بهداشت فردی
مطالعه و تحقیق دربارهٔ بهداشت فردی، اطلاعاتى به‌دست مى‌دهد که براى حال و آیندهٔ شخص بسیار مفید و مؤثر مى‌باشد. وقوف به مسائل بهداشتی، انسان را در استفادهٔ کامل از زندگى سراسر آمیخته با نشاط و شادابی، چه به‌صورت یک فرد و چه به‌عنوان یک عضو جامعه، کمک و یارى مى‌نماید. در این هنگام است که انسان به وسعت و ارزش سلامت و بهداشت پى برده و به نیازمندى‌هاى بهداشتى خود و نیز به اهمیت سلامت خانواده و جامعه با دیدهٔ بیناترى مى‌نگرد.
هرکس با مراعات بهداشت قادر است از لحاظ جسمانی، روانى و اجتماعى در وضع مناسبى قرار گرفته و وظیفه‌اى را که نسبت به خود و افراد خانواده و جامعهٔ خود دارد به خوبى اداء کند. سلامت هرگز به عنوان هدیه به دست انسان نمى‌رسد مگر آنکه براى تحصیل آن کوشش کند تا بتواند تغییرات مثبتى در رفتار خود ایجاد نماید.
ما معمولاً بهداشت فردى را از بهداشت اجتماعى جدا مى‌کنیم حال آنکه سر حد واضحى بین این دو وجود ندارد زیرا افرادند که جامعه را مى‌سازند و همواره بین افراد و جامعه و بین جامعه و واحدهاى مختلف سیاسی، فرهنگى و غیره که هر یک قسمتى از قاطع، صحیح و عقلانى دربارهٔ بهداشت و سلامت فردى و اجتماعى هنگامى عملى مى‌گردد که اطلاعات ما در این زمینه کامل بوده باشد و به عبارت دیگر سلامت ما بستگى به میزان مهارت و دانایى در به‌کار بردن نکات و حقایق بهداشتى که تجربه و علم متفقاً به ما ارزانى داشته است دارد.
ارزشیابی بهداشت در انسان
چون همیشه این امکان براى ما وجود ندارد که با همهٔ افراد محیط خود مدت طولانى معاشر باشیم و خوى ذاتى خود را آن‌طور که هست به آنان نشان دهیم، لذا قضاوت‌هاى این افراد دربارهٔ ما اغلب از روى ظاهرمان صورت مى‌گیرد. بدین ترتیب چه غلط و چه درست، ظاهر هر کس در نحوهٔ قضاوت مردم دربارهٔ او مؤثر مى‌افتد پس چه بهتر که به آراستگى ظاهرى توجه شود.
ظاهر آراسته به درست ایستادن، درست را‌ه‌رفتن، تمیز بودن لباس و متناسب بودن آن بستگى دارد. در عین حال پاکیزگى پوست، موها، دندان‌ها و سایر اعضاى بدن نیز در این میان اهمیتى به‌سزا دارد چون بى‌توجهى به آنها سبب بروز بیمارى‌هاى مختلفى مى‌شود که اگر هم واگیر نباشند، لااقل سبب دور شدن مردم از ما خواهند بود.
دقت و توجهى که هر شخصى در نگهدارى سلامت و بهداشت خود مصروف مى‌دارد بستگى به میزان ارجى دارد که براى این موضوع قائل است.
انسان اغلب تا هنگامى که از سلامت کامل برخوردار است معمولاً کمتر به موضوع سلامتى توجه داشته و نسبت به اهمیت آن بى‌تفاوت مى‌باشد و چشمان او بیشتر متوجه سایر مسائل و مقاصد زندگى است. فقط هنگامى فرصت پیدا مى‌کند به ارزش واقعى آن پى ببرد که در چنگال بیمارى اسیر گردد. در این موقع است که براى اعادهٔ سلامت خود تقلا و تلاش نموده و با خود مى‌گوید 'راستى سلامتى مهم‌ترین نعمتى است که در زندگى نصیب بشر شده است' و این همان کسى است که تا قبل از ابتلاء به بیمارى کمترین توجهى به سلامت و بهداشت خود نداشت.
آرى انسان تا چیزى را از دست ندهد به ارزش واقعى آن پى نخواهد برد به عبارت ساده‌تر از دست دادن آن چیز سبب مى‌شود که چشم انسان نسبت به اهمیت و ارزش آن بازتر شود. عده‌اى از مردم تصور مى‌کنند که وقتى در شخص علائم بیمارى خاصى پیدا نباشد سالم بوده و بهداشت وى رعایت شده است. بدین لحاظ مبناى ارزشیابى بهداشتى را تنها در سالم بودن مى‌دانند. البته سلامت متضمن بیمار نبودن هست ولى سلام بودن چیزى بیشتر از بیمار نبودن است. یک لحظه به جوابى که به احوال‌پرسى دیگران مى‌دهید فکر کنید وقتى کسى از شما مى‌پرسد 'حال شما چطور است' قبل از جواب دادن چه فکرى مى‌کنید؟ آیا گفتن کلمهٔ 'خوبم' به این معنى است که در بدن خود دردى احساس نمى‌کنید و بیمار نیستید؟ یا آن که منظور شما این است که یک 'شمای' دیگر هم علاوه بر بدنتان وجود دارد که خوشحال، راضى و خوب است، اگر چنین است پس وجود شما ترکیبى از تن و روان شما است که به هم وابستگى دارند و سلامت یکى در سلامت دیگرى مؤثر است. به‌عبارت ساده‌تر تأمین بهداشت با حفظ سلامت و بهداشت تن و روان تواماً عاید مى‌گردد و عدم ابتلاء به بیمارى یا ناتوانى و نقص عضو دلیل بر سلامت و بهداشت نیست بلکه سلامت روانى نیز همراه با سلامت جسمى در تکمیل بهداشت باید منظور گردد.
در مقابل کسانى که نسبت به مسائل بهداشت بیگانه بوده و یا توجه کمترى به آن دارند، افرادى نیز وجود دارند که نهایت دقت در بهداشت خود به‌عمل مى‌آورند. این افراد داراى قدرت و کارآئى بیشترى بوده، خوب مى‌اندیشند و با حوصله زیاد و رفتار پسندیده با دیگران معاشرت مى‌نمایند. شما علائم سلامت کامل را در چهره و رفتار آنها به‌خوبى تشخیص مى‌دهید. تمامى اعضاى بدن آنان داراى شرایطى است که لازمه یک فرد سالم مى‌باشد و سلامتى را در گفتار و کردار این افراد که با قدرت، پرحوصله، خوش‌رو و شاد هستند مى‌توان تشخیص داد.
براى داشتن بهداشت خوب هر کس بایستى به مقیاسات زیر توجه نموده و در مورد هر یک رعایت اصول مربوطه را بنماید:
۱. نظافت و بهداشت اعضاى بدن
۲. تغذیه و بهداشت مواد غذایی
۳. خواب و استراحت
۴. ورزش و تفریح
۵. عدم اعتیاد به مخدرات و محرکات
۶. مراقبت‌هاى پزشکی
۷. توجه کافى به مسائل بهداشت روانی
علاوه بر معیارهاى فوق، یک سرى مسائل بهداشتى نیز وجود دارند که باید در محیط زیست انسان تأمین گردد تا موجبات بهزیستى جسمى و روانى و اجتماعى براى او فراهم شود. به‌عبارت ساده‌تر کنترل و مهار آن دسته از عوامل محیط که بر رشد، تکامل، تندرستى و بقاى انسان‌ها اثر سوء دارند در این دسته از خدمات بهداشتى جاى گرفته‌اند.
از اهم این خدمات مى‌توان به بهداشت آب و هوا، دفع بهداشتى فاضلاب، اقدامات بهداشتى مربوط به جمع‌آورى و دفع زباله، آموزش بهداشت و رفتار بهداشتی، پیشگیرى و کنترل بیمارى‌هاى واگیر و مزمن، ارائه خدمات درمانى مطلوب و بهداشت مسکن اشاره نمود.
مسؤولیت انجام این دسته از خدمات در اکثر موارد با دولت مى‌باشد که با بهره‌گیرى از نیروى انسانی، خدمات مذکور را طرح‌ریزى و پیاده مى‌نماید. چون اجراى این خدمات بستگى کامل به وضع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگى و غیره دارد، لذا نحوهٔ اجراى آن در تمام ممالک یکسان نبوده و اغلب کشورهاى عقب افتاده و در حال توسعه، به‌دلایلى نظیر مشکلات مالى و فقدان نیروى متخصص، هنوز در سرویس‌دهى آنها توفیق کاملى نیافته‌اند.