بازی باتولد کودک آغاز می گردد و بلافاصله پس از تولد فعالیتهای انطباقی جهت سازگاری با محیط جدید تر ظاهر می شوند .
باید توجه داشت که بازی , طبیعی ترین شکل تمایل کودک برای تماس و برخورد با دنیای اطرافش است . اندیشمندان و علمای تربیتی از صدر اسلام تاکنون برضرورت بازی تاکید نموده و باور داشته اند که کودکان حتی باید شغل دلخواه آینده خود را به صورت بازی تمرین کنند و بیابند .
درتعلیم و تربیت امروزی , بازی به عنوان یکی از موثرترین وسایل تربیتی شناخته شده است زیرا بازی هم وسیله ای است در خدمت تربیت و کمکی درراه تعلیم و تربیت کودکان و هم از طریق ( بازی درمانی ) می توان به درمان برخی از بیماریهای روانی و مشکلات رفتاری کودکان پرداخت .
قابل ذکر است که بازی , هم به عنوان روش یادگیری و یا تقویت یادگیری و پیشرفت اجتماعی کودک و هم به عنوان وسیله ای برای بیان عواطف و احساسها دارای قابلیت تربیتی و سازندگی قابل توجهی است و به کودک فرصت رشد و بالندگی و خویشتن سازی را می دهد به شرط آنکه مربیان و والدین , کودکان رادرانتخاب بازی , آزاد بگذارند تاکودکان آنچه راکه نیاز دارند درقالب بازیها و فعالیت ها به دست آورند [1][1]
تعریف بازی :
" هرگونه فعالیت جسمی و ذهنی که بصورت اختیاری و خودخواسته توسط کودکان انجام می گیرد بازی نامیده می شود "[2][2]
به هنگام بازی کودکان نیروی فکری و بدنی خودرا بکار می گیرند و بازی را بخشی از زندگی عادی خویش به حساب می آورند , و ازآن لذت می برند . بازی کودکان فقط تفریح نیست , بلکه باید آن را جدی ترین کار کودکان قلمداد کرد زیرا فعالیتی قابل ارزشیابی است .
بازی تلاش و فعالیت لذت بخش و خوشایند و مفرحی است که برای رشد همه جانبه کودک ضروری است . کودکان خردسال نمی توانند افکار و عقاید خود را به راحتی باکلام بیان کنند بنابراین معمولا " ازطریق بازی خود را ابراز می کنند .[3][3]
اهمیت بازی :
بازی یک روش طبیعی یادگیری است . کودک ازراه بازی تجربه و آزمایش می کند . نتیجه می گیرد و می آموزد بازی قدرت ابداع و ابتکار و تمرکز رادر کودک می پروراند و اورا درکشف رابطه میان اشیاء و آنچه پیرامون اوست یاری می دهد . کودک در بازیهای انفرادی و یک نفره ( زیر 3 سالگی ) با اشیاء , رنگ ها و صداها آشنا می شود و در بازی با وسیله های ماشینی باطرز کارو نیرویی که سبب حرکت آنها می شود آشنا می شود . دربازی جورچین ( پازل ) به رابطه جزئی و کلی پی می برد و درآب بازی اجسام شناور و غیرشناور را کشف می کند .
دربازیهای گروهی , مقررات و معیارهای اجتماعی مانند حس همکاری , رعایت نوبت و .... را می آموزد .
کودک ازطریق بازی احساسات خود را بیان می کند , استعدادهایش شکوفا می گردد و ترس هایش ظاهر می شود .[4][4]
بازی سبب رشد شخصیت کودک می شود . ازطریق بازی می توان به نکات مثبت و منفی شخصیت کودکان پی برد و همچنین مشکلاتشان راشناخت و سپس درجهت درمان و اصلاح مشکلات رفتاری آنها اقدام کرد .
انواع اسباب بازی :
بازی وسیله ای برای آشنا شدن با خصوصیات کودک است که باید با سن او هماهنگی داشته باشد و جنبه بدآموزی نداشته باشد .
نوع اسباب بازی بررشدکودک تاثیر بسزایی دارد .
انواع اسباب بازی به دو گروه تقسیم می شوند :
1- اسباب بازی های سازمان یافته : که معمولا" برای کارمشخصی طراحی می شوند .
2- اسباب بازیهای سازمان نیافته : که معمولا" خلاقیت کودک را تقویت می کنند .[5][5]
انواع بازی :
شناخت انواع بازی نشانگر مراحل مختلف رشد کودک بوده و همچنین برای پیشرفت او درمراحل مختلف از اهمیت ویژه ای برخوردار است . انواع بازی از نظر مری شریدان [6][6]
1- بازی فعال : بازی فعال برای رشد فیزیکی بدن بسیار مهم و ضروری است . دراین بازیها کودک به تمرین مهارت هایی مانند نشستن , خزیدن و .... می پردازد.
بازی فعال و پرجنب و جوش سبب بدست آوردن قدرت و چالاکی و ایجاد هماهنگی در حرکات میشود.
2- بازیهای مهارتی و اکتشافی : این نوع بازی برای رشد محسوس کودک درزمینه خوب حرکت کردن – هماهنگی میان حرکات دست و چشم و مانند آن ضروری است . این بازی کودک را وادار می کند تا در پیرامون خود جستجو کرده و از طریق حواس خود ( بینائی – شنوائی و...) ویژگی های محیط خود را کشف کند. کشف و دست کاری در بازی به درک کودک و زمینه ثبات اهداف و معنی ضمنی زمان و فضا کمک می کند .
3- بازی تقلیدی : بازی تقلیدی نشان می دهد که کودک کارهای گوناگون را مشاهده می کند و تکراری شدن آنها را تشخیص می دهد و نتیجه گیری می کند که این اعمال از اهمیت بسیاری برخورداراست .
4- بازی سازنده : بازی سازنده به معنای ساختن اشیایی همچون برج های ساختگی مانند ساختمان سازی است .
5- بازی نقش : کودکان ضمن یادگیری و تقلید به ابداع موقعیت های خیالی برای خود می پردازند . کودک خود را در نقش پدر و یا مادر و یا..... قرار می دهد .
6- بازیهای با قاعده : این بازیها سبب ایجاد درک نسبت به تقسیم کردن و سهیم شدن رعایت نوبت , بی طرفی و رفتارمنصفانه و ثبت صحیح نتایج می شود و معمولا" درحدود 4 سالگی است .
7- بازی و تاثیر متقابل اجتماعی آن : کودک از راه بازی با دیگران روش همکاری وتعاون , دادن و ستادن و احترام به زندگی و شخصیت دیگران را می آموزد و می آموزد چگونه بادیگران ارتباط برقرار کند و مشکلات مربوط به روابط اجتماعی را حل کند [7][7] .
ارزش درمانی :
کودک درزندگی روزانه نیازمند است که خود را ازنگرانیهایی که فشارمحیط دراو ایجاد می کند رها سازد . بازی بهترین وسیله ای است که او را در رسیدن به این هدف از راه تغییر عواطف کمک می کند . کودک می تواند احتیاجات و امیال سرکوفته خود را از راه بازیهای گوناگون ارضا کند . همچنین بازی اوراقادر می سازد که نقشه هایی رابرای حل مسایل خود طرح کند که درتامین بهداشت روانی تاثیر بسزایی دارد [8][8]