کنه‌های نباتی
مقدمه
کنه‌های نباتی، دسته‌ای از آفات مهم نباتات زراعی و درختان را تشکیل می‌دهند و بخصوص در سالهای اخیر در گیاه‌پزشکی اهمیت زیادی پیدا کرده‌اند. از مشخصات عمده این بندپایان، این است که بدن آنها، یکپارچه است و سر، قفسه سینه و شکم از هم جدا و متمایز نیستند، برخلاف حشرات دارای شاخک نمی‌باشند، پوره‌ها و جانور کامل چهار چفت پا دارند، ولی پوره‌های سن اول سه جفت پا دارند. افراد خانواده Etyophidae در همه حالات فقط دو جفت پا دارند، بیشتر کنه‌های نباتی که در کشاورزی اهمیت دارند، گونه‌های خانواده Tetranychidae هستند که چون عده زیادی از آنها در سطح برگ، مانند عنکبوت تار می‌تنند، به کنه‌های تار عنکبوت معروف هستند، خانواده‌های دیگری نیز هستند که در گیاهان زراعی و مواد انباری، ایجاد خسارت می‌کنند.
کنه‌های خانواده Tetranychidae بسیار ریز و با چشم غیرمسلح قابل رویت هستند. اندازه آنها در حدود 8/0-2/0 میلیمتر است. روی پاها و بدن، موهای حسی و غیرحسی به اشکال مختلف دیده می‌شوند که وسیله تشخیص گونه‌هاست. قطعات دهانی آنها دارای شکل خاصی است و می‌توان گفت که از نوع برنده و مکنده است. بدین ترتیب که در موقع تغذیه، ابتدا نسوج گیاه را پاره می‌کنند و پس از خروج شیره نباتی آن را می‌مکند.
در اثر پاره شدن نسوج برگ و میوه، بخصوص در مناطق خشک، علاوه بر از دست دادن شیره نباتی، مقداری از آب آنها نیز تبخیر می‌شوند و بر شدت خسارت افزوده می‌گردد و برگ‌ها و میوه‌ها به شدت می‌ریزند. از نظر دوره زندگی، کنه‌های نباتی دارای مراحل متمایز تخم، لارو، استراحت اول، پوره سن اول، استراحت دوم، پوره سن دوم، استراحت سوم و جانور کامل می‌باشند.
بعضی از این کنه‌ها در شرایط آب و هوایی مساعد می‌توانند هر 7 تا 10 روز یک نسل ایجاد کنند و هر جانور ماده می‌توانند 100-50 تخم بگذارد. در این صورت قدرت تکثیر این جانوران نسبتاً شدید است و در شرایط مساعد، خسارت فراوان ایجاد می‌کنند. خسارت کنه‌ها اغلب شامل زرد شدن، زنگ‌زدگی، جمع شدن و ریزش برگ‌ها و میوه‌ها می‌باشد. بعضی کنه‌ها در روی برگ و میوه ایجاد بدشکلی یا گال می‌کنند. بعضی کنه‌های Eryophidae باعث ضخیم شدن برگ و پیچیدگی لبه و زنگ‌زدگی روی میوه می‌گردند.
Phyllocoptruta Oleivora
Family: Eriophyidae
Order: Acari
زیست‌شناسی
این کنه از خانواده Eriophyidae می‌باشد و در شمال باغداران به آن مخملک نیز می‌گویند. اطلاق این نام به این علت است که پشت برگ‌های آلوده درختان نارنج و پرتقال مخملی رنگ (قهوه‌ای روشن) می‌شود و میوه‌ها حالت زنگار قهوه‌ای رنگ به خود می‌گیرند، برعکس، برگ و میوه درختان لیمو در اثر حمله این کنه به خاکستری متمایل به نقره‌ای تغییر رنگ می‌دهد. بدین جهت کافی گاهی کنه نقره‌ای نامیده می‌شود. این آفت در باغات مرکبات شمال کشور بسیار شایع است و گاهی باعث خسارت فراوان می‌شود و بطور کلی، در تمام سال، کلیه مراحل زنگی آفت را می‌توان دید، ولی فعالیت و تکثیر آن از حدود ماه آبان تا شروع روزهای گرم در اردیبهشت کند می‌شود.
شکل‌شناسی و مشخصات ظاهری
کنه های کامل به طول 12/0 میلیمتر هستند. بدن کشیده و به رنگ زرد روشن، گاهی در مرحله بلوغ، رنگ بدن زرد مایل به قهوه‌ای می‌شود، جلد لاروی در ناحیه پشتی شکم دارای خطوط پاچین خوردگی‌های منظم است. این چین خوردگی‌ها در زیر شکم، در پرپارامیون‌ها به صورت خط‌چین و نقطه‌چین دیده می‌شوند. در سطح زیر بدن، مجهز به 5 ردیف موهای حسی است که بر روی پایه‌های مخروطی قرار گرفته‌اند.
تعداد موها در ردیف اول 4 عدد است که دو عدد آن در طرفین سوراخ جنسی و دو عدد دیگر در نزدیک پهلوها قرار گرفته‌اند. در چهار ردیف دیگر، هر کدام 2 عدد مو وجود دارد که ردیف پنجم در انتهای بدن و در کناره خارجی پاهای دروغین قرار دارند. این موها نسبتاً بلند و خمیده‌اند، پاها در این کنه‌ها نسبت به طول بدن کوتاه و مجهز به ناخن‌های منشعب شبیه پر مرغ هستند (اسماعیلی، 1362).
این جانور در تمام مدت سال در روی شاخ و برگ درختان میزبان در حالات مختلف دیده می‌شود، ولی در زمستان به صورت جانور کامل بسر می‌برد. در شرایط مساعد، هر 8 تا 10 روز، یک نسل ایجاد می‌کند. سابقاً تصور می‌کردند که این جانور به صورت پارتنوژر تولید مثل می‌کنند، ولی بعدها وجود افراد نر در این گونه شناخته شد (تلحوک، 1969).
هر کنه ماده، حدود 30-20 تخم می‌گذارد و تخمها به رنگ زرد مایل به شیری است. تخمها به صورت یک یا چندتایی گذارده می‌شوند. در روی برگ و شاخه‌های سبز و فرورفتگی‌های سطح میوه. دوره انکوباسیون بسته به درجه حرارت، حدود 2 تا 10 روز است. پوره‌ها با توجه به شرایط آب و هوایی بخصوص، درجه حرارت به فاصله 1 تا 6 روز جلد عوض می‌کنند و بعد از دوباره تغییر جلد، تبدیل به جانور کامل می‌شوند. بیشترین تراکم جمعیت از اواسط تا واخر بهار است و دوره زندگانی این آفت، خیلی کوتاه است.