدیده ها را بطور مستقیم روی در زمین اندازه گیری می کنند(برداشت)
در این روش مکان و موقعیت پدیده ها نسبت به یکدیگر و نیز ابعاد هر پدیده به طور دقیق اندازه گیری می شود. سپس همه ی پدیده ها را به یک نسبت مشخص (مقیاس) کوچک کرده و به روی کاغذ منتقل می کنند.
مثلاً برای نقشه برداری از یک زمین فوتبال یا هر پدیده دیگر، ابتدا دوربین نقشه برداری در یک نقطه ی مشخص استقرار می یابد (ایستگاه) و سپس 4 گوشه های پدیده اندازه گیری می شود.
اعداد قرائت شده در این اندازه گیری عبارتند از : فاصله ی گوشه ها از ایستگاه و انحراف زاویه هر یک از گوشه های A,B,C,D نسبت به یکی از نقطه های گوشته زمین مانند A.
سپس نقشه بردار با توجه به مقیاس مورد نظر، این فواصل را کوچک می کند، آنگاه محل دقیق نقاط برداشت شده را روی کاغذ مشخص می کند و شکل نهای عارضه را می کشد.