طب ورزشی عبارت است از رابطه طبی بین فعالیت جسمانی و بدن . طب ورزشی اثر فعالیت جسمانی بر بدن و عوامل مطالعه علمی قرار می‌ذهد . این نوع طب ، تاثیر محیط ، دارو‌ها و رشد فعالیتهای جسمانی را بررسی میکند و با پیشگیری از آسیب ، درمان و بازپروری در ارتباط است .
اصول طب پزشکی
پزشکی و ورزش دارای اهداف والای مشترک سلامت جسم و روح می‌باشند و در راه رسیدن به این اهداف در علم تربیت‌بدنی و پزشکی در بسیاری از جنبه‌ها مستقیماً به کمک هم می‌شتابند. لازم به ذکر است فرد به هر علتی که ورزش را بخشی از زندگی خود قرار داده باشد، بدون لحاظ کردن اصول طب ورزشی به نتیجه مطلوبی نخواهد رسید. بنابراین با کمک علم پزشکی ورزشی می‌توان به اهداف برجسته‌ای چون کنترل و حفظ سلامتی ورزشکاران، پیشگیری از بروز آسیب‌دیدگی‌ها درمان و توانبخشی ورزشکاران آسیب‌دیده، برنامه‌ریزی علمی جهت تغذیه مناسب ورزشی و بهداشت روانی ورزشکاران دست یافت. در این مبحث به نکاتی اشاره میشود که توجه و به کارگیری آنها نقش مؤثری در کاهش بروز آسیب‌دیدگی‌های ورزشی در ورزشکاران خواهد داشت:
همان‌طور که می‌دانیم ورزش در بسیاری مواقع با بروز آسیب‌دیدگی‌های متفاوت با شدت‌های مختلف همراه است.
آسیب‌دیدگی‌ها را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:
الف) آسیب‌دیدگی‌های داخلی
ب) آسیب‌دیدگی‌های خارجی
الف) آسیب‌دیدگی‌های داخلی
این گونه آسیب‌دیدگی‌ها بیشتر در اثر به کارگیری تکنیک‌های اشتباه و طولانی بدون تمرین یا شدید بودن برنامه‌های تمرینی و همچنین داشتن استرس‌های روحی فراوانی در ورزشکار ایجاد میشود.
ب) آسیب‌دیدگی‌های خارجی:
این گونه آسیب‌دیدگی‌ها بیشتر در اثر وارد شدن ضربات مستقیم یاغیرمستقیم به ورزشکار ایجاد می‌گردد. در این دسته آسیب‌دیدگی‌ها عوامل مؤثر دیگری نیز مطرح است که عبارتند از: شرایط نامساعد زمین‌های ورزشی، نبودن یا به کار نگرفتن تجهیزات کافی و مناسب و شرایط نامناسب آب و هوایی در زمان تمرین یا مسابقه.
همچنین لازم است هر معلم و مربی ورزشی اطلاعات لازم در مورد کمک‌های اولیه را بداند و نحوه استفاده از روش‌های آن را به صورت عملی انجام داده باشد.
به عنوان مثال، هنگامی که ورزشکاری مصدوم میشود واکنش فوری مربی باید حفاظت ورزشکار و جلوگیری از آسیب‌دیدگی بیشتر او باشد. قبل از هر چیز آرامش خود را حفظ کنید و از سایر بازیکنان بخواهید که به ورزشکار مصدوم دست نزنند و حتی شاید لازم شود عبور و مرور بازیکنان و ورزشکاران را قدغن کنید. سعی کنید ورزشکار را ارام کرده و قبل از ارزیابی صدمه از حرکت او جلوگیری کنید. هنگامی که به ورزشکار مصدوم می‌رسید، مشخص کنید که سطح هوشیاری او کامل است یا کاهش یافته است و بلافاصله از گروه پزشکی خاص در زمین مسابقه یانزدیک‌ترین مرکز فوریت‌های پزشکی به محل کمک بگیرید. در شک به بروز آسیب‌دیدگی ناحیه سر و گردن یا ستون فقرات قبل از هرگونه عملیاتی، سر و ستون فقرات را بی‌حرکت و ثابت نمایید. سپس با حفظ خونسردی به بررسی اولیه در مورد علائم حیاتی ورزشکار (ضربان قلب و وضعیت تنفسی) بپردازید. در صورت بروز آسیب‌دیدگی خفیف می‌توان با کنترل خونریزی‌های سطحی، پانسمان و بانداژ از میزان پیشرفت آسیب‌دیدگی جلوگیری کرد. در صورت بروز آسیب‌دیدگی‌های عضلانی اسکلتی خفیف تا متوسط در درجه اول رعایت اصل RICE (1) (استراحت، گذاشتن کیسه یخ روی ناحیه آسیب‌دیده، کمپرس کردن باکمک بانداژ کشی و بالا بردن عضو آسیب‌دیده) نقش بسیار مهمی درکاهش پیشرفت تورم و التهاب در سطح عضو آسیب‌دیده دارد.
نکات مهم دیگر برای مربیان ورزشی
1- لزوم توجه به تهیه پرونده بهداشتی برای بررسی سلامتی ورزشکار و معاینات جسمانی (قلبی - تنفسی، سیستم عصبی عضلانی اسکلتی، غده تیروئید و بررسی سوابق بیماری) توسط پزشکی.
2- توصیه به انجام ورزش‌های کششی جهت افزایش قابلیت انعطاف‌پذیری مفاصل وتقویت قوای عضلانی.
3- افزایش ظرفیت هوازی با انجام تمرینات هوازی که باعث تقویت خونرسانی به عضلات میشود، در نتیجه اکسیژن بیشتری در اختیار عضله قرار می‌گیرد و تولید اسیدلاکتیک به تاخیر می‌افتد. هر چقدر سیستم هوازی قوی‌تر باشد، خستگی دیرتر و کمتر ظاهر میشود و می‌توان مدت تمرینات ورزشی را افزایش داد.
4- تقویت کارگروهی عضلات.
5- تقویت مهارت‌های خاص (بسته به نوع رشته ورزشی)
6- گرم کردن بدن قبل از پرداختن به ورزش و سرد کردن تدریجی بدن بعد از پایان ورزش:
انجام تمرینات کششی به مدت 10-5 دقیقه جهت گرم کردن بدن و درپایان ورزش برای سرد کردن تدریجی بدن راه رفتن و دویدن نرم وملایم به مدت 10-5 دقیقه توصیه میشود.
7- توجه به تغذیه ورزشکار وجایگزینی مایعات در طی تمرینات یا مسابقات به خصوص در شرایط آب و هوایی گرم.
همچنین باید دقت شود بلافاصله پس از صرف غذا نباید ورزشی انجام شود و بین غذا و ورزش‌های سنگین حداقل 3 ساعت فاصله باشد.