گیاهان سرمنشا زنجیره غذایی حیات بر روی کره زمین و به عنوان ثروت ملی هر کشور محسوب می‌شوند. پسته یکی از مهمترین اقلام صادراتی ایران است که بیش از 23% از ارزش کل صادرات ایران را بخود اختصاص داده است.
پسته یکی از گیاهان مهم در تیره پسته سانان (Anacardiaceae) است. تیره پسته سانان با حدود 60 جنس و 600 گونه ،تیره‌ای مهم در بین گیاهان میباشد. پسته به صورت خودرو در شمال شرقی ایران و اسیای مرکزی و افغانستان وجود دارد.
پسته گیاهی دو پایه است بنابراین درختان نر و ماده مجزا از یکدیگر هستند و بدین صورت با کاشت بذر و پیوند نزدن آن نیمی از نهال‌ها نر و نیم دیگر ماده خواهند شد و همچنین کاشت بذر به‌علت تفرقه صفات، تنوع ژنتیکی بین درختان بوجود آورده و بعضاً امکان دارد صفاتی نامطلوب در بین جمعبت بروز کند. بنابراین در تکثیر توسط بذر، گاهی مرغوبیت از بین می‌رودو نیز زمان لازم برا ی بالغ شدن گیاه در درختانی که توسط بذر تکثیر می‌شوند طولانی‌تر میشود. بنابراین برای داشتن درختان یک دست و یکنواخت از یک رقم پر محصول ومرغوب و نیز برای کوتاه‌کردن دوره نونهالی باید از تکثیر غیر‌جنسی استفاده کرد. پس پیوند زدن نهال امری ضروری به نظر می‌رسد.
طرح باغ پسته:
قبل از کاشت پسته ابتدا باید منطقه موردنظر را برای کاشت از لحاظ آب و هوا و شرایط خاک بررسی نمود . اگر منطقه و زمین مورد نظر برای پسته‌کاری مناسب بود اقدام به تسطیح آن کرد.
برای احداث باغ پسته بهتر است ابتدا نقشه دقیقی با مقیاس مناسب از زمین تسطیح شده بر روی کاغذ رسم کرد و روی آن فواصل بین درختان و ردیف‌ها (فواصل بین درختان 4-3 متر و بین ردیف‌ها 8-7 متر میباشد).محل احداث ساختمان و یا تاسیس مورد نیاز احتمالی، مسیر جاده و خیابان‌های باغ، شبکه آبیاری باغ ، وزش بادغالب و شیب زمین را مشخص نمود.
گیاهشناسی :
درخت پسته گیاهی است دو پایه یعنی گلهای نر و ماده جدا از یکدیگر و روی درخت مجزا قرار گرفته است. گل آذین درخت پسته بطور کلی خوشه‌ای است و در خوشه نر که گلها به یکدیگر فشرده و متراکم هستند. تعداد زیادتری گل مشاهده میشود تا در خوشه ماده که فاصله از گلها یکدیگر زیاد است و به همین علت این نوع گلها خوشه افشان و شلی تشکیل می‌دهند.
گلهای ماده دارای یک تخمدان و یک تخمچه هستند ولی کلاله منشعب و دارای سه شاخه است. برگ درخت پسته از 5 تا 7 برگچه تشکیل شده است. ریشه درخت محوری و عمودی است و تا عمق بیشتر از دو متر در داخل خاک فرو می‌رود. تلقیح گلهای ماده بوسیله باد انجام می‌گیرد.
آب و هوای مطلوب پسته :
درخت پسته به سرمای شدید زمستان و گرمای زیاد تابستان هر دو مقاوم است. درخت پسته با هوا و زمین مرطوب سازگاری ندارد. رطوبت زیاد در زمین باعث تولید بیماری صمغ و پوسیدگی یقه درخت میشود که به تدریج درخت را ضعیف و بالاخره خشک می‌کند. درخت پسته به کم آبی و خشکی مقاومت زیاد نشان می‌دهد بطوری که درختان کهن را میتوان بدون آبیاری بر مدت خیلی طولانی (شادی چند ده سال) زنده نگاه داشت.
تهیه بذر مطلوب :مطابق شکل بذر پسته از برون بر , میان بر , درون بر , پوشش بذر و مغز تشکیل شده
بذر در نظر گرفته شده باید سالم و بدون هیچ گونه آفت یا بیماری و از محصول همان سال باشد. انتخاب بنه به عنوان پایه دارای مزایا و معایبی است، از مزایای آن مقاومت بیشتر آن در برابر خشکی در مقایسه با پایه پسته اهلی و مقاومت نسبی در برابر آلودگی به نماتد مولد غده ریشه است و از معایب آن رشد بطئی در سال‌های اولیه کاشت و حساسیت به گموز و ورتیسلیوم بوده که به علت این عیوب کمتر مورد توجه باغداران به عنوان پایه قرار می‌گیرد. معمولاً بذرهای که به عنوان پایه اسفاده میشود از ارقام پسه اهلی و عمدتاً بادامی (بادامی ریز)و قزوینی است و همچنین از نوعی هیبرد به نام بنه باغی نیز میتوان استفاده نمود. بنه باغی فوق العاده به نماتد ریشه حساس میباشد. بنابراین باید با توجه به معایب و محاسن هریک از پایه‌ها و نیز با توجه به نوع خاک محل کاشت و بیماری‌های منطقه به انتخاب پایه مبادرت نمود. از پایه‌های دیگر پسته درایران میتوان کسور،آتلانتیکا و سرخس را نام برد
آماده کردن بذر برای کاشت :
در اواخر اسفند و اوایل بهار بذرها را حدود 24 تا 48 ساعت (ترجیحاً 24 ساعت ) در آب خیس خیسانده، پس از شست‌و‌شوی مجدد با استفاده از سموم قارچ‌کش نظیر کاربو‌کسین تیرام، بنومیل به نسبت 5/52 تا 3 در هزار و هیپوکلرید سدیم (مایع سفیدکننده)5/0 به مدت 5 الی 10 دقیقه ضدعفونی میشود. پس آن باید بذرها را در کیسه‌های پارچه‌ای که به طورمنظم به‌مدت 4 تا 5 روز مرطوب نگه داشته‌شوند قرارداد (دمای مناسب برای جوانه‌زنی بذرها30-20 درجه سانتی‌گراد میباشد)بعد از جوانه زدن بذرها بایستی آنها را با قارچ‌کش PCNB یا بنومیل 4 در هزار ضدعفونی کرده و در محل مورد نظر کاشت. توانایی جوانه زنی در بین بذر گونه‌های مختلف پسته متفاوت است. جوانه‌زنی بستگی به سختی پوست استخوانی (آندوکارپ)دارد. خراش‌دهی با اسید سولفوریک به مدت 5/1 ساعت و سپس غوطه‌ور کردن در آب به مدت 24 ساعت، سرعت و درصد جوانه زنی (مغز)بنه را افزایش می‌دهد. استفاده از بذرهای بدون پوست استخوانی برای جوانه زنی به دلیل سبز شدن یکنواخت می‌تواند مورد توجه واقع شود.
روش های کاشت :
کاشت بذر در زمین اصلی :
در زمین‌های با آب وخاک شیرین بذور جوانه زده مورد نظر برای کاشت را پس از گاورو شدن زمین (رسیدن به حد ظرفیت مزرعه ) د رمحل داغ آب زمین اصلی می‌‌کارند.چنانچه بافت خاک مزرعه سنگین باشد به منظور از سله بستن روی بذور داخل هر گودال را به وسیله ماسه می‌پوشانند. این عمل به رشد گیاه کمک فراوان می‌کند، چون نه تنها اکسیژن کافی در دسترس ریشه‌های نهال قرار می‌دهد بلکه موجودات هوازی مفید خاک را نیز به فعالیت وا می‌دارد. عمق کاشت بذر بستگی به اندازه بذر دارد (میزان تقریبی عمق کاشت حدود 2 تا 5 برابر بزرگ ترین قطر بذر است.
کاشت پسته در گلدان
برای این منظور از کیسه های پلاستیکی سیاه به قطر 15-10 سانتیمتر و ارتفاع 30-25 سانتیمتر استفاده میشود.
ترکیب در خاک گلدان شامل ماسه شیرین + دو پنجم خاک زراعی + یک پنجم کود حیوانی پوسیده (ترجیحا کود گاوی) میباشد.
در این روش ممکن است گلدانها به صورت آزاد در کنار یکدیگر قرار گیرند یا به صورت کرتی درآیند. پس از خیساندن بذور موردنظر و ضدعفونی آنها، 2 عدد بذر در عمق 3-2 سانتیمتر خاک گلدان قرار گرفته و روی آن با ماسه یا خاک اره پوشانیده میشود. زمان کاشت در گلدان اواخر زمستان و اوایل بهار میباشد.
در صورت تولید نهال گلدانی در شالی یا گلخانه، میتوان در پاییز یا اوایل زمستان نیز اقدام به کاشت بذر نمود. از مزایای این روش بالابودن بازده تولید نهال، سهولت و عدم محدودیت زمانی در امر جابجایی گلدان میباشد.