• از دشت کویر مرکزی و کویر لوت بزرگترین حوزه آب‌ریز ایران تشکیل شده است. کویر مرکزی از طرف شرق با کوه زاگرس و از طرف شمال به رشته جبال البرز محصور است. رشته ارتفاعات مذکور باعث جلوگیری از جریان بادهای باران‌آور به داخل این حوزه آب‌ریز شده‌اند. حوزه آب‌ریز مرکزی، ارتفاعاتی کمتر از یک هزارمتر از سطح دریا را دارند، و در مجموع از تنوع قابل توجهی از نظر بادهای غالب برخوردار است. میزان بارندگی در دشت کویر ایران بسیار کم (حدود هفتاد میلی‌متر در سال)و پوشش گیاهی فقیر است. زمین شوره‌زار و از ویژگیهای مناطق کویری مرکزی تراکم بسیار کم جمعیت از ویژگیهای مناطق کویری مرکزی است"..
رطوبت کم و نبودن ابر در آسمان باعث می‌گردد نوسانات درجه ( در فصلهای گرم؛ درجه حرارت بالا ، اختلاف زیاد بین شب و روز از دیگر ویژگیهای این مناطق است) حرارت هوا در این مناطق بسیار زیاد شود
معمولا بعدازظهرها در اثر گرم شدن و حرکت لایه‌های هوای نزدیک به زمین مه و طوفان گردوغبار پدید می‌آید ؛ ضمن اینکه اکثر مجتمعهای زیستی این منطقه در حاشیه کویر قرار گرفته اند درجه حرارت محلها مختلف این منطقه بستگی به موقعیت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، جهت باد و نوع آن باد داشته و دارد .
در دو مقیاس بنیادی و اساسی ؛ وجزئی میتوان ویژگیهای و معیارهای مجتمعهای زیستی کویری را مورد توجه و بررسی قرارداد: در مقیاسی بنیادی و اساسی که شامل مواردی چون مکان استقرار(اععم از ویژگیهای اقلیمی منطقه؛ میزان دسترسی به منابع آب؛ جنس و مقاومت خاک، نوع
پوشش گیاهی؛ قابلیت جذب آب) ، نحوه استقرار، و بافت‌کلی و یکدست بناها و یک گونه شهر و نوع و جهت شبکه‌و معابر ؛جزئی وخرد شامل طراحی ویژگیهای و عناصر معماری را میتوان مورد توجه و بررسی قرارداد. البته در بسیاری نقاط بیابانی ایران، شرایط ظاهری اقلیمی برای بنیاد کردن شهر و یکجا نشینی فراهم نبوده که با خلق عنصری چون قنات(که ابداع آن به دست ایرانیان) و آوردن آب از اععماق کیلومتر ها به روی زمین بوده و به عنوان عامل تداوم حیات مجتمعهای(
قنات به عنوان فن استخراج آب‌های زیرزمینی و روش هدایت آنها به بافت‌های مسکونی و کشاورزی که به صورت سلسله مراتبی از مظهر قنات تا زمین کشاورزی، از نهرهای اصلی، تا جوی‌های فرعی میباشد ، که اساس شکل‌گیری شبکه‌راه‌ها در بافت‌های سنتی را تشکیل میداده است ) شهر و روستائی ایفای نقش کرده است و ساکنان آنها با بهره‌گیری از سالم‌ترین، اقتصادی‌ترین، روشها، آب‌های تحت الارضی را به سطح زمین آورده‌اند و در دل بیابانی خشک و لم‌یزرع شرایط حیات را به نحو احسن فراهم کرده‌اند.
در مکان‌یابی مجتمعهای زیستی شهر و روستائی کویری، حفظ فاصله مجازی برای آب‌دهی قنات‌ها بوده است ؛ و بهمین دلیل است که منطقه دامنه جنوبی کوه‌های البرز و ضلع شمالی کویر مرکزی ایران از پرتراکم‌ترین حوزه‌های زیستی در حاشیه کویر است.
ابعاد واندازه مجتمعهای زیستی شهری وروستائی بستگی مستقیمی با میزان آب قنات‌ها داشته است ؛بسیاری ازفضاهای مختلفه مجتمعهای زیستی شهری وروستائی همانند منازل و بازار و مساجد ، مدارس ؛ جوب، و گودال باغچه و........ به قنات مربوط می‌شوند.. مجتمعهای زیستی شهری وروستائی مناطق کویری کشورمان اکثرآ از نوعی بافت فشرده و به هم پیوسته میباشند . تامین آسایش و صرفه‌جویی در مصرف انرژی با تقلیل سطوح عناصر و بافت مجتمعهای زیستی در معرض تابش خورشیدی از طریق درهم فشرده بودن عناصر
به گونه‌ای که بعضاً برخی از عناصر و فضاها حتی از چهارجانب به واحدهای دیگر متصلند
اکثراً مجتمعهای زیستی توسط کمربندی سبز متشکل از باغات میوه و مزارع کشاورزی(بازتاب گرمای خورشید از طریق خاک سوزان کویر که سبب افزایش شدید دما می‌گردد به حداقل می‌رسد) به عنوان تدابیر زیست بومی محصور است. فضای سبز اطراف شهر نقش مهمی در حفاظت بافت مرکزی در برابر بادهای کویری، گرد و غبار و خشکی هوای کویر ایفا می‌کند و از عوامل مهم در تهویه طبیعی شهر محسوب می‌شود؛
در مجتمعهای زیستی شهر و روستائی کویری:قطعه بندی و شبکه بندی و تا حتی فضاهای پر و خالی از دو روش و یا دو گونه کاملا متفاوت ارگانیک( تابع مباحث و معیارهای اقلیمی) ویا تابعی از شیب و جهت آب‌های قنات‌ها شکل گرفته اند، ا اولی دارای معابر پرپیچ و خم و کوچه و غیرمستقیم، و گذرهای سرپوشیده ( بصورت ساباط؛ که نحوه استقرار ساباط‌ها خود از ویژگیهای بارز این مجتمعهای زیستی کویریست که انسان در مسیر حرکتش در فضای سایه متوالی قرار می‌دهد و..........)بوده که تامین کننده سایه و مانع ورود بادهای مزاحم بوده .
فضای سکونتی کویری شامل عناصر زیرین است. : عنصر اصلی حیاط
و در درون حیاط (هر واحد مسکونی با حیاط‌های عمیق و حوض بزرگ آب در وسط حیاط وبدین ترتیب با تشعش خورشیدی و بخار آب وجبران شدن کمبود بخار اب در هوای موجود و"تامین هوای خنک و مطبوع برای هر فضای زندگی) باغچه‌ها گود با درختان کم ریشه که از نوع مقاوم در اقلیم و کم‌آب ستان، وسایه آور و ایفای نقش در ایجاد و رفع کمبود رطوبت محیط را جبران می‌کنند. و محیط طاقت فرسا را برای زیست انسانی مهیا می سازند. و حیاط های بهم فشرده واز همه سو توسط فضاهای سرپوشیده محصور شده اند، و بدین صورت هوای خنک شب(پس از غروب آفتاب) را در کف و دل خود جای
داده و درگرمای روز بازپس قرار می‌دهند". عناصر دیگر ی که صرفه‌جویی دهنده در مصرف انرژی بوده و مخصوص شهرهای کویریست،. عناصر ی چون بادگیرها، وآسیاب‌های بادی و آبی ؛آب انبارها
بررسی وشناخت تاریخ معماری و شهرسازی جهان حاکی از آن است که گذشتگان براساس تجربه درصدد هماهنگ نمودن سکونتگاهها با شرایط محیطی وبستر آن بوده اند.ارجمله موارد شکل دهنده شرایط محیطی و بستر،موضوعات اقلیمی می باشد.رویکرد گذشتگان به مسائل اقلیمی و نحوه پاسخگویی بدان اگر چه براساس مکانیزم سعی و خطا ورسیدن به تجربه های مثبت می باشد.این پاسخها گاه درتمدنها و مناطق مختلف با توجه به فرهنگ و نیاز محیطی متفاوت بوده ولی نکات مشترک نیز زیاد می باشد.
هدف این تحقیق دست یافتن به این نقاط مشترک در پاسخگویی به مسائل اقلیمی در دو تمدن متفاوت می باشدواز طرف دیگر بیان تفاوتها وعلیت وجود تفاوتها در این تمدن هاست.در این تحقیق اقلیم گرم وخشک به عنوان زون اصلی کار در نظر گرفته شده است ودر دو منطقه ایران و آمریکا (ایالات تگزاس و نیومکزیک)مورد بحث قرار می گیرد.روش مطالعه براساس جمع آوری اطلاعات ازمنابع کتب ومقالات
اینترنتی دسته بندی اطلاعات برپایه سیر از کلیات به جزئیات ودرنهایت نتیجه گیری این اطلاعات می باش
اقلیم و عوامل تشکیل دهنده آن
CLIMATE & INGREDIENT
عریف اقلیم
در لغت نامه آکسفورد چنین تعریف شده است: منطقه ای که وضعیت جوی و آب و هوایی آن مورد نظر باشد.
و همچین آمده است: وضعیت و طبیعت غالب دمائی، رطوبتی، بادی و غیره.
عوامل تشکیل دهنده اقلیم
_ آب و هوا (Weather )
_ ریخت محیطی (Environmental Morphology )
_ ارتفاع از سطح دریا (Altitude)
_ توپوگرافی (Topography)
_ عرض جغرافیایی (Latitude)
) Weather( 3-1) آب و هوا
آب و هوا مهمترین فاکتور در تعیین مشخصات اقلیم هر منطقه است و تمامیت موقعیت اتمسفری را برای یک مکان و زمان مشخص می کند و شال تشعشع آفتاب ، دما، رطوبت، نزولات جوی، فشار هوا، باد و غیره است
Environmental Morphology 3-2) ریخت محیطی
بدنه ای از عوامل اولیه زمین، که شامل پوشش گیاهی، صحراها، آب و غیره است، بر وضعیت اقلیمی تاثیر بسزایی می گذارند و به صورت بدنه هایی از عوامل طبیعی مطرح می باشند. این بدنه ها شامل انواع بدنه های جامد و بی جان یا
بدنه های جاندار است از قبیل کوهها، دریاها، فضاهای سبز، ساختمانها و عوامل سازنده شهرها که هر یک به عنوان یک بدنه تاثیرات خاصی بر روی اقلیم های متفاوت می گذارند. مهمترین عوامل ریخت محیطی عبارتند از :
Body of water بدنه آب؛
Body of desert بدنه بیابان؛
Body of vegetation بدنه پوشش گیاهی؛
Altitude 3-3) ارتفاع از سطح دریا
با توجه به مکانیزم هایی که در تغییرات دما در ارتفاع وجود دارد، با بالا بودن از سطح دریا باعث کاهش دما و با پایین بودن باعث تقلیل و ایجاد تغییرات در اقلیمی منطقه می شود.
Topography 3-4) توپوگرافی
پستی و بلندی زمین و وضعیت دره ها و قله ها منطقه تاثیر مستقیمی بر ایجاد تغییرات اقلیمی در محیط می شود.
Latitude 4-5) عرض جغرافیایی
کرویت زمین و انحنای محور زمین در حرکات وضعی و انتقالی سبب شده است که عرض های مختلف جغرافیایی، اقلیم های متفاوت تمرکز شوند .
انواع مناطق اقلیمی
CONTINENTAL ZONE SPECIES
برای تعیین نوع اقلیم، روشهای مختلفی از طرف دانشمندان در سراسر جهان ابداع شده است که از میان این روشها روش کوپن یکی از دقیق ترین روشها برای تعیین نوع اقلیم است. اساس کار آقای کوپن بدین صورت بوده است که ایشان بر اساس گونه های گیاهی و تجمع گونه های گیاهی مختلف در هر منطقه مثلا تجمع پهن برگ ها یا سوزنی برگها، لکه هایی را بر روی کره زمین مشخص کرده و آنها را پهنه بندی نمود. در این روش تغییرات نوع پوشش گیاهی وابستگی آن به نوع اقلیم کاملا شخص و آنها را در 5 دسته تقسیم بندی نمود که با حروف اختصاری
A,B,C,D,E
در متون آورده می شود.
A : اقلیم گرم و مرطوب Hot-Humid /Tropical
B : اقلیم گرم و خشک Hot-Arid and Semiarid
C : اقلیم معتدل و مرطوب Temperate/Warm Humid
D : اقلیم سرد Cold/Snow-Forest
E : اقلیم قطبی Polar
تابش مستقیم آفتاب / 700 تا 800 کیلوکالری در هر ساعت در هر متر مربع در سطح افقی .
درجه حرارت هوا در روز تابستان 5040 درجه سانتی گراد .
درجه حرارت هوا در شب 25 15 درجه سانتی گراد یا پایین تر.
ویژگیهای حرارتی : در این اقلیم میزان تبخیر بیشتر از میزان بارش است. به دلیل تبخیر زیاد بارش در فصل گرما کم اثرتر از همان میزان بارندگی در فصل سرما است.
پوشش گیاهی : گیاهان این اقلیم به خشکسالیهای طولانی و میزان تعرق بالقوه بالا سازگار شده اند
در فلات مرکزی که بزرگترین منطقه ایران است می توان دو نقطه آب و هوائی نیمه بیابانی و بیابانی تشخیص داد.
نیمه بیابانی مانند شیراز از رطوبت بادهای منفرد استفاده نموده و دارای آب و هوای معتدل دارند.