شناخت الیاف
لیف رشته ای نازک با طول مشخص است که قابلیت انحنا، استحکام و ارتجاع لازم برای عملیات ریسندگی و بافندگی را دارا میباشد. کلمه الیاف نیز جمع لیف میباشد.
مشخصات الیاف نساجی: پیشرفت صنعت نساجی موجب پیدایش الیاف متنوع با مشخصات مختلف گردیده است ولی بطور کلی مشخصات الیاف را میتوان به دو گروه تقسیم نمود:
1- مشخصات فیزیکی مانند رنگ، جلا، طول، سطح مقطع، ظرافت، قابلیت هدایت گرمائی و الکتریکی، استحکام، قابلیت کشش، قابلیت انحنا و میزان جذب رطوبت.
2- مشخصات شیمیایی مانند اثر مواد شیمیایی و رنگ روی الیاف و مقاومت الیاف در برابر نور، حرارت و هوا و .../
انواع الیاف نساجی
الیاف نساجی
1- الیاف ساخت انسان
a. سنتیک یا مصنوعی
i. پلی استر
ii. نایلون
iii. اکرینیک
iv. پلی پروپیلن
b. رژنره (یا بازیافتی)
i. ویسکوز
ii. اسپات
iii. کازئین
2- الیاف طبیعی
a. منشا معدنی
i. آسبست (پنبه کوهی)
b. منشا حیوانی
i. ابریشم
ii. پشم
c. منشا نباتی
i. پنبه
ii. کتان
iii. کنف
الیاف معدنی: مصرف این نوع الیاف در صنعت نساجی محدود بوده و آسبست که در اصطلاح عامیانه پنبه کوهی یا پنبه نسوز نامیده میشود نمونه ای از این الیاف است. این الیاف دارای مصارف صنعتی هستند و در پارچه های ضد حریق نیز بکار می‌روند.
الیاف گیاهی: این الیاف شامل مهمترین الیاف نساجی یعنی پنبه و سایر الیاف مانند کتان، کنف و چتایی است. الیاف گیاهی از طریق کاشتن تهیه شده و پایه سلولزی دارند (سلولز ماده سازنده گیاهان است)
الیاف حیوانی: این الیاف شامل ابریشم، پشم و سایر الیاف شبیه به مو مانند کشیده میباشد. الیاف حیوانی پایه پروتئینی دارند که ترکیب پیچیده ای است و قسمت عمده ساختمان بدن جانداران را تشکیل می‌دهد.
الیاف رژنره یا بازیافتی: اینها الیافی هستند که ماده تشیکل دهنده آنها قبلا در طبیعیت موجود بوده است. به عنوان مثال میتوان سلولز موجود در گیاهان را ذکر کرد که به مقدار زیادی در گیاهان وجود داشته و با جدا کردن این ؟
نساجی تهیه می‌گردد. به طرق مشابه امکان دارد بتوان از پروتئین موجود در ساختمان بدن حیوانات و برخی گیاهان استفاده کرد و پس از استخراج و بازیابی این پروتئین که قبلا بطور طبیعی ساخته شده، الیاف نساجی تهیه کرد. به عنوان مثال میتوان از پروتئین موجود در شیره که کازئین نام دارد الیاف کازئینی تولید نمود.
الیاف مصنوعی: این الیاف صرفا از مواد شیمیایی تهیه می‌شوند که دارای ساختمان لیفی نبوده و از طریق سنتز مواد اولیه و با اجرای عملیات شیمیایی لازم ساختمان لیفی به آنها داده میشود.
با توجه به اینکه در کارخانه مشهد نخ بیشتر از الیاف پنبه، ویسکوز، پلی استر و آکریلیک استفاده میشود، لذا توجه خود را به الیاف مذکور موظف کرده و در مورد خصوصیات آنها بحث می‌نمائیم.
پنبه
از خصوصیات مهم این الیاف استحکام زیاد در پارچه، داشتن قدرت و قابلیت انعطاف در مقابل هر گونه عملیات ریسندگی و بافندگی و تمایل به جذب رنگهای متفاوت است. همین خصوصیت باعث شده که باوجود افزایش روز افزودن الیاف مصنوعی، پنبه اهمیت خود را حفظ کرده و مقدار محصول و مصرف آن همواره در حال افزایش باشد.
امروزه مقدار تولید پنبه در ایالات متحده آمریکا حدود یک سوم مجموع تولید پنبه در جهان است و ایران در بین 60 کشور تولید کننده پنبه مقام چهاردهم را دارا میباشد.
زراعت پنبه: زراعت پنبه یکی از مشکلترین و پر زحمت ترین و در عین حال پرمنفعت ترین زراعتهاست در تولید پنبه عوامل زیادی نظری تخم پنبه، نحوه کاشت، زمان کاشت، نحوه برداشت، آب و هووا، نور و.. دخلی هستند.
دوره زراعت پنبه طولانی و از 5 تا 7 ماه میباشد. به همین دلیل کشت آن در نواحی سردسیر نتیجه خوبی نمی دهد مگر آنکه انوع مخصوص زودرس آن کاشته شود. همچنین نقاطی که حرارت روزانه اش فوق العاده تغییر پذیر بوده و دارای بادهای شدید میباشد برای کشت پنبه مناسب نیست.
زمین مربوط به کشت پنبه به دو شخم پائیزه و بهاره نیاز دارد که شخم پائیزه در اواخر پائیز و به عمق 20 الی 25 سانتیمتر و شخم بهاره بعد از اتمام فصل سرما و به عمق 10 تا 15 سانتیمتر انجام می‌گیرد. پنبه هم به طریق آبی و هم بصورت دیم کشت می‌گردد. لازم بذکر است که در اکثر مناطق پنبه بصورت دیم کاشت میشود.
بطور کلی پنبه را به دو گروه تقسیم کرده اند: الف- پنبه با طول بلند که طول الیاف آن از 25 تا 50 میلیمتر میباشد. ب- پنبه با طول کوتاه که طول الیاف آن بین 10 تا 25 میلیمتر میباشد.
رنگ پنبه سفید و گاهی زرد است. (در هندوستان پنبه قهوه ای و قرمز نیز پیدا میشود). بیشترین کشت پنبه ایران درگرگان و گنبد، و مازندران و خراسان انجام میشود. اما در نقاط دیگری نیز پنبه کشت میشود که عبارتند از فارس، مرکزی، آذربایجان شرقی، اصفهان وکرمان.
نژادهای متداول پنبه درایران