مقدمه :
در دنیای امروز به سبب مسائل و مشکلاتی که در اثر حجم زیاد فعالیت ها پیش آمده ، نیاز به اطلاعات و آمار وارقام در تصمیمات مدیریتی بیش از پیش احساس میشود و در واقع باید گفت بدون داشتن اطلاعات و آمار ، تصمیم گیری و مشکل گشایی امکان پذیر نیست
در حقیقت این وجود اطلاعات است که باعث کاهش هزینه ها و در نتیجه افزایش سود سازمانها میشود .
اما علاوه بر وسعت اطلاعات ، نحوه دسترسی به این اطلاعات هم باید سریع و آسان باشد و به گونه ای نرمالیزه شده باشند که بتوانند آن موسسه را در جهت پیشرفت یاری دهند
یکی از بهترین راهای کسب اطلاعات و نمایش آنها استغاده از سیستمهای اطلاعاتی یا همان information systems میباشد .سیستم های اطلاعاتی میتوانند حجم عظیمی از اطلاعات را سامان داده و آن ها را در قالب های تکنولوژی درآورده و همچنین امکان استفاده موثر از آن ها را پدید می آورند و سپس آن ها را در اختیار مدیران قرار می دهند.
در نظام پیچیده بهداشت ودرمان نیز اطلاعات حائز اهمیت فراوانی است. در طول دهه اخیر، بسیاری از مدیران و برنامه ریزان سطوح عالی بهداشتی درمانی در هر کشوری درصدد یافتن عوامل موثر بر کیفیت درمان و میزان تاثیر آن ها می باشند و در همین راستاست که جمعی از صاحب نظران به اهمیت اطلاعات بهداشتی درمانی پی برده و تحقق شعار"ارتقای کیفیت مراقبت های بهداشتی درمانی از طریق ارتقای کیفیت اطلاعات " را جزو اهداف اصلی خود قرار داده اند.و در واقع باید گفت که دیگر امروزه یک بیمارستان نمی تواند همچنان بصورت سنتی کار پروسه پرونده بستری یا سرپائی بیمار را انجام دهد. پائین آوردن زمان پذیرش ، زمان ترخیص ، زمان انتقال بیمار ، زمان ORDER نویسی و درخواستهای پاراکلینیکی ، زمان اخذ جوابها ، زمان مراجعه به اطلاعات قبلی پرونده ، بالا بردن میزان دقت در درج اطلاعات و درخواستها که در حالت دستی ناخوانا و ... هست ، تسریع ارتباطات بین بخشی و در نهایت بالابردن میزان رضایت بیمار ، ارائه خدمات بهتر ، دریافت آمار و گزارشات روزانه و زمانی ، اطلاع از وضعیت درآمد و هزینه بیمارستان ، تعدیل نیروها و غیره مسائلی هستند که نیاز بیمارستان را به یک سیستم اطلاعاتی بیمارستانی (HIS) دو چندان می کنند.
بطور کلی اهداف یک سیستم اطلاعات بیمارستانی را میتوان در بهبود کیفیت سرویس های مراقبت از بیمار ، حمایت از تحقیقات و پژوهش های علمی و حمایت از آموزش خلاصه کرد.
سیستم های اطلاعات بیمارستانی
هدف یک سیستم جامع اطلاعات بیمارستانی به کارگیری کامپیوتر ها و تجهیزات ارتباطی به منظور گردآوری، ذخیره سازی ، پردازش، بازیابی و انتقال اطلاعات مدیریتی و همچنین اطلاعات مراقبتی به تمام بیمارستان هایی است که فعالیت های مرتبط دارند و نیز برآورده ساختن نیازهای کاری تمام کاربران مجاز سیستم می باشد.
در زیر دو نمونه از تعاریفی که تاکنون برای سیستم های اطلاعات بیمارستانی آورده شده ، ذکر شده :
به نقل از wikipedia یک سیستم اطلاعاتی بیمارستانی یعنی:
A hospital information system (HIS), variously also called clinical information system (CIS) is a comprehensive, integrated information system designed to manage the administrative, financial and clinical aspects of a hospital.
تعریف collen از HIS :
هدف از یک HIS، استفاده از کامپیوتر و وسایل ارتباطی برای جمع‌آوری، ذخیره، پردازش، بازیابی و ارتباط دادن مراقبت بیمار و اطلاعات اداری برای تمامی فعالیتهای مربوط به بیمارستان می باشد تا بدین طریق بتوانیم ملزومات عملیاتی کاربران مجاز را ارضاء کنیم.
وبطور کلی میتوان گفت منظور از یک HIS مطلوب این است که :
دریک سیستم اطلاعات بیمارستانی خوب، داده‌ها باید به‌صورت منسجم در پایگاه داده‌ها ذخیره شوند. و در دسترس کاربران مجاز، در محل و در زمانی که داده‌ها مورد نیاز است، و با فرمتی که با نیازهای خاص کاربر، منطبق باشد، قرار داده شوند.
و میتوان نتیجه گرفت که وظیفه یک HIS در واقع پشتیبانی از فعالیت های بیمارستان در سطوح کاربردی ، تاکتیکی و استراتژیک میباشد
برای شروع ،ابتدا خلاصه ای از تاریخچه HIS را بیان میکنیم و در ادامه به ویژگی ها ، مزایا و چگونگی ایجاد آن میپردازیم
در سال 1960 اولین استفاده ها از کامپیوتر در بیمارستانها به عمل آمد. در این سالها از کامپیوتر ها بیشتر به منظور بازپرداخت کردن هزینه ها و اتوماتیک کردن گزارش آزمایشهایی با حجم بالا ، استفاده میشد.این عملیات تنها محدود به استفاده از یک کامپیوتر یا حداکثر دو کامپیوتر بود که از طریق ترمینال dumb به یکدیگر متصل بودند
سپس در اواسط دهه1980 تغییرات تکنولوژی و استفاده از رایانه در بیمارستان ها بصورت وسیعی رایج شد و از آن به منظور کاهش هزینه ها و افزایش بازدهی بیمارستان استفاده شد
و سرانجام از سال 2000 تا کنون استفاده از کامپیوتر ها بطور وسیعی در جهت کاهش هزینه ها، خطا ، سرعت بخشیدن به مراقبت و ترخیص بیماران رایج شده است
همانطور که از جملات بالا میتوان متوجه شد آنچه که مهمترین بخش سیستم های اطلاعاتی بیمارستانی را تشکیل میدهد در واقع کامپیوتر ها هستند
چنانچه بخواهیم بعضی از مزایای استفاه از رایانه در بیمارستانها را ذکر کنیم ، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
پذیرش و مرخص کردن( Admission & Discharge)
برای تحقق این امر میتوان با طراحی یک ماژول در نرم افزار اطلاعات بیمارستانی در رایانه اموری مانند پذیرش ، مرخص کردن و انتقال بیمار (ADT=Admit/Discharge/Transfer) را انجام داد و در حقیقت وظیفه این ماژول اینست که اطلاعات پزشکی و فرمهای پایه و دموگرافی و بیمه بیمار را جهت آمارگیری بعدی ذخیره کند
ثبت سفارشات(order entry)
به منظور جلوگیری از اشتباه، افزایش بازدهی و دقت و جبران هزینه‌ها و انجام آزمایشات و پروسه‌های درمانی از برنامه order-entry در کامپیوتر استفاده شد. از مهمترین اهداف اصلی این برنامه ها میتوان به افزایش میزان پذیرش در بیمارستانها اشاره کرد
مشاهده نتایج(Results Review)
افزایش دقت در بازیابی اطلاعات و نیز دسترسی به اطلاعات بیمارو مشاهده نتایج آزمایشات بدون نیاز به دسترس بودن پرونده کاغذی از مهترین مزایای این روش میباشد و یکی از مزایای کامپیوتری شدن این بخش مشاهده نتایج بصورت real-time میباشد
کاربردهای مستقل
کاربردهای دیگری که میتوانند باعث بهتر شدن در کیفیت مراقبت از بیمار شوند .مانند آزمایشگاه Catheterization ، ICU ، تست عملکرد ریه ، تفسیر تشخیصی الکتروکاردیوگرام ، تصویر برداری هسته‌ای و .... که مستقل از سیستم اطلاعاتی بیمارستان اجرا می شدند.
ذخیره سازی داده ها
اطلاعات نرم افزاری را میتوان به راحتی و با روشی به صرفه از لحاظ هزینه ذخیره کرد از جمله این موارد میتوان به استفاده از cd و dvd اشاره کرد
اما حال برگردیم به بحث اصلی یعنی سیستم های اطلاعاتی بیمارستانی . میتوان گفت که امروزه سیستم های اطلاعاتی بیمارستانی از قسمتهای مختلف کاربردی و واسطهای کاربری تشکیل شده است. این کاربردها همه توسط یک کامپیوتر و بر روی یک کامپیوتر اجرا نمی شود. بلکه با ایجاد یک شبکه از کامپیوترهای رومیزی یک ساختار اطلاعاتی که بر پایه یک کامپیوتر server(مرکزی) می باشد ایجاد میشود.و در واقع هر گروه از کارکنان با یک سری خاص از این برنامه های کاربردی سر و کار دارند و همگی این برنامه ها توسط یک سرور جمع آوری و دسته بندی میشوند که در ادامه بیشتر توضیح داده میشود
آرایش زیر نمونه ای از سیستم های اطلاعاتی امروزی هستند که بر پایه یک سرور بنا شده اند :