مقدمه
با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و ترقی سطح درآمد تقاضا برای خرید مواد غذایی روز به روز افزایش می یابد . از این رو ضروری است که تولید مواد غذایی چند برابرشود.
اراضی زیر کشت و سطح تولید کنونی آنها قادر به جوابگویی به تقاضای شکم های گرسنه نیست .قسمتی از راه حل این مسئله افزایش تولید مواد غذایی با افزایش عملکرد محصول در واحد سطح و کشت و کار اراضی درجه دومی است که به علت محدودیتهای خاصی بایر مانده است . علم حاصلخیزی و مطالبی در این مورد و تکنیکهای خاص آن می تواند کمک مؤثری به افزایش محصول بکند.
پس نتیجه می گیریم که :
ما می توانیم با استفاده از انواع کودها و مصرف مواد غذایی در خاک ، افزایش محصول هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی داشته باشیم .
مواد غذایی خاک:
علاوه بر اکسیژن، کربن و هیدروژن که اجزای اصلی ساختمان آلی گیاه را تشکیل می دهند،عناصر دیگری نیز در ساختمان سلولی و فعالیتهای فیزیولوژیکی گیاه شرکت دارند . عناصر اخیر عمدتاً از خاک جذب می گردند و به دو دسته عناصر پرمصرف (macronutrients)
وعناصر کم مصرف (microontutrients)تقسیم می شوند.
عناصر پر مصرف به مقدار زیادی مورد نیاز گیاه بوده و عبارتند از :
ازت ، فسفر، پتاسیم، کلسیم ، منیزیم و گوگرد .
عناصر کم مصرف که به مقدار کم مورد نیاز گیاه می باشند عبارتند از :
آهن ، منگنز ، مولیبدن ، بر ، مس ، روی و کلر .
این عناصر همیشه به اندازه کافی و برای حصول حداکثر ممکن رشد گیاه در خاک موجود نیستند . گاهی خاک از نظر یک عنصر کاملاًفقیر است . زمانی نیز عنصر در خاک موجود است اما نامحلول بوده و قابل جذب گیاه نیست و بالاخره گاهی غلظت یک عنصر در خاک آنقدر زیاد است که موجب مسمومیت گیاه می شود . برخی عناصر مانند آرسنیک ، آلومینیوم ، جیوه و سلنیم و … نه تنها مورد نیاز گیاه نیستند بلکه وجود آن برای گیاه، انسان و دام خطرناک و سمی است . به خصوص عنصر سدیم که سبب افزایش شوری خاک شده و EC را بالا می برد و نمی گذارد که گیاه آب جذب کند .
*ازت :
ازت در ساختمان سلول گیاهی به صورت پروتئین ، اسیدهای نوکلئیک و کلروفیل شرکت دارد. منبع اصلی نیتروژنی که بوسیله گیاه جذب می شود گاز N2 است اما نیتروژن به شکل عنصری آن برای گیاهان عالی تر غیر قابل استفاده است . راههای اصلی تبدیل شدن نیتروژن به شکلهای قابل استفاده برای گیاهان عالی تر به شرح زیر است :
1- تثبیت بوسیله ریزوبیوم ها و سایر میکروارگانیزمهایی مه روی ریشه بقولات و بعضی گیاهان غیر بقول زندگی همزی دارند .
2- تثبیت به وسیله میکروارگانیزمهای آزاد زی خاک.
3- تثییت بوسیله یکی از اکسیدهای نیتروژن بوسیله تخلیه الکتریکی اتمسفر .
4- تثبیت بوسیله آمونیاک KO2- یاCN2- بوسیله یکی از فرایندهای گوناگون صنعتی که برای سنتز کودهای نیتروژن دار بکار می رود .
انواع کود نیتروژن
کودهای نیتروژن دار را می توان به دو دسته آلی طبیعی و شیمیایی تقسیم کرد . مواد آلی طبیعی منشأ گیاهی یا حیوانی داشته و منابع شیمیایی نه منشأ گیاهی دارندو نه منشأ حیوانی .
دسته کودهای آلی طبیعی نیتروژن دار را می توان با اضافه کردن کود حیوانی پوسیده و بقایای گیاهی کاملاً تجزیه شده تأمین کرد ولی دسته کودهایی شیمیایی را با اضافه کردن کودهایی چون آمونیاک مایع و محلولهای آمونیاک ، نیترات آمونیوم (N 33%-32%) ، مونو آمونیوم فسفات(N 11%-P 21%) ، دی آمونیوم فسفات (N 21%- P23%-21% )و اوره و … تأمین کرد .
آمونیاک بی آب (NH3 ) بین همه کودهای شیمیایی نیتروژن دار رایج در بازار بالاترین درصد نیتروژن را دارد که تحت فشار بصورت مایع نگهداری می شود و استفاده از آن در مزارع احتیاج به مخزنهای تحت فشار زیاد دارد .
*فسفر
فسفر در ساختمان سلولی و در بسیاری از فعالیتهای حیاتی و از جمله ذخیره و انتقال انرژی شیمیایی دخالت دارد ، فسفر باعث تسریع در رشد و رسیدگی محصول گشته و کیفیت مصرفی بافتهای سبزینه ای را افزایش می دهد . این عنصر در خاک و بافتهای گیاه به مقدار کم تر از مقدار نیتروژن و پتاسیم حضور دارد .
جذب مقدار کافی فسفر در اوایل زندگی گیاه از جهت ایجاد رشد اولیه برای بخشهای زایشی اهمیت دارد . همچنین فسفر با زود رسی گیاهان بویژه غلات ارتباط داشته و کمبود آن با کاهش قابل توجه رشد همراه است . فسفر در تشکیل بذر ضروری است و به مقدار زیادی در بذرها و میوه ها یافت می شود . جذب زیاد فسفر همراه با توسعه بیشتر ریشه همراه است . وجود فسفر کافی در خاک باعث زود رسی گیاهان می شود .
مقدار کافی فسفر با استحکام بیشتر ساقه غلات همراه است . هنگامیکه این عنصر به مقدار کافی عرضه شود کیفیت برخی از میوه ها ، سبزیها و غلات بالا رفته و مقاومت گیاه در برابر بیماریها بیشتر می شود .