چکیده:
زمینه و هدف: استئوآرتریت شایع ترین بیماری مفصلی است و شایع ترین مفصلی که در این بیماران درگیر می شود مفصل زانو است. شایع ترین علایم این بیماری کاهش دامنه حرکتی و خشکی صبحگاهی مفصل زانو است. هدف ما از این مطالعه تعیین تأثیر تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)، به عنوان یک روش غیر دارویی، بر دامنه حرکتی و خشکی صبحگاهی مفصل زانو در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو
می باشد.
روش بررسی: بررسی حاضر یک مطالعه نیمه تجربی از نوع یک سوکور می باشد که تعداد 57 بیمار مبتلا به استئوآرتریت زانو (29 نفر گروه آزمون و 28 نفرگروه شاهد) به روش تخصیص تصادفی در سال 1384 در درمانگاه روماتولوژی بیمارستان امام خمینی تهران مورد مطالعه قرار گرفتند. طی چهار هفته، هر هفته سه جلسه، به گروه آزمون جریان الکتریکی 100 هرتز، به مدت 20 دقیقه با استفاده از دستگاه TENS داده شد، شدت جریان با توجه به آستانه حسی خود بیماران تنظیم می شد. گروه شاهد هم دارای همین شرایط بود ولی از دستگاه خاموش به عنوان پلاسبو برای آنها استفاده می‌شد. میزان خشکی صبحگاهی و دامنه حرکتی مفصل زانو در جلسه اول، ششم و دوازدهم در هر دو گروه اندازه گیری شد و داده ها با استفاده از آزمون آماری آنالیز واریانس با اندازه گیری مکرر، کروسکال والیس و t مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: میانگین دامنه حرکتی مفصل زانو در گروه آزمون از 26/2±2/82 قبل از مداخله، به 07/3±1/89 پس از شش جلسه مداخله، تغییر نموده و پس از اتمام مداخله این میزان به 52/4±117 افزایش یافت (001/0p<). در="" حالی="" که="" این="" میزان="" در="" گروه="" شاهد="" قبل="" از="" مداخله،="" جلسه="" ششم="" مداخله="" و="" در="" پایان="" مداخله="">
معنی داری از نظر آماری نداشت، همچنین تفاوت معنی داری از نظر آماری بین دو گروه از نظر خشکی صبحگاهی مفاصل در مراحل مختلف اندازه گیری وجود نداشته است که نشان می دهد این روش تأثیری بر خشکی صبحگاهی مفاصل در گروهی که تحت تأثیر این مداخله بوده اند ندارد.
نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست بر دامنه حرکتی مفصل زانو اثر چشمگیری دارد و می‌توان با بکارگیری این روش به افزایش دامنه حرکتی مفاصل در بیماران مبتلا به استئوآرتریت کمک کرد.
واژه های کلیدی: استئوآرتریت، تحریک الکتریکی پوست، خشکی صبحگاهی، دامنه حرکتی، مفصل زانو.
مقدمه:
استئوآرتریت شایع ترین بیماری مفصلی در انسانها به شمار می‌رود (1،2) که در90-60 درصد
افراد بالای 65 سال ایجاد می شود و در اکثر جوامع شایع ترین علت ناتوانی مزمن می باشد (3). در آمریکا حدود یکصد هزار نفر به علت استئوآرتریت زانو یا ران بدون کمک قادر به رفت و آمد بین رختخواب و دستشوئی نیستند (4). خشکی صبحگاهی و کاهش دامنه حرکتی مفصل از مشخصات مهم این بیماری می باشد (5). هیچ داروئی یافت نشده است که باعث جلوگیری، تأخیر بیماری یا برگشت تغییرات پاتولوژیک ناشی از استئوآرتریت در انسان شود (6). با این حال استئوآرتریت که شایع ترین وضعیت محدود کننده فعالیت در بین افراد مسن است، نسبت به تعداد زیادی از بیماریها که جدی تر تلقی می شوند مانند سرطان یا سکته مغزی، می توان آن را مسئول موارد بیشتری از ناتوانی کامل در افراد مسن در نظر گرفت (7).
شکیبی در سال 2004 با بررسی 200 بیمار مبتلا به استئوآرتریت در کرمان به این نتیجه رسید که شاخص توده بدنی بالا، سن بالا و زندگی در روستا، عوامل مؤثر بر ناتوانی در این بیماران می باشد (8).
در سالهای اخیر علاقه و گرایش به سمت درمانهای غیر داروئی بیشتر از درمانهای داروئی بوده و روز به روز بر آمار داوطلبین استفاده از این روشها نیز افزوده می شود (9). تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست یکی از روشهای درمانی غیر دارویی می باشد که قدمت و ریشه استفاده ازآن به یونان باستان و روم قدیم بر می گردد. اولین تحریک الکتریکی ثبت شده به 46 سال بعد از میلاد مسیح بر می گردد زمانی که یک پزشک ایتالیائی، اهل روم، به نام اسکری بوینرس لارگوس با گذاشتن ماهی های الکتریکی روی مفاصل به درمان بیماری نقرس پرداخت. مکانیسم اصلی اثر TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) هنوز بطور کامل مشخص نیست ولی از جمله
مکانیسم هایی که اکثر صاحبنظران بر آنها اتفاق نظر دارند این است که این جریان الکتریکی ریشه های اعصاب آوران زیادی را فعال می‌کند که به تحریک
اعصاب مهاری شاخ خلفی یا رهایی آندورفین یا هر دو منجر می شود (10).
در سال 2003 Gaines تأثیر تحریک الکتریکی را بر توانایی عضله چهار سر ران در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو بررسی کرد و نشان داد که تحریک الکتریکی باعث افزایش قدرت و توان این عضله شده بدون اینکه بر درد آنها تأثیری داشته باشد (11). همچنین بکارگیری TENS تا 70 درصد می‌تواند نسبت به عدم بکارگیری آن در کاهش درد بیماران مبتلا به استئوآرتریت مؤثر باشد (12).
از آنجا که استئوآرتریت زانو می تواند منجر به محدودیت فیزیکی و ناتوانی شدید شود و اهداف درمانی در این بیماری شامل کاهش ضعف، بهبود عملکرد، کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی، کاهش خشکی صبحگاهی مفاصل و تسهیل عملکرد
فعالیت های روزانه می باشد و از آنجایی که تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست دارای مزایایی از جمله ساده بودن تکنیک کار، نداشتن عارضه جانبی، کاهش مصرف نارکوتیکها، ارزان و مقرون به صرفه بودن می باشد، ضمناً آماده کردن بیمار در این روش از روشهای دیگر درمانهای غیر داروئی مثل انحراف فکر و آرامسازی عضلانی راحت تر می باشد (9). این مطالعه با هدف تعیین تأثیر TENS، به عنوان یک روش غیر دارویی، بر دامنه حرکتی مفصل زانو و میزان خشکی صبحگاهی در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو انجام شد.