1- پیشگفتار
در طی 4 سالی که در دوره کارشناسی مشغول به تحصیل بودم، متوجه این نکته شدم که دانشجویان رشته متالوژی صنعتی در طی این دوره (کارشناسی) صرفاً مشغول به مطالعه در زمینه تخصصی خود هستند و از پرداختن به اصول اقتصادی که یکی از مهمترین ملزومات رشته‌های فنی و مهندسی می‌باشد غافلند. بنابراین تصمیم گرفتم که پایان نامه کارشناسی خود را در مورد نقطه تلاقی علم فلزات و علم اقتصاد یعنی بورس فلزات انتخاب کنم.
پس از این انتخاب و در زمان جمع آوری مطالب متوجه کمبود شدید مراجع و اطلاع رسانی بسیار محدود و ضعیف در این زمینه شدم نکته‌ای که آقای شهبازی مدیر اطلاع رسانی و روابط عمومی سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران ، آن را به گردن جوان بودن این بورس انداختند.
این پروژه مجموعاً 6 ماه به طول انجامید. در این راستا بیشترین مطالب جمع‌آوری شده از طریق سایتهای مختلف اینترنتی بود. مجموعاً 11 دفعه به بورس تهران مراجعه و با آقایان نعمت ا… شهبازی و آقای ناصر و همکاران ایشان ملاقاتهای متفاوت انجام شد.
در پایان لازم می‌دانم از دکتر محمد تلافی نوغانی، استاد راهنما بجهت زحمات فراوان و راهنماییهای ارزشمندشان، آقای جلال فتوحی اردکانی، قائم مقام روزنامه اقتصادی آسیا بجهت همکاریهای بیدریغشان و آقای ناصر تشکر کنم.
بورس فلزات
(تحلیلی از بازار بورس فلزات تهران)
زیر نظر آقای دکتر محمد تلافی نوقانی
مولف: هومن ممتحنی
رشته مهندسی متالوژی صنعتی
دانشگاه بین‌المللی امام خمینی
بهار 1384
1- مقدمه
در سالهای گذشته، فقدان بورس فلزات در ایران موجبات بروز مشکلات عدیده در معاملات انجام یافته در این بخش و در نتیجه بی ثباتی و ناپایداری بازار مربوطه را فراهم آورده بود که مهمترین مشکلات را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:
1- نوسانات کاذب ومخل بازار فلزات ناشی از ارتباط نامشخص و نامناسب میان عرضه و تقاضا
2- فقدان یک سیستم اجرایی و ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله، بخصوص تعهدات مربوط به فروشندگان که عمدتا" واحدهای تولیدی می باشند.
3- نبود یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار
4- فقدان یک سیستم جمع آوری، پردازش و تحلیل اطلاعات و آمار تولید، واردات و صادرات و مصرف در جهت اطلاع رسانی به بازار و تصمیم گیری مطلوب
5- عدم هماهنگی میان بخشهای تولیدی و بازرگانی در قسمت واردات و بازار مصرف
6- عدم امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت فلزات
ارتباط تنگاتنگ میان عرضه و تقاضا و تأثیر بسزای آن بر اقتصاد تولید ومصرف، اهمیت و لزوم تشکیل یک نظام قانونمند و حاکم بر این ارتباط را مشخص ساخته است.
این نظام قانونمند با تعریف و ایجاد شرایط حسن ارتباط میان فروشنده بعنوان عامل عرضه وخریدار بعنوان عامل تقاضا و نظارت مستقیم بر آن ، از طریق مکانیزمهای قانونی و اجرائی مناسب و نیز با ایجاد یک سیستم اطلاع رسانی، پردازش و تحلیل اطلاعات بازار در جهت آگاه سازی فروشنده و خریدار از پیشینه و آینده معاملات مختلف، باعث به حداقل رسانیدن نوسانات کاذب و مخل بازارمیگردد. حسن انجام تعهدات طرفین معامله و در نتیجه حفظ منافع فروشنده و خریداردرکلان باعث سلامت سیستم تولید، توزیع، اقتصاد تولید، بازرگانی و مصرف خواهد شد.
2- سابقه
طی چند دهه گذشته، در جهان بورسهای مختلف کالا و فلزات با هدف دستیابی به این نظام قانونمند تأسیس شده و پس از طی دوران تجربه و تکمیل ساختار اجرائی خود، بطور موفق مشغول به کار میباشند
از جمله بورسهای فلز و کالای فعال در جهان می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
1- بورس فلزات لندن – انگلستان.
2- بورس کالای شیکاگو – امریکا
3- بورس کالای نیویورک – امریکا.
4- بورس کالای امریکای مرکزی – آمریکا.
5- بورس کالای پکن - چین.
6- بورس کالای بوداپست – مجارستان.
7- بورس فلزات هند – هندوستان.
8- بورس فلزات کلیولند – آمریکا.
مهمترین این بورسها بورس فلزات لندن و بورس کالای شیکاگو می باشند که مطالعه و بررسی ساختار آنها، بیانگر سیر تکاملی موفق در تعریف و ایجاد اجزای تشکیل دهنده این بازارها در قسمتهای مختلف سیاستگذاری و نظارت، مالکیت، مدیریت، اجرا و ابزارهای معاملاتی می باشد.