کاغذ و مقوا:
تاریخچه کاغذ همان تاریخ تحول بشری و فرهنگ اوست. مصریان، یونانیان و رومی های باستان بر روی پاپیروس یا مواد شبه کاغذ می نوشتند. کاغذ های امروزی برای اولین بار در چین ساخته و استفاده شدند و در آنجا توسعه یافتند.
کاغذ به عنوان مهمترین حمل کننده اطلاعات در گذشته مطرح بود. تنها با توسعه و افزایش تولید کاغذ بود که انتقال اطلاعات، دانش و آموزش به بخش اعظمی از جامعه امکان پذیر شد. با کاغذ بود که امپراطوری های بزرگ راحت تر توانسته امپراطوری خود را اداره کنند. در گذشته کاغذ محصولی بسیار با ارزش بوده و کاغذ سازی یک هنر ارزنده (هنری که معمولا به دلیل فواید فراوانی که داشت مخفی نگه داشته می شد).
امروزه، کاغذ از یک ماده صنعتی – هنری کمیاب به یک کالای مصرفی با ارزش کاربردی بالا در ارتباطات در آموزش، هنر، مواد بهداشتی و آرایشی و ... تبدیل شده است. هیچ کس نمی تواند دنیای بدون کاغذ را تصور کند. انواع بسیار متنوعی از کاغذ تولید می شود تا نیازهای خاص هر کاربرد را بپوشاند. کاغذهای گرافیکی ،کاغذهای بسته بندی و مقوا، کاغذهای بهداشتی و انواع خاص کاغذ را می توان بصورت اشباع شده، روکش دار، لایه لایه، بصورت الیاف درشت و حتی در قالب درست کرد. فراورده های کاغذی خانه های ما را زینت می دهند و محصولات بهداشتی کاغذ زندگی روزمره را راحت تر می کند. یک زندگی راحت تر با تعداد کافی از چک های بانکی داخل کیف شما ممکن تر است کاغذهای بسته بندی و مقوا در بسته بندی محصولات تهیه مواد لازم فروشگاها کاربرد دارند. کاغذهای چاپ شده کامپیوتری و دیگر کاغذهای گرافیکی مثل روزنامه ها، مجلات و کتابها ما را در زندگی خود یاری می کنند. حتی امروزه زندگی دیجیتال کاغذ یک وسیله قابل اعتماد برای حفظ و ذخیره داده ها و مدارک است.
مصرف جهانی کاغذ به طور پیوسته در طول سالیان افزایش یافته است. مصرف کاغذ در کشورهای مختلف با تولید ناخالصی های ملی مرتبط است بنابراین افزایش مصرف کاغذ و مقوا در کشورهای مختلف متفاوت است و بستگی دارد به اینکه آیا اقتصاد آن کشور اشباع است یا خیر.
مثل آمریکا و اروپای مرکزی و یا تقاضا در حال رشد سریع است مثل چین. نسبت مصرف جهانی انواع مختلف کاغذ و مقوا نیز نسبت به گذشته تغییر کرده است و در آینده، نیز براساس تحولات اجتماعی و صنعتی و پیشرفت های کشورهای مجزا و یا کل جهان تغییر خواهد کرد.
اجزا مورد استفاده در تولید جهانی کاغذ و مقوا در شکل 1-1 آورده شده است. امروزه کاغذهای بازیافتی به مهمترین منبع برای تولید کاغذ تبدیل شده است و بعد از آن به ترتیب خمیرهای شیمیایی. خمیرهای مکانیکی، رنگدانه ها و پر کننده ها و افزودنی های شیمیایی قرار دارند. کاغذ عمدتا براساس فیبرهای حاصل از چوب های فرآوری شده ساخته می شود که این ماده یک ماده خام برگشت پذیر و قابل بازیافت است. خصوصیت ویژه این فیبرها این است که: مقاومت کاغذ،حاصل از پیوندهای هیدروژنی بین فیبرهای مجزاست. در موارد مشخصی با اضافه کردن آهار و یا افزودنی های افزاینده مقاومت، پیوندهای فیبری، بهبود می یابند. پیوندهای هیدروژنی با جنس شدن دوباره کاغذها سست می شوند که این باعث راحتی بازیافت می گردد.
افزایش بازیافت کاغذ و درختکاری های پایدار به حفظ منابع چوب زمین کمک می کنند. صنایع کاغذ سازی نیز پیوسته استانداردها خود را بهبود داده و خود را با نیازهای زیست محیطی سازگار می کنند از جمله در مصرف آب در مقابل فاضلاب تولیدی، مصرف انرژی و مصرف اولیه و ثانویه فیبر، این استانداردها باید حفظ و حتی در آینده بهبود یابند، زیرا منابع محدود است و مصرف کاغذ و مقوا با افزایش روز افزون مواجه است. بازار کاغذ و مقوا بازار جهانی است و در صنایع کاغذسازی ادغام های واضحی صورت پذیرفته است. در 1950، 150 تا از بزرگترین کمپانی ها در حدود 45% کاغذ را تولید می کردند. در 2000 این مقدار به 70% رسید در حالیکه بازار کلی حدودا دو برابر یعنی از 170 میلیون تن در سال به 320 میلیون تن در سال رسیده بود. به نظر می رسد که این فرایند تمرکز بافتی تولید کاغذ هنوز به پایان نرسیده است.
کاغذسازی از یک هنر که تمام فرایندهای خاص آن بصورت راز نگه داشته می شد به یک صنعت با تاسیسات و تکنولوژی بالا و با رویکرد علمی تبدیل شده است. چالش های مهم در اینجا تولید انبوه از نظر کمی و تقاضا برای کیفیت بهتر کاغذ و مقوا و یکدست بودن آنها است. تنها تولیدات با کیفیت بالا- و قیمت پائین – نیازها و خواسته های مصرف کننده را برطرف می کند.
از آنجا که کاغذ یک محصول مصرفی است قیمت پایین این محصول الزامی است. از آنجا که فیبر خام مهمترین فاکتور قیمت در تولید کاغذ است کاغذ بازیافتی به مهمترین منبع ماده اولیه تبدیل شده است و نسبت آن بیشتر نیز خواهد شد. انواع کاغذ مثل کاغذ روزنامه، کاغذهای بسته بندی و مقوا را می تواند به راحتی و کاملا از کاغذ بازیافتی تولید کرد. اما امروزه باید از کاغذها و فیبرهای بازیافتی برای تولید کاغذهایی با همان کیفیت مثل قبل استفاده نمود و استفاده از این فیبرهای بازیافتی برای تولید کاغذهای با کیفیت پایین تر دیگر اقتصادی نیست.
در گذشته که کارخانجات کاغذسازی از فیبرهای خالص استفاده می کردند باید کارخانه در نزدیک جنگل و حتی الامکان در نزدیکی منابع آب و انرژی مورد نیاز خود بنا می شد. این هنوز هم در مناطقی از پرتقال و اسپانیا، برزیل، با درختان زیاد اوکالیپتوس که عمدتا برای کاغذهای با کیفیت مناسب برای کپی استفاده می شود، صادق است. یک نتیجه افزایش مصرف از کاغذهای بازیافتی امکان احداث کارخانجات نزدیکی مناطق با جمعیت زیاد است بدین ترتیب می توان دسترسی راحتتری به منابع کاغذ بازیافتی داشت و همچنین به بازار مصرف نیز نزدیکتر بود.
نیاز عمده برای کارخانجات جدیدتر در حدود 500 میلیون یورو است. در سی سال گذشته هزینه سرمایه گذاری نسبت به تولید سالیانه نصف شده است. ا ین کاهش به دلیل افزایش سرعت تولید کاغذ توسط ماشین آلات است. هر چند که سرمایه گذاری نیز افزایش یافته است.
مروری بر فرایند تولید کاغذ و مقوا:
تولید کاغذ امروزه بطور کلی شامل همان مراحل و قدم هایی است که قرنها بکار گرفته شده، آماده سازی مواد فیبری، شکل دهی صفحه یا بافت، پرس کردن، خشک کردن، اندازه کردن و هموار سازی، هر چند در طی دو قرن گذشته بسیاری از جزئیات تغییر کرده است. هر کدام از این مراحل دستخوش تحقیقات و پیشرفت های زیادی شده اند تا بتوانند شرایط اقتصادی و اکولوژیک را برآورده سازند. تمامی مراحل زنجیره ای از فیبر تا مصرف کننده دچار این تحولات شده اند. این زنجیره تنها شامل صنایع کاغذسازی و صنایع وابسته مثل ماشین سازی و صنایع شیمیایی نمی شود بلکه صنایع مصرف کننده مثل چاپ را نیز در بر می گیرد.
تحقیقات و گسترش بر روی جنبه های زیست محیطی و اقتصادی متمرکز شده اند از جمله:
• کاهش استفاده از مواد خام، انرژی و آب وکاهش صدا
• قابلیت کارکرد زیاد و عمر طولانی ماشین آلات و قطعات آنها
• بهبود کیفیت کاغذ و مقوا با توجه به بهبود کیفیت تبدیلی
که منجر به نتایجی با ارزش عملی بالا از قبیل موارد زیر شده اند:
• درک بهتر و کنترل نتیجه بخش کل فرایند
• کاهش مصرف فیبر با کاهش وزن پایه با همان سطح کیفیت و ارزش عملی
• افزایش نرخ بازیافت در تولید با کاغذ گرافیک و تا 100% کاغذ روزنامه و نرخ رو به رشد بازیافت کاغذهای خیلی فشرده و کاغذهای باروکش نازک
• پر کننده ها و روکش ها جایگزین قسمتی از مواد فیبری گرانقیمت شده و باعث بهبود کیفیت شده اند
• روش های پوشش دهی و شرکتی جدید
• امنیت بیشتر در خشک کن ها و عملیات غلتک، پرس، مکش
• متدهای جدید در طراحی مواد برای جلوگیری از خوردگی قطعات ماشین آلات
• کمترین تعداد نیروی انسانی در پروسه تولید کاغذ و مقوا
تحقیق و گسترش توسط ابزار آلات و علوم جدید حمایت می شود مثل:
• آنالیز فرایند با استفاده از وسایل اندازه گیری دقیق و روشهای آنالیز پیشرفته
• شبیه سازی فرایند و تکنیک های کنترل پیش رفته
• بررسی و ریخت شناسی فیبرهای مورد استفاده
• مواد شیمیایی و کارکردی در حال توسعه
• استفاده از روشهای المان محدود، دینامیک پلات محاسباتی
• تکنیک های مصور سازی نانو و میکرو
• علم مواد شامل، لایه نشانی پلاسما یونی در مواد پایه در دماهای پایین
فرایند تولید کاغذ:
فرایند تولید کاغذ با تحویل مواد خام از انبار شروع میشود که این مواد خام عبارتند از:
• خمیر های دست نخورده ( شیمیایی و مکانیکی) که در ظروف بزرگ خاص و بصورت سوسپانسیون آورده می شود. وقتی که خمیر و کاغذ هر دو در یک مکان تولید شوند.
• کاغذهای بازیافتی معمولا بصورت رقیق شده
• پر کننده ها و رنگدانه ها
• افزودنی های شیمیایی
• رنگ های پوششی وقتی کاغذ پوششی تولید می شود.
همه ی این اجزا باید بصورت کافی برای استفاده بهینه در فرایند کاغذ سازی آماده شوند. افزودنی ها ممکن است برای استفاده بصورت آماده تحویل داده شوند و یا در پایان براساس نیاز تهیه شود. تهیه محموله فیبر بسته به هدف و نحوه فراوری شامل چندین واحد عملیاتی می شود. تهیه محموله خمیر فیبر به وسائل و انرژی کمتری در مقایسه با کاغذ بازیافتی نیاز دارد هر چند کاغذ بازیافتی به عنوان ماده خام، ارزان تر تمام می شود.
تهیه فیبر در جعبه ماشین کاغذ تمام می شود. در اینجا برای به حداقل رساندن مواد شیمیایی و آلاینده بهتر است از محموله غلظت بالا استفاده شود.
پس از تهیه مواد لازم اولیه و آماده سازی، این مواد تحویل دستگاه کاغذسازی داده می شوند
فرایندهای اصلی آنها عبارت اند از:
• اندازه گیری دقیق و ترکیب یکنواخت همه اجزای مختلف سوسپانسیون نهایی که باید به ماشین کاغذ تحویل داده شود
• تهیه یک جریان پیوسته از سوسپانسیون با غلظت، کیفیت و نرخ جریان ثابت در مقدار ثابت به مخزن ماشین کاغذ
سیستم جریان تحویلی در تقسیم کننده مخزن به پایان می رسد.