فصل دوم : چکیده و تعر یف سدها ی R .C.C
بتن متراکم شده غلطکی ( R .C.C) روشی است که بر اساس استفاده از غلطک جهت متراکم کردن بتن پایه گذا ری و تدوین شده است . ماده حاصل متراکم تر و دارای در صد آب پا ئین تری از بتن متداول و معمولی است مخلوط در لایه های نازک و در کل طول سد پخش می شود و این امکان به وجود می آید که فرآیند بتن ریزی به سرعت انجام شود.
تاکنون این روش درساخت مقداری از سدهای مهم دنیا با موفقیت بکار گرفته شده است که اغلب
انها در ژاپن و آمریکا بوده اند . گرایش استفاده از بتن متراکم شده غلطکی برای اجرای سد روز به روز در حال افزایش می باشد . طرح مخلوط بتن غلطکی به روش معمول انجام می شود و مقاومت و دانسیته بالایی حاصل می گردد در مقایسه با بتن معمولی هزینه اجرایی کمتری دارد که عمدتاً به خاطر پیوستگی در اختلاط ، حمل و نقل و پخش کردن بتن ، همچنین به خاطر امکان ساده سازی طراحی ها می باشد و نیز از نقطه نظر صرفه جوئی در پرداخت سود ، سرمایه گذاری در یک دوره اجرای کوتاه تر است که از جمله محاسنات سدهای ساخته شده توسط بتن متراکم شده غلتکی RCC می باشد . در این مقاله شرح مختصری در مورد روشهای طرح ، اجرا و همچنین مصالح و امکانات مورد استفاده در سدهای RCC بررسی می گردد .
-2-2 معرفی روشهای اجرائی سدهای بتن غلطکی :
مطالعات زیادی در کشورهای مختلف در رابطه با R.C.C تحت نامهای متفاوت انجام شده است . به عنوان مثال می توان بتن کوبیده شده غلطکی R.C.C سد بتنی کوبیده شده غلطکی R.C.D بتن کوبیده شده ، رولکریت ، بتن کم عیار و بتن کم عیار غلطکی را نام برد . از میان عبارات فوق بعضی دارای عمومیت بیشتری بوده که در اینجا به توصیف آنها پرداخته می شود . به طور کلی روشهای اجرائی را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد :
-1-2-2 بتن کوبیده شده غلطکی( R.C.C ) که در آمریکا ابداع وتوسعه داده شده .
-2-2-2 سد بتنی کوبیده شده غلطکی (R.C.D) که در ژاپن ابداع و توسعه داده شده است. که در این مقاله در مورد اجرای سد ، با روش بتن کوبیده شده غلطکی RCC بحث و بررسی گردیده است .
مطالعه در مورد اجرای سد با روش بتن کوبیده شده غلطکی تا سال 1970 به طول انجامید و پیشرفتهای قابل توجهی تا سال 1975 در این زمینه حاصل گردید و تا سال 1980 بطور رسمی در دنیا مطرح شده امروزه بتن کوبیده شده غلطکی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه دنیا در دست مطالعه ، طراحی و اجرا می باشد .
سدهای ساخته شده با این روش منافع زیادی را به همراه داشته اند که عمده ترین آنها، منافع اقتصادی و سرعت در اجرا می باشد. در بسیاری از کشورها ، هزینه های مربوط به احداث سدهای بتنی معمولی بطور قابل ملاحظه سریع تر از هزینه های مشابه در سدهای خاکی رشد نموده است . این موضوع توام با این حقیقت که بتن ماده است خوب با دوام وشناخته شده ، طراحان را به روشهای نوین اجرای سدهای بتنی ترغیب نموده است . کوبیدن بتن در اجرای سد ، نه تنها معایب اجرای سد با بتن معمولی را ندارد بلکه بعضی از مزایای اجرای سد به روش خاکریزی را نیز به ارمغان خواهد آورد .
-3-2 تاریخچه سدهای R .C.C
سالهای زیادی بتن غلطکی به عنوان زیر اساس جاده ها و روسازی محوطه فرودگاهها استفاده شده است. در انگلستان استفاده از آن تا سال 1940 دامنه گسترده ای یافت که بنام بتن کم عیار یا بتن کم عیار خشک شناخته شده و با ضخامت 150 تا 250 میلیمتر زیر قشر آسفالت بکار می رفت .
رواج بتن غلطکی به خاطر سادگی در تولید، عدم نیاز به تجهیزات و تاسیسات ویژه اجرائی می باشد همچنین عیار سیمان کم در حدود 110 تا 120 کیلوگرم بر متر مکعب بوده و شامل سنگ دانه شکسته و مناسب برای بتن مگر می باشد . در صد رطوبت به گونه ای انتخاب می شود که بتن با اسلامپ صفر ایجاد گردد تا برای کوبیدن غلطک مناسب باشد و پخش آن بدون درزهای انقباض صورت گیرد. از جمله سدهایی که با بتن کم عیار و اسلامپ کم ساخته شده عبارتند از :
سد Alp Gera در ایتالیا در سال 1961 تا 1964 البته بصورت کوبیده نشده و توسط ویبرا تورهای فرورونده در پشت تراکتور تراکم انجام می گرفت . و از همین روش از سد Quaira Della در ایتالیا استفاده شد.
این نظریه اولین بار در کمیسیون بین المللی سدهای بزرگ (Icold)توسط آقایpaton پیشنهاد گردید و همچنین موضوع توسط Lowe در اولین کنفرانس مهندسی منابع آب Asce در شهر Nebraska (1962) مطرح گردید و در آمریکا نیز در یک کنفرانس پیرامون موضوع (اجرای سریع سدهای بتنی ) مقاله ای توسط Raphael تحت عنوان ( سد وزنی بهینه ) ارائه گردید که موضوع آن استفاده از سدهای وزنی بهینه را که اقتصادی ترین راه حل بین سدهای خاکی با حجم زیاد و سدهای وزنی بتنی معمولی با حجم کم تر معرفی نمود .در سال 1980 اولین سد R.C.D جهان یعنی سد شیما جیگاوا در ژاپن با حجم بتن /000/317 متر مکعب به پایان رسید . پس از آن در سال 1987 سد تاماگاوا بلندترین و طولانی ترین سد R.C.D جهان با ارتفاع 100 متر و حجم بتن 000/150/1 متر مکعب ساخته شد و همچنین در عملیات ترمیم سد Tarbela در پاکستان که به پوشش بتنی حوضچه استفراق و سرریز سرویس به حجم 9/0 میلیون متر مکعب و حوضچه استفراق سرریز اضطراری به حجم 94/0 میلیون متر مکعب و نیز در دیوارهای وزنی مرتفع به طول 6/56 متر در قسمت نیروگاه به حجم 13/0 میلیون متر مکعب استفاده گردد .
-4-2 جایگاه سدهای R.C.C در سد سازی :
تا سال 1960 نسبت استفاده از سدهای بتنی به کل سدها در دنیا در حال افزایش بوده تا سال (1930) 33 درصد کل سدهای ساخته شده بتنی و تا سال (1960) 37 درصد بوده ولی ازسال 1960 کاهش مشخص داشته بخاطر استفاده از سدهای خاکی که هزینه آنها کاهش نسبی پیدا کرده است. روش معمول برای ساختن سدهای بتنی دارای هزینه های زیادی است از جمله تجهیزات تکمیلی مربوط به لوله های خنک کننده و تزریق درزها باعث افزایش هزینه های ساخت می گردد. و لذا سدهای بتنی غلطکی کوبیده شده دارای هر دو مزییت اقتصادی بودن ، سریع اجرا شدن سدهای خاکی و اعتماد پذیری سدهای بتنی هستند . استفاده از بتن فوق العاده کم عیار وبصورت بدون اسلامپ باعث کاهش پتانسیل تولید حرارت در بتن خواهد شد . از آن جمله می توان به سد Willow Creek در 1982 در آمریکا اشاره کرد و پس از این سد، سدهای زیادی توسط روش R.C.C ساخته شد. مانند سد Upper Stillwater یکی از دلایل رایج شدن این روش انعطاف پذیری است ، عقیده بر این است که طراحی سنتی سدها می تواند بطور شایسته ای اصلاح شود تا منافع اقتصادی و تکنیکی بهتری از R.C.C حاصل شود به عنوان مثال حذف درزهای انقباض عرضی ، یا افزایش فاصله بین آنها ، حذف قالب بندی برای سطوح سد را می توان نام برد .