بررسی کاشت غلات و تناوب در استان خراسان (شهرستان بجنورد)
موقعیت و وسعت استان خراسان
مساحت استان خراسان در حدود 313337 کیلومتر مربع و تقریباً یک پنجم مساحت کشور است و بین 30 درجه و 21 دقیقه تا 38 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 55 درجه و 28 دقیقه تا 61 درجه و 14 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار گرفته است. این استان از طرف شمال و شمال شرق با اتحاد جماهیر شوروی، از مشرق به استان‌های یزد و اصفهان و سمنان و گلستان محدود است. طول متوسط آن به خط مستقیم در جهت شمالی جنوبی، 750 کیلومتر و عرض متوسط آن در جهت شرقی غربی، 420 کیلومتر است.
آب و هوای استان
به طور کلی عرض جغرافیایی، بادها، بارش، ارتفاع زمین، جهت کوه‌ها و همچنین دریاها و وجود کویرها و صحرای خشک اطراف در آب و هوای هر منطقه موثر است. پس لازم است اثر عوامل فوق بر آن ناحیه مطالعه شود.
خراسان در ناحیه معتدل شمالی واقع است و به طور کلی دارای آب و هوای متغیر می‌باشد و فصل بارش عمدتاً در اواخر فصل پاییز و زمستان و اوایل بهار است. در تابستان هوا گرم و خشک و زمستان‌ها نسبتاً سرد است و اختلاف دمای روز و شب زیاد می‌باشد. دمای هوا از شمال خراسان به طرف جنوب افزایش می‌یابد و از میزان بارش سالیانه کاسته می‌شود. به طور کلی بر اساس مطالعات و آمارهای اداره هواشناسی، تقسیمات آب و هوای استان خراسان به شرح زیر است:
1. آب و هوای سرد کوهستانی
2. آب و هوای معتدل کوهستانی
3. آب و هوای نیمه‌صحرایی ملایم
4. آب و هوای صحرایی بیابانی گرم و خشک
بادهای مهم
• بادهای شمالی و شمال شرقی
در فصل زمستان، بادهای شمالی که از سیبری به طرف جنوب غربی می‌وزند، در مناطق کوهستانی شمال خراسان دما را پایین می‌آورد و گاهی موجب ریزش برف می‌شود. این بادها گاهی از کوه‌های شمالی گذشته، به دامنه‌های جنوبی نیز نفوذ می‌کنند و سبب سردی هوا می‌گردد.
• بادهای غربی
در زمستان و فصل بهار، بادهای باران‌آور غربی پس از عبور از آذربایجان و شمال ایران، به خراسان رسیده باعث اعتدال دمای هوا می‌شود و ریزش باران و برف را سبب می‌گردد.
• بادهای جنوبی و کویری
این بادها از جنوب ایران به طرف شمال می‌رود و از جانب کویر گذشته به خراسان می‌رسد که هوا را گرمتر می‌کند و معمولاً همراه با گرد و غبار است.
• بادهای 120 روزه سیستانی
از شرق در تابستان به جنوب شرقی خراسان می‌وزد و سبب برپاشدن طوفان‌های شن و ریگ‌های روان می‌شود و سرعت وزش آن در جنوب، گاه به 110 کیلومتر در ساعت می‌رسد و اثر منفی بر پوشش گیاهی و کشاورزی و تبخیر و دما در مسیر وزشش دارد.
بارش
بارش سالانه بین 75 تا 500 م.م به صورت باران و تگرگ است و در سال‌های مختلف این میزان تغییر می‌کند و در خشکسالی به حداقل می‌رسد. بیشتر بارش در فصل زمستان و بهار صورت می‌گیرد که قسمت‌های شمالی استان نسبت به مناطق جنوبی این استان دارای بارش بیشتر است.
ارتفاع زمین
در ارتفاعات شمالی استان، دمای هوا به مقدار زیادی کمتر از مناطق پست جنوبی است. در این مناطق پست، اختلاف دمای حداقل و حداکثر مطلق در طی یک شبانه‌روز زیاد است. در تابستان سال 1361، حداکثر مطلق دما تا 49 درجه بالای صفر (در طبس) بالا رفته است و در زمستان همان سال تا حداقل 5/21- درجه (در اسدآباد بیرجند) گزارش شده است.
اثر دریاها
فاصله زیاد استان از دریاها، با توجه به جهت کوه‌ها، موجب به حداقل رسیدن نقش آنها بر آب و هوای خراسان شده است و فقط دریای مازنداران اثرات مثبتی در میزان رطوبت و بارندگی نواحی شمال غرب دارد.
منابع آب
منابع آب در خراسان به دو خش آبهای جاری و آبهای زیرزمینی تقسیم می‌شود.
الف: آبهای جاری عبارتند از رودخانه‌ها و نهرها
1. رودخانه زنگلانلو و درونگر
2. رود اترک
3. کشف رود
4. رود قره‌سو
5. رودخانه جوین و کالشور
ب:آبهای زیرزمینی:
این آب به صورت قنوات و چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و چشمه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پوشش گیاهی
الف) جنگل: در ارتفاعات شمال غربی این استان (غرب شهرستان بجنورد)، جنگل‌های تنک و جنگل‌های خزری انبوه که رفته رفته به جانب غرب بر انبوهی آن افزوده می‌شود، وجود دارد.
پوشش گیاهی استپی خراسان بسیار متنوع است، بطوری که بیشتر گیاهان ایران را در این استان می‌توان دید. مهمترین آنها عبارتند از:
1. خارشتر که در تمام استان خراسان، بخصوص در جنوب آن یافت می‌شود.
2. تلخک که در بیشتر نقاط سرخس و تربت‌جام و تایباد و قسمت‌های جنوبی دیده می‌شود.
3. درمنه در غالب نقاط استان خراسان، بخصوص در نواحی سرخس، فراوان است.
4. گون و همچنین تعداد زیادی از خانواده‌های مختلف مانند کنگر، مخلصه و ریواس و ... در نقاط مختلف خراسان، بویژه در جنوب دیده می‌شوند. بعضی از این گیاهان در مقابل عوامل نامساعد طبیعی، مقاومت عجیبی به خرج می‌دهند و همین‌ها هستند که برای بهبود وضع مراتع امیدوارکننده می‌باشند.
ب) مراتع: مراتع استان خراسان اعم از مرطوب و غیرمرطوب را 5/12 میلیون هکتار تخمین زده‌اند.