تاریخچه قزوین
قزوین جزء سرزمین ماد بوده است، از شمال به رود ارس و رشته کوههای البرز و در شرق دشت کویر و از غرب و جنوب به سلسله جبال زاگرس.
در دوران اقتدار مادها، سرزمین قزوین ارتباط مستقیم با همدان داشتند نواحی آن پادشاهی به حساب می آمده، جاده بزرگ شمال شرق از همدان به سوی ری می رفته، جاده دیگری از ری به سمت غرب از قزوین می گذشته.در دوره هخامنشیان ساکنان منطقه نقش مؤثری در نیروی نظامی داشته اند و در زمان اسکندر به شدت در مقابل آن ایستادند.
در دوره اشکانی و ساسانی جزء این حکومت بوده است. در دوره ساسانی با وجود تسلط کامل حکومت مرکزی در ناحیه دیلم حوادثی بروز می کند تا جایی که بنیان گذار شهر قزوین را در این دوران در عهد شاپور به عنوان دژی جهت مقابله با حملات و سرکشی های دیلمیان یاد کردند.
در سده های اول تاسوم هجری مورد حملات اعراب قرار می گیرد. از اواخر قرن پنجم تا زمان حمله هلاکو خان به قلاع اسماعیلیه در رودبار و الموت این سرزمین تحت تأثیر مسایل مربوط به حسن صباح و جانشینان او بوده است.
در زمان حکومت ایلخانان با استقرار پایتخت در سلطانیه این منطقه درخشان ترین تاریخ خود را سیر می کند. و به صورت شبکه راه ها در می آید. در زمان کوتاهی هم که قزوین پایتخت صفویان بود همچنان از اهمیت زیاد برخور دار بود. در دوره قاجار هم به لحاظ ارتباط ایران و روسیه اهمیت خود را حفظ کرد. با آغاز حکومت رضاخان و توجه به رشد تهران از اهمیت افتاد.
در دوران صفویه بازار پر رونق قزوین با دارا بودن کاروانسراهای بزرگ و راستاهای متنوع مرکز مبادله کالاهایی بود که از روسیه و ممالک اروپایی یا از شرق آسیا از طریق جاده ابریشم به اروپا صادر می‌شد.
بعد از انتقال پایتخت به اصفهان این شهر از اهمیت و اعتبار افتاد و به یکی از شهرهای درجه دوم تبدیل شد.
در دوره قاجار با انتقال مرکز سیاسی به تهران، رشد و توسعه شهر ادامه یافت.
انواع کاروانسرا در قزوین
سه نوع کاروانسرا در قزوین وجود دارد:
الف- سراهایی که بازرگانان در آنجا به کار بازرگانی می پردازند.
ب- سراهایی که در گذشته بارانداز و مخصوص کاروانیان و بار فروشان بوده است.
ج- کاروانسراهایی دارای اصطبل و شترخان که به چهار پایان، گاری و درشکه اختصاص داشته است.
لازم به ذکر است کاروانسرای سعد السلطنه ( سرای سعادت) ترکیبی از سه نوع کاروانسرای بالاست.
از سراهای قزوین می توان سرای وزیر، سرای شاه (رضوی)، سرای ضرابخانه، سرای گلشن و سرای شاهرودی را نام برد. از کاروانسراهای بارانداز، کاروانسرای تقی نظامی، کلانتر و گمرک لازم به ذکر می باشد.
از نمونه کاروانسرای نوع سوم ( شترخان و اصطبل دار) کارواسرای قربان علی غازان، سعد السلطنه در خیابان تهران قدیم را می توان نام برد.