چکیده
در ای تحقیق جایگاه شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی و همچنین مفهوم شرط داوری ، مفهوم قراردادهای تجاری بین المللی ، مفهوم اسقلال شرط داوری در قرارداد های تجاری بین المللی و سپس دیدگاه بین الملل راجع به استقلال شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی مورد بررسی قرار گرفته است .
کلید واژه :
داوری،شرط داوری،قرارداد های تجاری بین المللی،استقلال شرط داوری
مقدمه
تاریخ تجارت بین المللی با تجارت دریایی و حمل و نقل دریایی آغاز گردیده است،از قدیم الایام تجار کالاهای خود را از طریق دریا و با کشتی حمل می نموده اند،در ابتدا تبادل ها و همچنین اجاره کشتی ها بر اساس توافقات شفاهی بین تجار صورت می گرفت ولی با حوادث مختلفی که از لحظه بارگیری تا تحویل ایجاد گردید کم کم مسائل مختلفی از جمله بیمه و طلب خسارت از مسئول حمل و نقل و همچنین مطالبه خسارت خریدار از فروشنده به وجود آمد که لزوم وجود قرارداد را مشخص می نمود.
بدین سان اولین قراردادها در حوزه حمل و نقل دریایی و بین متصدیان حمل و نقل و صاحبان کالاها ایجاد گردید،در ادامه و با گسترش حجم مبادلات بین تجار کشورهای مختلف قراردادهای بین المللی پایه ریزی گردید و در طی قرن ها به شکل امروزی و مدرن تغییر یافت.
در ابتدا بازرگانان در هر اختلافی با مذاکره و تفاهم مشکلات قراردادی خود را حل و فصل می نمودند ولی با توجه به ملیت های مختلف بازرگانان و منافع و سیاست های گوناگون کشورها و عدم تفاهم در همه زمینه های اختلافی و عدم کارایی شیوه های سنتی حل و فصل اختلافات از جمله صلح و سازش یا میانجی گری به فکر ایجاد شیوه داوری افتادند تا مسائل قراردادی خود را از طریق تعیین داور و داوری فیصله دهند بنابراین پس از وقوع هرنوع اختلافی طرفین با تعیین داور خود و شرایط داوری از جمله زبان داوری،قانون حاکم و محل داوری به حل و فصل اختلافات خود می پرداختند.
امروزه دیگر نوشتن شرایط داوری در هر قرارداد شیوه ای منسوخ است زیرا با تکامل داوری های موردی مراجع تخصصی داوری به وجود آمده اند که بر اساس قوانین مشخص و شروط داوری استاندارد به موارد اختلافی رسیدگی می نمایند.
شروط داوری یا در متن قرارداد به صورت شرط مستقل ذکر می گردد یا به صورت توافقنامه جداگانه نوشته می شود یا در قرارداد به مرجع داوری خاصی ارجاع می گردد.
نکته ای که باید در نظر داشت این است که حق شرط با حق شرط داوری در صحنه روابط بینالملل و در تجارت بینالملل دارای معنایی متفاوت می باشد و نباید این دو اصطلاح را با یکدیگر اشتباه گرفت.
در روابط بینالملل ممکن است در زمان امضاء یا پس از انعقاد یک موافقتنامه بین‌المللی، کشوری بخواهد با قبول آن موافقتنامه در مجموع عضویت آن را بپذیرد؛ ولی چون بعضی از اصول موافقتنامه رابا منافع یا عادات و رسوم خود مغایر می بیند حاضر به قبول تمامی آن اصول نمی شود ، لذا برای جلوگیری از بر هم خوردن شکل ظاهری موافقتنامه و بهره مندی کشور مزبور از بعضی مزایای آن، عملکرد دیپلماتیک راه حل ساده و راحتی را در نظر گرفته است که استفاده از «قاعده حق شرط» یا <حق رزرو>نامیده می شود.
اما حق شرط داوری در تجارت بینالملل و در حل اختلافات تجاری از طریق داوری کاربرد دارد.
سوالات تحقیق :
1-اصولا داوری چیست؟ و چرا نسبت به دیگر شیوه‌های حل اختلاف و از جمله مراجعه به دادگاه و ارجاع اختلاف به رژیم قضایی از مزیت ویژه‌ای برخوردار است؟
2-حق شرط داوری چیست؟ و چگونه در قراردادها از آن استفاده می گردد؟
3-قرارداد تجاری بین المللی چیست؟ و تفاوت آن با قرارداد تجاری عادی چیست؟
4-لزوم استفاده ازحق شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی چیست؟
5-دیدگاه بین الملل راجع به استقلالحق شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی چیست؟
فرضیه های تحقیق :
6-داوری دارای مزایایی مثبت و مورد توجه تجار ، شرکت ها و دولت ها در قراردادهای تجاری می باشد .
7-حق شرط داوری به عنوان پایه ای برای مذاکرات طرفین در صورت بروز اختلاف مورد توجه است.
8-قرارداد تجاری بین المللی دارای عنصری خارجی می باشد و متفاوت از قرارداد تجاری داخلی است.
9-استفاده از حق شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی مانع بن بست مذاکرات طرفین و مراجعه به دادگاه در صورت بروز اختلاف می باشد.
10در اسناد بین المللی اسقلال حق شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی مورد تاکید قرار گرفته است.
اهداف تحقیق :
11-آشنایی با مفهوم داوری و حق شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی
12-بررسی حق شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی
13-شناسایی مفهوم قراردادهای تجاری بین المللی
14-معرفی نهادهای بین المللی رسیدگی به اختلافات تجاری بین المللی براساس حق شرط داوری
15-کنکاش در اسناد بین المللی برای معرفی دیدگاه بین الملل درباره استقلال حق شرط داوری
نوع و روش تحقیق :
این تحقیق نظری ، تحلیلی و کاربردی می باشد که در آن با با استفاده از نظرات اساتید محترم حقوق و حقوق دانانی که در زمینه شرط داوری آثاری داشته اند و همچنین بررسی اسناد بین المللی کوشش گردیده جایگاه حق شرط داوری در قراردادهای تجاری بین المللی مورد بررسی قرار گیرد.
فصل اول
1-مفهوم داوری :
داوری در اصطلاح، (عبارت است از ارجاع اختلاف به شخص ثالث برگزیده طرفین جهت رسیدگی).
به موجب ماده الف قانون داوری تجاری بین المللی ایران: داوری عبارت است از:
(رفع اختلاف بین متداعیین در خارج از دادگاه به وسیله شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی مرضی الطرفین و یا انتصابی)
داوری ها به اعتبار اراده طرفین، عناصر و مرجع رسیدگی کننده قابل تقسیم هستند.
به اعتبار اراده طرفین داوری به دو نوعاختیاری و اجباری قابل تقسیم است.
اساساً اصل در داوری بر اختیاری بودن آن است و داوری اجباری حالت استثنایی می‌باشد.
مداخله دادگاه در داوری اجباری، سالبه به انتفاء موضوع است و تنها در داوری اختیاری مداخله دادگاه مطرح است.
داوری به اعتبار عناصر به دو نوع داوری داخلی و بین‌المللی قابل تقسیم است. داوری وقتی جنبه بین المللی پیدا می کند که واجد یک عنصر خارجی باشد. این عنصر ممکن است تابعیت طرفین یا داوران، اقامتگاه آنها و یا محل داوری و... باشد.
تفکیک میان داوری داخلی و بین المللی از این جهت حائز اهمیت است که در برخی کشورها نظارت دادگاه‌ها بر داوری داخلی از داوری بین‌المللی شدیدتر است.
داوری‌های بین‌المللی نیز به دو نوع داوری بین المللی عمومی، و تجاری بین‌المللی تقسیم می گردد. میان این دو نوع داوری از حیث مداخله دادگاه ها تفاوت وجود دارد.
بدین نحو که دادگاه‌ها می توانندداوری تجاری بین‌المللی را بی اعتبار نمایند، ولی نمی تواند بر داوری بین‌المللی عمومی تأثیر بگذارند؛ زیرا داوری تجاری بین‌المللی تحت حکومت قواعد حل تعارض قرار دارد.
بالاخره این که داوری به اعتبار مرجع رسیدگی کننده به دو نوع داوری های موقت و سازمانی تقسیم می شود.
به موجب ماده 1492 قانون آئین دادرسی مدنی جدید فرانسه داوری وقتی بین‌المللی است که شامل منابع تجاری بین‌المللی باشد.
همچنین بر طبق ماده 1،بند ب قانونداوری تجاری بین‌المللی ایران داوری بین‌المللی عبارت است از: این که یکی از طرفین در زمان انعقاد موافقتنامه داوری به موجب قوانین ایران تبعه ایران نباشد،بنابراین قانون داوری تجاری بین‌المللی ایران، ملاک تابعیتی را پذیرفته که امروزه در سطح کشورها ملاک قابل قبولی نیست و تمام دعاوی را تحت پوشش قرار نمی دهد.