روستای مزرعه کلانتر یکی از نقاط تاریخی و ارزشمند استان یزد به شمار می آید. قدمت اصلی مجموعه به اواخر صفویه باز می گردد. این دوره از زندگی تاریخی روستا در درون قلعه ای مترو که در کنار روستا می گذشته که دارای تمام امکانات زندگی عمومی مردم آن از جمله آتشکده بوده است. با شکل گیری هسته جدید در محدوده کنونی روستا، این محدوده گسترش یافته و به عنوان محل اصلی تجمع زرتشتیان منطقه میبد عمل می کند. در فرهنگ مردم این منطقه و شهر میبد، نام روستای مزرعه کلانتر با آئین زرتشت پیوند خورده است. در این گسترش بافت کالبدی وجود قنات و چشمه مؤثر بوده است. وجود عناصر معماری شاخص و با ارزش در بافت از جمله آب انبارهای قدیمی، آسیابهای آبی و بقایای قلعه تاریخی بیانگر قدمت و وسعت عملکرد بناها می باشد. این روستا از روزگاران گذشته در مسیر راههای تجاری و ارتباطی قرار داشته و به همین جهت واجد ارزشهای تاریخی و گردشگری است. وجود خاک و آب و هوای مناسب و سطوح هموار و چشم اندازهای زیبا در ایجاد هسته روستا نقش مهمی داشته اند وجه تسمیه این روستا به این شرح می باشد که موقعیت کنونی روستا از روزگاران قدیم به شکل مزرعه ای بوده که در کنار چشمه شکل گرفته و فردی به نام «کلانتری» که دارای تمکن مالی بوده به عنوان والی آن مزرعه شناخته شده بود که با گذشت زمان، به تدریج آن روستا به نام وی معروف گشته است.
2-1- بررسی طرح های فرادست مصوب (طرح جامعه توسعه و عمران ناحیه و طرح ساماندهی فضا و سکونتگاه های روستایی ) و استخراج نتایج زیر :
1-2-1- نقش و جایگاه روستا در طرح فرادست (بعنوان مرکز مجموعه، حوزه، روستای مستقل و ...)
منظومه‌ی روستایی : فضاهایی در برگیرنده ی تعدادی از مجموعه ها و حوزه های عمران روستایی که وسیع ترین قلمرو در سطح بندی خدماتی روستایی بوده، از مرکزیتی برخوردارند که برترین سطوح خدماتی را در خود جای خواهند داد (رامین غفاری، 1387 ص 13) استان یزد دارای 25 منظومه است.
مجموعه‌ی روستایی : تجمع چند حوزه‌ی عمران روستایی مربتط در یک پهنه ی همگن قلمرو جغرافیایی مجموعه های روستایی تا حدود زیادی با محدوده های دهستان های کشور منطبق است، مگر در محدوده هایی که پراکندگی وسیع و روستاهای از هم گسیخته باشد. (همان، ص 14) استان یزد دارای 56 مجموعه است.
حوزه‌ی روستایی : اجتماع چندآبادی هم پیوند در یک حوزه‌ی جغرافیایی پیوسته شعاع عمل برترین زمینه‌ی خدماتی که در مراکز حوزه های روستایی استقرار می یابند، بیشترین نقش را در تعیین قلمرو این محدوده ها خواهند داشت (همان، ص 14) استان یزد دارای 196 حوزه است.
روستای مزرعه کلانتر از روستاهای اقماری به شمار می رود (روستاهایی که خدمات برتر از سطوح بالاتر خود می گیرند و به تناسب جمعیتی که دارند فقط عرضه و تأمین برخی خدمات ساده برای آن ها میسر خواهد بود). این روستا در شهرستان میبد و منظومه آن میبد می باشد. مجموعه مرتبط با آن پیرامونی میبد و نام حوزه آن نیز حوزه‌ی پیرامونی میبد است. (مهندسین مشاور هامون یکا، 1382).
1-2-2- ارائه فهرست طرح های مذکور در مورد خدمات و امکانات پیشنهادی برای روستا
خدمات سامل شامل : دبستان، خانه بهداشت، آب آشامیدنی، راه دسترسی ، برق
1-3- ارائه دیدگاه روستاییان شامل :
1-3-1- معرفی مسائل و مشکلات روستا از نظر ساکنین آن
با توجه به اینکه روستای مذکور در ردیف روستاهای نمونه قرار دارد و همچنین جمعیت کم و سالخورده روستا، مشکلات کمی از جانب ساکنین مطرح شد که به آنها اشاره می شود؛ این روستا فاقد خانه بهداشت می باشد. در صورت نیاز مجبورند به خانه بهداشت واقع در رکن آباد (مرکز دهستان) مراجعه کنند.
نبودن فروشگاه یا تعاونی برای خرید مایحتاج روزمره نیز به عنوان مشکل دیگری مطرح شد. در حال حاضر یک تعاونی در روستا وجود دارد ولی به ندرت فعال می‌باشد و محصولاتی که از طرف این تعاونی عرضه می شود بسیار محدود است (محصولات با ماندگاری طولانی) و اهالی مایحتاج خود را از میبد تأمین می کنند.
1-3-2- معرفی و اولویت بندی پروژه های عمرانی مورد نیاز روستا که به وسیله طرح هادی قابل رفع می باشند.
1- تأسیس واحدهای اشتغال زایی برای جذب دوباره جمعیت
2- ساخت مکانی برای استراحت و اقامت گردشگران
2- شناسایی پایه
2-1- شناسایی پایه در سطح حوزه نفوذ
در تحلیل روابط عملکردی و تعاملات فضایی رایج با محوریت روستا و براساس مشاهدات میدانی و با استناد بر طرح ؟؟ استان یزد، مطالعات به عمل آمده موید آن است که با توجه به بافت اجتماعی و فرهنگی منطقه و همچنین الگوی اقتصادی حاکم مبادلات و ارتباط معین و مشخصی آنچنان که در سایر نقاط رایج است در بین سکونتگاههای روستای مورد مطالعه شکل نگرفتن و جز مجموعه‌ی پیرامونی شهرستان میبد می باشد و فاقد حوزه‌ی نفوذ است (طرح های سامان دهی فضا و سکونتگاههای روستایی).