تحقیق پست‌ مدرنیسم و دلالت‌های آن در تربیت دینی

Word 74 KB 32719 47
مشخص نشده مشخص نشده علوم اجتماعی - جامعه شناسی
قیمت قدیم:۱۴,۸۵۰ تومان
قیمت با تخفیف: ۱۰,۰۰۰ تومان
دانلود فایل
  • بخشی از محتوا
  • وضعیت فهرست و منابع
  • چکیده

    انسان، موضوع تربیت است و هر‌گونه طرحی در این زمینه مسبوق به نگاه انسان‌شناختی ویژه‌ای است. در این نگاه، تربیت، دین و انسان همواره ملازم یکدیگرند. با ظهور دیدگاه‌های جدید در حوزه موضوعات نظری و فلسفی، به‌ویژه در زمینه فلسفه تعلیم و تربیت، چالش‌هایی تازه پیش ‌روی تربیت انسان، به‌خصوص در برابر تربیت از منظر دینی قرار داده است که از آن جمله، دیدگاه‌های مدرنیته و پست‌مدرنیته است. این دیدگاه‌ها با فرایند جهانی شدن، توسعه یافته و تقویت شده است. این دیدگاه‌ها نتوانسته‌اند معنایی پایدار برای انسان بیافرینند و به آزادی و استغنای او کمک کنند. در نتیجه انسان را در اقیانوس بی‌کران نسبیت‌ و کثرت‌گرایی رها می‌کنند. این مقاله فراتر از این دو دیدگاه، تربیت دینی را با ویژگی‌های آن مطرح کرده و بر اساس مفروض‌های بنیادی تربیت دینی از منظر اسلامی، همچون وحدت وجود، باطن‌گرایی و اصالت فطرت، جهانی استوار بر پایه امر قدسی تبیین کرده است.

    کلید واژه‌ها: تربیت دینی، مدرنیته، پست‌مدرنیسم، کثرت‌ گرایی، نسبی‌ گرایی.

     

    مقدمه

    بحث ارتباط دین و تربیت، سابقه دیرینه و کهن دارد، تا آنجا که در اوضاع مطلوب، تقابل دین و تربیت کمتر احساس شده است. پس از خیزش انسان به‌سوی علم، غرور او در عصر روشنگری، کشف قدرت ذهنی و اندیشه منطقی خویش و دستاوردهای علمی ناشی از آن، به‌تدریج انسان جانب دین و آموزه‌های دینی را رها کرد و بحث ارتباط بین دین و علم و به تبع آن، ارتباط دین و تربیت، مخدوش و در حاشیه گذاشته شد. سیر تحول جوامع و تفکر انسانی بر این امر، صحه می‌گذارد.

    بدون پیش‌داوری، نیاز انسان به دین همچنان پابرجاست. دین در تغییر مداوم دوران‌های تمدن بشر، تکیه‌گاهی تزلزل‌ناپذیر برای انسان فراهم کرده است و موجب زنده نگاه‌داشتن ارزش‌های فرهنگی و انسانی و اخلاقی می‌شود. البته این نیاز در دیدگاه‌های گوناگون انسان دستخوش تعبیرها و تفسیرهای متفاوتی قرار گرفته است که به‌طورمشخص، در دیدگاه‌های مدرنیسم و پست‌مدرنیسم به آن پرداخته شده است.

    دیدگاه مدرنیته و به‌ویژه پست‌مدرنیته، همچنان‌که در قلمروهایی مانند هنر، فلسفه، سیاست و ادبیات، مسائل و مباحث تازه‌ای برانگیخته است، در عرصه تعلیم و تربیت نیز پرسش‌ها و نگرش‌هایی نو به میان آورده است. با توجه به اینکه اندیشه‌های تربیتی در هر عصر، غالباً متأثر از اندیشه‌ها و جریان‌های فکری و فلسفی آن عصر است، شناخت مبانی فلسفی پست‌مدرنیسم و ویژگی‌های آن از منظر تربیت دینی ضروری به نظر می‌رسد.

    پست‌مدرنیست‌ها نظام آموزش و پرورش کنونی را عامل انتقال فرهنگ مسلط، یعنی فرهنگ ممتاز یا فرهنگ نخبگی می‌دانند. روشن است که بسیاری از نگاه‌های پست‌مدرن به دنیا و واقعیات آن همچون تعلیم و تربیت، مربوط به دنیایی است که بستر و زمینه آن را پدید آورده و از آن برخاسته بود. از مهم‌ترین مزایای آشنایی با تعلیم و تربیت پست‌مدرن، ایجاد امکان نگرش انتقادی ژرف‌تر به پیامدهای تعلیم و تربیت مدرن و نیز به تغییراتی است که آموزش و پرورش امروز و مدارس ما بدان نیازمندند. در این زمینه اصطلاحاتی نظیر آموزش و پرورش آرای گوناگون، یا آموزش و پرورش مرزی را به‌کار می‌برند؛ به‌علاوه پست‌مدرنیست‌ها چون دسترسی به حقیقت مطلق و شناخت عینی را ناممکن می‌دانند، به برنامه‌ها و روش‌های آموزش کنونی نیز انتقاد دارند. آشنایی با تعلیم و تربیت از نگاه پست‌مدرنیست‌ها و نقد‌هایی که آنان بر تعلیم و تربیت کنونی وارد می‌سازند، به علت فراگیری این دیدگاه حائز اهمیت است. قبل از پرداختن به این موضوع، سیر تحول جوامع بشری مورد توجه است تا با نقد و نظر این دیدگاه‌ها، دلالت‌های آنان را در تربیت دینی بیان دارد.

    تاریخ تحول فکری جوامع انسانی

    تاریخ تفکر انسانی و سیر تحول جوامع بشری را به سه دوره تقسیم کرده‌اند: دوره پیشامدرن، دوره مدرن و دوره پست‌مدرن.

    دوره پیشامدرن: در دوره پیشامدرن (از قرن ششم قبل از میلاد تا سده‌های میانی) بر دوگانگی ایدئالیسم و عقل‌گرایی تأکید می‌شد و ایمان و مذهب در آن نقش اساسی داشت. این دیدگاه ستایش‌کننده فرهنگ رفیع باستانی و شیفته نوعی وحدت نظر است.

    دوره مدرن: این دوره (از رنسانس تا پایان قرن نوزدهم) دورانی تاریخی است که پس از سده‌های میانه در پی رنسانس فرهنگی در اروپا آغاز شد. بعضی نیز آغاز دوران مدرن را انقلاب صنعتی می‌دانند و بعضی دیگر، پیدایش نظام تولید سرمایه‌داری و بازار آزاد را شروع این دوران تلقی می‌کنند. مدرنیته، تداعی‌گر نوگرایی و تجدد‌گرایی است، و ریشه‌های تاریخی آن به جنبش رنسانس، عصر روشنگری یعنی دوران تجربه‌گرایی، اثبات‌گرایی منطقی، راسیونالیسم، روش‌شناسی علمی و شناسایی حقایق عینی برمی‌گردد. از پیامدهای دوره مدرن این است که دانش علمی و حرفه‌ای، سرچشمه فهم جهان تلقی می‌شود و چنین فرض شده است که دانش علمی، آینه منعکس‌کننده واقعیت عینی است. به‌رغم بسیاری از متفکران، در عصر پست‌مدرن، خلق واقعیت جانشین کشف واقعیت شده، و مشارکت انسان در ساختن دانش برجسته‌تر شده است؛ درنتیجه فرایند تولید دانش، امری اجتماعی، استقرایی، تعبیری و کیفی به‌شمار می‌آید. به‌هرروی، چهار رکن اصلی که در واقع بسترهای تاریخی اجتماعی پیدایش و تکامل مدرنیته به‌شمار می‌روند عبارت‌اند از:

    1. رنسانس (نوزایی) از قرن چهاردهم میلادی؛

    2. رفورماسیون (جنبش اصلاح دینی) در قرن شانزدهم میلادی؛

    3. روشنگری از اواخر قرن هفده تا اوایل قرن هجده میلادی؛

    4. انقلاب صنعتی از نیمه دوم قرن هیجده تا نیمه اول قرن نوزده میلادی.[1]

    دستاوردهای مدرنیته در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی قابل مشاهده است. اوج این دستاوردها را که از گذشته‌های دور شروع شده‌اند، می‌توان از قرن هیجدهم به بعد دانست. از بارزترین ویژگی‌های مدرنیته که از رنسانس به بعد شروع شد و در عصر روشنگری به اوج خود رسید، نگرش به انسان به‌منزله موجودی اجتماعی یا یک «هستی اجتماعی» است.

     

    گرچه در مورد دوره‌بندی تاریخی مدرنیته، اختلاف نظر وجود دارد، در مورد مشخصه‌های اصلی مدرنیته این اختلافات کمتر است. به باور بسیاری اندیشمندان، مدرنیته به‌معنای پیروزی خود انسان بر باورهای سنتی (اسطوره‌ای، دینی، اخلاقی، فلسفی)، رشد اندیشه‌های علمی و خودباوری، و افزون شدن اعتبار دیدگاه فلسفه نقادانه است که با سازمان‌یابی تازه تولید و تجارت، شکل‌گیری قوانین مبادله کالا، و سلطه تدریجی جامعه مدنی بر دولت همراه است. به این اعتبار، مدرنیته مجموعه‌ای است فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فلسفی که از حدود سده پانزدهم، زمان پیدایش نجوم جدید،
    اختراع چاپ و کشف امریکا تا به امروز یا تا چند دهه پیش ادامه یافته
    است. انقلاب صنعتی که از جمله عوامل تکامل مدرنیته است، انگیزه سود را محور قرار داد که لرزش آن در سراسر جامعه احساس شد، و لایه‌های سنتی را درنوردید، و ما شاهد تولد اصالت فرد بودیم؛[2] تا آنجا که مبلغ و میزان سود حاصله نیز سنجه‌ای برای میزان استحقاق موهبت الهی تلقی شد، و ثروت، نشان موفقیت دانسته شد.

    مدرنیته برخلاف پست‌مدرنیته، نهضتی منسجم و یکدست به‌شمار می‌آید. آموزه‌های اصلی این نهضت و حرکت فکری عبارت‌اند از: قطعی‌انگاری عقل انسان همچون یگانه و برترین سوژه دانش، آزاد‌سازی فرد از هر محدودیتی که آزادی و برتری هویتش را تهدید کند، مخالفت با سنت و کلیسا به‌منزله دشمنان اصلی آزادی و فرایند آزاد‌سازی، ناسیونالیسم و تمرکز‌بخشی به قدرت اقتصادی به‌‌مثابه اصول قانونمند همزیستی انسان‌ها، اعتماد نامحدود به علم، توسعه اقتصادی و فنی و صنعت‌گرایی. افزون بر اینها، رواج لیبرالیسم، فردگرایی، سکولاریسم، خودفرمانی و پیشرفت‌گرایی نیز جزء ویژگی‌هایی است که بسیاری از صاحب‌نظران، در وصف مدرنیسم به آن توجه دارند.[3] از ویژگی‌های مدرنیته می‌توان به موارد مشخص ذیل اشاره کرد:

     

    ویژگی‌های مدرنیته
    1. انسان‌ مداری یا امانیسم

    از ویژگی‌های مدرنیته، سست شدن پایه‌های حاکمیت سنت، حجیت عقل و توجه به معیار عقل و تجربه انسانی به‌منزله ملاک معتبر برای شناسایی حقیقت است. بنابر این ویژگی، انسان در مرکز هستی قرار گرفت، به‌گونه‌ای که صحت و سقم پدیده‌ها را با قدرت عقلانی خود تعیین می‌کند. مدرنیته، جهت‌گیری در مقابل نگرش قرون وسطایی به انسان، جهان و خداست و امید و آرزو بستن به امکان بازسازی انسان و جهان بر بنیاد عقل و قوه شناسایی انسان، و همچنین جابه‌جایی محور هستی از خدا به انسان. 

  • فهرست:

    ندارد.
     

    منبع:

    احمدی، بابک، معمای مدرنیته، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1377.

    آقابخشی، علی و مینو افشاری راد، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، مرکز اطلاعات مدارک علمی ایران، 1374.

    آهنچیان، محمدرضا، آموزش و پرورش در شرایط پست‌مدرن، تهران، نشر طهوری، 1382.

    آقازاده، محرم و عذرا دبیر اصفهانی، اندیشه نوین در آموزش و پروش، تهران، آییژ، 1380.

    باقری، خسرو، «تربیت دینی در برابر چالش قرن بیست و یکم»، مجموعه مقالات تربیت اسلامی، قم، مرکز مطالعات تربیت اسلامی، 1375، ج3.

    بهشتی، سعید، «تبیین و نقد پست‌مدرنیسم در فلسفه تعلیم و تربیت معاصر»، مجموعه مقالات علوم تربیتی، تهران، سمت، 1385.

    حاجی میرعرب، مهدی، مقدمه‌ای بر زیباشناسی و تعالی سازمانی، تهران، نشر آموزش ساپکو، 1383.

    داوری اردکانی، رضا، سیری در اندیشه پست‌مدرن، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1378.

    روث، ویلیام، نگرش سیستمی به ریشه‌ها و آینده تئوری مدیریت، ترجمه مهدی جمشیدیان، اصفهان، جهاد دانشگاهی، 1383.

    رهبر، محمدتقی و محمدحسن رحیمیان، اخلاق و تربیت اسلامی، تهران، سمت، 1385.

    سجادی، مهدی، فرهنگ عمومی و تربیت دینی، ش 29، ماه نشر، 1380.

    شمشیری، بابک، تعلیم و تربیت از منظر عشق و عرفان، تهران، طهوری، 1385.

    شمشیری، بابک، «تبیین امکان جهانی شدن و رویکرد تربیت دینی متناسب با آن از منظر مدرنیسم، پست‌مدرنیسم و عرفان اسلامی»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی جهانی شدن و تعلیم و تربیت، تهران، وزارت امور خارجه، 1383.

    عرفی، علیرضا، درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی: اهداف تربیت از دیدگاه اسلام، تهران، سمت، 1376.

    فرمهینی فراهانی، محسن، پست‌مدرنیسم و تعلیم و تربیت، تهران، آییژ، 1383.

    قائمی، علی، اسلام و مدرنیسم، قم، ارشاد، 1380.

    گوتک، جرالد ال، مکاتب فلسفی و آراء تربیتی، ترجمه محمدجعفر پاک‌سرشت، تهران، سمت، 1380.

    گنون، رنه، بحران دنیای متجدد، ترجمه ضیاءالدین دهشیری، تهران، امیرکبیر، 1378.

    گنجی، اکبر، سنت، مدرنیته، پست‌مدرن، تهران، بی‌نا، 1375

    لیوتار، ژان فرانسوا، وضعیت پست‌مدرن، ترجمه حسین‌علی نوروزی، تهران، نشر غزال، 1384.

    لاوین، ت. ز، از سقراط تا سارتر، ترجمه پرویز بابایی، تهران، نگاه نو، 1384.

    مشایخی راد، شهاب‌الدین، تعلیم و تربیت دینی (مجموعه مقالات) (ترجمه)، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1380.

    مددپور، محمد، تجدد و دین‏زدایی در فرهنگ و هنر منورالفکری ایران، تهران، دانشگاه شاهد، 1373.

    نوذری، حسینعلی، صورت‌بندی پست‌مدرنیته، تهران، نقش جهان، چ چهارم، 

هدايت و رهبري، يکي از ارکان مديريت به شمار مي رود. چرا که از اهم کارهايي است که يک مدير بايد انجام دهد بدين معنا که از نيروها و استعدادها در جهت صحيح که همانا تعالي و رشد و تکامل انسان هاست، استفاده نمايد و در طي اين طريق؛ به مقاصد مورد نظر و مطلوب

انسان، موضوع تربيت است و هر‌گونه طرحي در اين زمينه مسبوق به نگاه انسان‌شناختي ويژه‌اي است. در اين نگاه، تربيت، دين و انسان همواره ملازم يکديگرند. با ظهور ديدگاه‌هاي جديد در حوزه موضوعات نظري و فلسفي، به‌ويژه در زمينه فلسفه تعليم و تربيت، چالش‌هايي ت

بيکاري، فقر، فساد و تبعيض، هيچگاه از عمل به دين پديد نمي‌آيد، بلکه نشانه فاصله‌گرفتن از اسلام و انقلاب اسلامي در سطح مديران ارشد کشور است و اثر آن به‌صورت فاصله نسل سوم از انقلاب اسلامي ظاهر مي‌شود؛ زيرا آنها با پرورش در اين نظام اسلام را مي‌شناسند

اصول حاکم بر برنامه تعليم و تربيت ديني دوره ي ابتدايي اديان الهي ارائه دهنده ي معيارهايي هستند که هر فرد مي تواند آنها را براي ارزشيابي آگاهانه آن چه در زندگي روزمره وي اتفاق مي افتد بکار گيرد. اين معيارها مهمترين مفاهيمي هستند که مي بايد در فرايند

چکیده این مقاله، پس از تعریف اصل و بیان ضرورت آن در مباحث تعلیم و تربیت، به ویژگى‏هاى حاکم بر اصول تربیتى مى‏پردازد، و سپس اصولى از قبیل: خدامحورى، تعبدمدارى، متربى‏محورى، زندگى محورى، فردمحورى، عمل‏گرایى، اخلاق‏مدارى، سعى‏محورى، اعتدال‏گرایى، محبت‏محورى، نظارت‏مدارى، خوف و رجا، مرگ‏اندیشى، آخرت‏اندیشى و آرمان‏گرایى را مورد بررسى قرار مى‏دهد و در پایان به دس دین اسلام اهمیت ...

اهمیت خانواده و تاثیر فوق العاده آن در تعلیم و تربیت " تاثیر خانواده در کودک و نقش مهم آن در سازندگی فرهنگی , اجتماعی , اخلاقی و عاطفی بسیار مهم و عظیم است . مساله خانه و نقش او در پرورش کودک و دادن مبانی زندگی اجتماعی و فرهنگی را نمی توان نادیده گرفت . با همه تاثیرهایی که طفل از جامعه و همبازیها و معلمان خود می گیرد , باز بیشتر تحت تاثیر خانواده است . نقشهای مهم خانواده 1- نقش ...

مقدمه‌ کسانی‌ که‌ گذشته‌ را مرور می‌کنند و آنرا مورد مطالعه‌ و تأمل‌ قرار می‌دهند و از آن‌درس‌ عبرت‌ می‌گیرند، سود سرشاری‌ از کار خود می‌برند، مخصوصاً اگر این‌ مطالعه‌ وتوجه‌ در مورد تمدن‌ انسان‌ و مسائل‌ مربوط‌ به‌ تربیت‌ باشد. از روزگار کهن‌ پرورش‌ جوانان‌ برای‌ زندگی‌ یکی‌ از مهمترین‌ اشتغالات‌ نوع‌ بشربوده‌ است‌. تاجایی‌ که‌ می‌توان‌ گفت‌: «تربیت‌ هرگز مانند آنچه‌ که‌ ...

پیش درآمد بسم الله الرحمن الرحیم بحث از دین و تربیت همیشه مورد توجه اندیشمندان تربیتی بوده و بشر همواره به دنبال آرمان خواهی و کمال طلبی خود در شیوه های تربیتی به دین و ارزش های الهی علاقه وافری نشان می داده است. هر چند پس از رنسانس و گسترش علم گرایی و غرور ناشی از آن و طرح «تقابل علم و دین» و جا افتادن این تفکر به لحاظ ضعف های موجود در دین مسیحیت و مبلغان و عالمان آن و به حاشیه ...

چکیده این رساله، با عنوان «آموزه‌های تربیتی در مثنوی و تطبیق آن با روانشناسی نوین و معاصر» در یک مقدمه و چهار بخش تنظیم شده است. مقدمه مشتمل است بر اشاره‌ای به جایگاه رفیع مثنوی در میان آثار ادب فارسی و عظمت اندیشه‌های ژرف مولانا جلال الدین محمد مشهور به مولوی. همچنین شرح مختصر زندگینامه به آن بزرگ از آغاز حیات تا واپسین دم حیات. بخش اول اختصاص دارد به بررسی تعلیم و تربیت از ...

چکیده جایگاه توسعه در اندیشه امام خمینی(ره) فراتر از تعاریف نظری توسعه می‏باشد که غالباً معطوف به مفاهیم اقتصادی و بعضاً سیاسی است. نگرش ایشان به توسعه، متأثر از دیدگاه مذهبی او می‏باشد که نشأت ‏یافته از جهان‏بینی دینی است. در این دیدگاه با آنکه توسعه متوازن در همه ابعاد جامعه پذیرفته شده اما این فرآیند باید در مجموع به استحکام پایه‏های دین و تقویت مبانی اسلام و تربیت و هدایت ...

ثبت سفارش
تعداد
عنوان محصول