احداث راه های مواصلاتی اعم از آزادراه ها، بزرگراه ها،راه آهن و... یکی از مهمترین شاخصه های توسعه یافتگی در منطقه وجود شبکه حمل و نقل و جاده های ایمن و مناسب برای دسترسی و ارتباط با سایر مراکز مهم کشور است که به گفته بسیاری از کارشناسان تاثیر این عامل بر رشد و گسترش سایر عوامل توسعه انکارناپذیر می باشد و زمینه توسعه از جهات مختلف را فراهم می آورد.
ایران به دلیل قرارداشتن در مسیر استراتژیک آسیا و اروپا و همچنین شمال به جنوب و از سوی دیگر راه داشتن به دریاهای آزاد و همسایگی با کشورهای محصور در خشکی همواره یکی از راههای مهم مواصلاتی بین قاره ها بوده و هست. وجود و وفور منابع انرژی، موقعیت طبیعی و وجود فلات ایران همگی باعث شده ایران از موقعیت کم نظیری در حمل و نقل برخوردار باشد.
وجود راههای باستانی از جمله راه بدخشان بین کشور آشوریان و بدخشان در ایالت کنونی افغانستان در 4500سال پیش از میلاد مسیح، راههای آبی متعدد و جاده مشهور ابریشم و وجود صدها کاروانسرا و اقامتگاه گواهی بر این موضوع است.
درآمد 20میلیارددلاری
ساخت راهها و جاده های متعدد در سده اخیر که عمدتاً شمال و جنوب کشور را به یکدیگر متصل می کند خود بیانگر این موضوع است که هنوز هم کشور ما در شاهراه شرق به غرب عالم قرار داشته و دسترسی ایران به دریاهای آزاد از یک سو و داشتن ساحل گسترده در شمال یکی از مهم ترین امتیازات ایران در حمل و نقل ترکیبی در خشکی، دریا و هوا است.
براساس بررسی های انجام شده ایران می تواند سالانه تا حدود 2میلیارد تن کالاو حدود 20 میلیارد دلار درآمد ارزی در صورت گسترش زیرساخت های حمل و نقل جاده ای و ریلی از ترانزیت کالابه دست آورد. البته این رقم به غیر از درآمدهای جانبی مانند اشتغال مستقیم و غیر مستقیم، فروش سوخت و میهمانسراهای بین راهی و... است.
اما آنچه که اینک ما از حمل و نقل جاده ای می بینیم، کامیون های فرسوده، راننده های خسته و فرسوده تر از کامیون ها، مصرف سرسام آور سوخت و تصادفات و کشتارهای جاده ای است.
ساخت آزادراه در کشور
ساخت آزادراه در دولت نهم از پیشرفت خوبی برخوردار بوده است به گونه ای که عملیات ساخت آزاد راه تهران- شمال که پس از 8سال فعالیت در دولت قبل تنها 8درصد پیشرفت فیزیکی داشت در چهارسال اخیر به اجرا درآمد.
وزیر راه و ترابری با اشاره به این مطلب استفاده از مشارکت بخش خصوصی و سرمایه گذاری خارجی را در پروژه های راه سازی بسیار ضروری و مفید عنوان کرد و یادآور شد: تاکنون با چند شرکت جهت امضای قرارداد راه سازی مذاکره شده است.
وی ساخت آزادراه امام رضا(ع) بین تهران- مشهد را با سرمایه گذاری بانک های داخلی و وزارت رفاه و تامین اجتماعی از جمله پروژه های دردست اجرا عنوان کرد.
وی با بیان اینکه وزارت راه و ترابری در تلاش است برای ساخت کمربندی بزرگ تهران سرمایه گذاری کند افزود: هیچ پروژه حمل و نقلی در کشور بدون مشارکت بخش خصوصی به انجام نمی رسد و این پروژه هم مستثنی از این امر نیست.
امضای 9 تفاهم نامه
9تفاهم نامه با کشورهای مختلف جهت انجام پروژه های عمرانی گوناگون در تمام استان های کشور در دست امضاء است.
دکتر حمید بهبهانی درباره فعالیت های انجام شده در حوزه راه آهن، اظهار داشت: راه آهن کرمانشاه- خسروی به طول 260کیلومتر و سرمایه گذاری 600میلیون یورو قراردادهای راه آهن چابهار- مشهد با سرمایه گذاری 2500میلیون یورو، قطار سریع السیر تهران- قم- اصفهان به طول 410کیلومتر و هزینه یک میلیارد یورو و راه آهن قزوین- رشت- انزلی- آستار به طول 370کیلومتر و سرمایه گذاری 700میلیون یورو، در دست امضاء است.
وزیر راه و ترابری خاطرنشان کرد: قرارداد راه آهن تهران- سنندج با سرمایه گذاری 600میلیون یورو، راه آهن مراغه- ارومیه با سرمایه گذاری 600میلیون یورو و راه آهن میانه- تبریز با سرمایه گذاری 600میلیون یورو، درحال نهایی شدن است.
وزیر راه و ترابری، افزود: قطار مغناطیسی با سرمایه گذاری 7میلیارد یورو و قطار مشهد- بجنورد- گرگان با 8/1میلیارد یورو از دیگر پروژه های در آماده امضاء است.
اعتبارات راه روستایی کشور در سال جاری نسبت به سال گذشته 150میلیارد تومان افزایش یافته است این میزان اعتبار برای تسهیل در امر تردد و ایمن سازی محورهای راه های روستایی اختصاص یافته است. یکی از اهداف مهم و اصلی معاونت راه روستایی وزارت راه و ترابری بوده لذا این وزارتخانه نگاه ویژه ای به استانهایی دارد که تعدد روستاها در آن زیاد است.
معاون ساخت و نگهداری راههای روستایی وزارت راه و ترابری در ارتباط با افزایش اعتبار در بخش راه روستایی گفت: اعتبارات سال گذشته درا ین بخش مبلغ 200میلیارد تومان بوده که با برنامه ریزی انجام شده و نگاه ویژه به راههای روستایی، توانستیم این اعتبار را برای سال جاری به مبلغ 350میلیارد تومان برسانیم.
میرشفیع در ادامه با اشاره به آغاز کار تازه معاونت راه روستایی در وزارت راه و ترابری تصریح کرد: این معاونت تازه شروع به کار کرده ولی توانسته اقدامات و فعالیتهای بی شماری را در راههای روستایی کشور انجام دهد که از جمله آنها بهسازی و آسفالت محورها، ایمن سازی آنها، تعریض و احداث پل در این محورها است.
وی طول راههای روستایی کشور را 150هزار کیلومتر عنوان کرد و افزود: طول راههای روستایی در کشور بنا بر آمار اعلام شده دو برابر طول راههای اصلی و فرعی است.
وی با بیان اینکه 9466کیلومتر راه روستایی در سال جاری آسفالت می شود، گفت: هم اکنون از 108هزار کیلومتر راه روستایی در کشور حدود 72هزار کیلومتر از نعمت راه آسفالته برخوردار هستند.
بهبود آمارها
در آمارهای بین المللی در جهان کشته های تصادفات براساس کیلومتر سفر، جمعیت و سرانه مالکیت خودروها محاسبه می شود. اگر بخواهیم بر این اساس نگاهی به کشور خود داشته باشیم، باید بگوییم در سال 1387 شمار خودروها در کشور به 10میلیون و 400هزار و موتورسیکلت ها به حدود 7میلیون دستگاه رسید. تعداد کشته های تصادفات به ازای هر 10هزار وسیله نقلیه شامل خودرو و موتورسیکلت، در سال1387 حدود 11نفر بوده است که این رقم نسبت به سال86 حدود 22درصد و نسبت به سال 85 نیز 44درصد کاهش نشان می دهد.
شمار کشته های تصادفات به ازای هر 100هزار نفر جمعیت کشور در جاده ها طی سال 85 به میزان 27 نفر و در سال86 حدود22 نفر بوده است. این رقم در سال1387 به حدود18 نفر کاهش یافته است. شاخص شمار کشته های تصادفات به ازای هر 100تصادف فوتی در جاده های کشور در سال 1387 حدود 340 نفر در هر 100تصادف بوده است. این رقم در مقایسه با سال گذشته 17 درصد و نسبت به سال85 حدود 36درصد کاهش یافت.
اگر نگاهی به اهداف کمی برنامه چهارم توسعه بیندازیم، می بینیم که براساس آن دولت درخصوص ماده85 باید بتواند به شاخص های کیفی زیر دست پیدا کند.
1- کاهش 50درصدی مرگ و میر ناشی از حوادث حمل ونقل نسبت به سال اول تا پایان برنامه.
2- کاهش بروز حوادث حمل ونقل، از طریق شناسایی نقاط و محورهای حادثه خیز جاده ها و راه های مواصلاتی و کاهش نقاط مذکور به میزان 50درصد تا پایان برنامه چهارم.
3- افزایش ایمنی وسایط نقلیه موتوری و اعمال استانداردهای مهندسی انسانی و ایمنی لازم به منظور کاهش 50درصدی مرگ و میر ناشی از حوادث حمل ونقل.
4- کاهش میزان آلودگی هوا در شهرهای بزرگ.
5- کاهش مخاطرات تهدیدکننده سلامت در محیط کار و زندگی، آلاینده های هوا، آب، خاک، محصولات کشاورزی و دامی به میزان 10درصد سال اول برنامه.
6- کاهش زمان رسیدن به صحنه فوریت و حادثه در 80درصد ماموریت ها تا پایان برنامه با استانداردهای 10دقیقه در شهرهای بزرگ، 8دقیقه در شهرهای کوچک، 15دقیقه در جاده های اصلی و 20دقیقه در جاده های فرعی برای اعزام به مناسب ترین مرکز ارائه دهنده خدمت بستری باتوجه به اولویت نیازهای بالینی بیمار.
کوتاه بودن دوره مطالعات طرح
یکی از موارد کوتاه بودن دوره مطالعات طرح بسیار مهم درراه سازی و پروژه های عمرانی مطالعات اولیه طرح به شمار می رود که در ایران بسیار کم است، در صورتیکه در کشورهای توسعه یافته مدت زمان آن طولانی و بهینه است.