کلیات گیاه شناسی
برنج گیاهی است یکسله که ارتفاع آن تا 1/5 متر میرسد ودر مناطق گرم و مرطوب و پرآب می روید . ساقه آن راست و برگهای آن بزرگ و نوک تیز است . هر سنبلک برنج دارای دنباله کوتاه و یک گل درد . میوه آن بشکل خوشه ای متشکل از سنبلک ها درانتهای ساقه قرار درد و یک دانه برنج در آن است شلتوک می نامند . برنج از غلات مهم است و تقریبا غذای اصلی نصف مردم کره زمین می باشد و منشا برنج از آسیا است و در حدود 3000 سال قبل از میلاد در هند و چین زراعت می شده است . برنج بعدا از آسیا به ژاپن ، سبلان و دیگر نقاط استوایی کره زمین راه یافت و در قرت هفتم میلادی مصریان نیز شروع به کشت آن کردند .
برنج انواع مختلف درد و این انواع را تا حدود 150 نوع مختلف تخمین می زنند . نمونه های مرغوب آن در شمال و جنوب ایران و نواحی گرمسیر فارس و اصفهان کاشته می شود .
بطور کلی دو نوع برنج وجود دارد :
نوعی که دانه آن دراز و کشیده و باریک است که بنام برنج صدری معروف است و دیگری که دانه آن ریز و گرد می باشد و بنام برنج چینی یا ژاپنی شهرت درد .
آن نوع برنجی که ایرانیان و مردم بیشتر کشورها مصرف می کنند برنجی است که شلتوک و پوسته خارجی آن گرفته شده است . رنگ اصلی برنج وقتیکه در پوسته است قهوه ای است و بنام برنج قهوه ای Brown Rice نامیده می شود .
برای بدست آوردن برنج سفید ،دانه های برنج را در دستگاههای مخصوصی می ریزند و این دستگاهها پوسته خارجی برنج را از آن جدا کرده و سپس با اصطکاک دادم برنج بدون پوسته با یکدیگر غشای خارجی آن نیز از بین می رود و برنج برنگ سفید و شفاف بدست می آید که عاری از ویتامین ب 1 است و اشخاصی که منحصرا از برنج تغذیه می کنند و غذای دیگری مصرف نمی کنند به بیماری بری بری Beri-Beri دچار می شوند .
بنابراین برای استفاده از تمام ویتامین ها و موادمعدنی برنج بهتر است که از برنج قهو های که غشاء خارجی آن گرفته نشده است استفاده کرد ولی البته باید توجه داشت که هضم برنج قهو های کمی مشکل تر از هضم برنج سفید می باشد .
یکیدیگر از انواع برنج نوع وحشی از آن است که سیاه رنگ و باریک تر و دراز تر از برنج صدری است . این نوع برنج هم دارای مواد معدنی و ویتامین های بیشمار است ولی البته هضم آن کمی مشکل است وبهتر است که مخلوط با برنج سفید بکار برده شود .
ترکیبات شیمیایی:
در برنج ماده ای بنام اوریدین Oridine وجود دارد که خاصیت ضد التهاب عصبی را دراست . برنج از لحاظ موا غذایی بسیار غنی است . البته همانطور که گفته شد هنگانیکه پوسته قهوه ای آنرا می گیرند مقدری از ویتامین های خود را از دست می دهد . در جدول زیر واد موجود در صد گرم برنج قهو ه ای و برنج سفید با هم مقایسه شده است.
مواد
مواد در صد گرم برنج قهو های در صد گرم برنج سفید
انرژی 360 کالری 362 کالری
آب 12 گرم 12 گرم
پروتئین 7/5 گرم 6/6 گرم
نشاسته 76 گرم 80 گرم
کلسیم 32 میلی گرم 25 میلی گرم
فسفر 220 میلی گرم 95 میلی گرم
آهن 1/6 میلی گرم 0/8 میلی گرم
سدیم 10 میلی گرم 5 میلی گرم
پتاسیم 215 میلی گرم 90 میلی گرم
ویتامین ب 1 0/35 میلی گرم 0/06 میلی گرم
ویتامین ب 2 0/05 میلی گرم 0/03 میلی گرم
ویتامین ب 3 4/8 میلی گرم 1/5 میلی گرم