تحقیق ایستگاه تهران

هدف از این تحقیق شناسایی مشکلات تنها ایستگاه تهران و ارائه راهکارها و پیشنهاداتی جهت بهبود عملکمرد آن می باشد.

2-تعریف ایستگاه و تاریخچه ایستگاه تهران

ایستگاه تهران جایی است برای سوار و پیاده کردن مسافرین. از آنجایی که ایستگاه تهران اولین نقطه تماس بیشتر مسافرین با راه آهن است بنابراین باید خوب طراحی شود، چشم نواز و راحت و ایمن برای مسافر باشد.

عموماً ایستگاه از سه المان تشکیل شده است:

1-سکو: جاییکه مسافرین سوار قطار یا از آن پیاده می شوند.

2-سالن ایستگاه: که عبارتست از فضایی جهت تسهیل حرکت افراد از پارکینگ یا سایر وسایل دسترسی به سکوها یا از سکوها به مدهای حمل و نقل، جاییکه مسافر می تواند بلیط تهیه کند، اطلاعات بگیرد و منتظر ورود به قطار باشد.

3-دسترسی به مدهای حمل و نقل: که عبارتست از وسیله حمل و نقلی ای که مسافر برای رسیدن به ایستگاه انتخاب میکند یعنی اتوبوس، اتومبیل، پیاده.

عملیات ساخت و ساز ایستگاه تهران از سال 1304 تا 1314 توسط کنسرسیوم کامپاکس انجام گرفت و در مهرماه 1306 عملیات ساختمانی شروع شد و در 27 مرداد 1317 به پایان رسید.

شکل گیری خیابانهای سی متری نظامی – پهلوی – شوش که حاصل تحولات شهرسازی سالهای 1316-1311 هستند موجب ایجاد میدان راه آهن گردید. میدان راه آهن بر اساس ایده برهم زدن سنت میدان سازی به شکل مستطیل (نقش جهان اصفهان) و گرایش به الگوی غربی میدان سازی به شکل مدور، به عنوان مفصل ارتباطی خیابانهای یاد شده در یکی از جنوبی ترین محورهای شهر توسعه یافته تهران احداث گردید. هسته اولیه ایستگاه تهران شامل سکوی مسافری و 6 خط قبول و اعزام بود. طبقه همکف سالن مسافری و دیگر طبقات اداری بود.

این نکته جالب است که انگلیسی ها و آلمانها که سابقه و عادت ساخت ایستگاه راه آهن را در مراکز شهرهای خود دارند ایستگاه راه آهن تهران را چنان به دور از شهر تهران ساختند که بنا به اظهار یکی از کارشناسان بازنشسته راه آهن که در سال 1316 و در 14 سالگی در راه آهن استخدام شدند، ایشان برای طی مسیر از میدان منیریه فعلی تا ایستگاه به همراه چند تن از همکاران و مجهز به چوب و سلاح سرد راه می افتادند تا گرفتار گرگ و سایر حیوانات وحشی نشوند.

ایستگاه تهران در چنین فاصله ای از شهر احداث شد، در این فاصله است که اولاً سمت غرب به طرف آذربایجانم و سمت شرق بطرف خراسان دست کم در ابتدای مسیر آزاد است و ثانیاً فاصله ای از تهران حفظ شده که بتوان فعالیت های نظامی و پنهان را به دور از چشم های کنجکاو ساکنین تهران اجرا کرد و ثالثاً کویر پشت سر (در جنوب) که خالی از سکنه بود امکان حفاظت را فراهم می آورد. احداث اولین فرودگاه نظامننی در ایران (قلعه مرغی) در جوار ایستگاه تهران نیز در راستای همین استراتژی بوده است. مدارک و مستندات مکتوب تاریخی در این مورد در دست نیست ولی این دید تاریخی را به عنوان یک امر صحیح می توان پذیرفت.

ایستگاه بعنوان دروازه ورودی تهران تلقی می شد اولاً بخاطر آنکه روی خط افقی خ شوش فعلی قرار داشت که حصار ناصری و چند دروازه به آن متصل بود، ثانیاً پذر از تخریب حصار ناصری، سه جاده مهم تهران به محور شوش و حتی بطور مستقیم به محل فعلی آن متصل می شد:

الف- جاده ساوه

ب- جاده مهم و قدیمی تهران – قم

ج-جاده خراسان

ایستگاه تهران در نقطه ای بوجود آمد که محل برخورد سه جاده عمده تهران به بیرون آن بود (ساوه، قم، خراسان). این ایستگاه آنقدر از تهران دور شد که به اول دشتهای کویری جنوب تهران رسید تا در ادامه سیرهای آن به تبریز و خراسان و جنوب آسان شد.

شناخت وضع موجود

-ساختمان پایانه مسافری

این ساختمان مفصل ارتباطی شهر با سایت راه آهن می باشد و حدود 70 سال از عمر آن میگذرد. از سال 73 به منظور بالا بردن ظرفیت و کیفیت آن بازسازی شده و بخشهایی به آن الحاق شده است. این بنای تاریخی ارزشمند به طول 122 متر بدنه جنوبی میدان راه آهن را شکل میدهد و از یک فضای میانی با دو یال شرقی و غربی تشکیل شده است. عرض ساختمان در بیشترین حالت در بخش میانی 62 متر و در سالهای 24 متر می باشد. ساختمان 4 طبقه دارد که دو طبقه بالاتر از سطح میدان و 2 طبقه پایینتر از آن قرار گرفته است.

طبقه همکف 5000 متر مربع مساحت دارد شامل دو یال غربی و شرقی و سالن مرکزی و سالن ترانزیت. در بخش غربی این طبقه رستورانی به شکل نیم طبقه و با دسترسی پلکان بعد از سال 1373 احداث شده است و مساحت آن m2600 متر میباشد. مساحت طبقه اول 2120 متر مربع می باشد که در سمت شرقی این فضا به فروشگاه و کافی شاپ اختصاص یافته  و در سمت غربی به بلیط فروشی و سالن انتظار (شامل دو فضای شرقی و غربی که توسط یک راهرو بهم متصل می شوند و هرکدام از طریق پلکان با طبقه همکف ارتباط دارند)

سالنهای مسافری به سه دسته تقسیم می شوند. انتظار، عزیمت و مستقبلین. جمعاً سه سالن انتظار وجود دارد 2 سالن در طبقه همکف و یک سالن در طقبه اول غربی سالن عزیمت در بخش جنوبی طبقه اول و سالن مستقبلین در منتهی الیه غربی طبقه همکف قرار گرفته اند.

زیرزمینهای طبقه اول و دوم ساختمان تنها در بخش جنوب نورگیری دارند و با سکوهای مسافری مرتبط هستند. این طبقه شامل انبار تجهیزات واگن و خدمات راهبری، انبار وسایل پذیرایی در رستوران قطار، انبار اوراق بهادار، رختشویخانه مامورین، انبار وسایل خواب واگن ها، دفاتر پیمانکاران راهبردی، واحد آبگیری و تاسیسات ستاد اداره کل راه آهن تهران و ستاد رجاأ میباشد.

طبقه 1-در قسمت غربی به فضای اداری و در قسمت شرقی به خوابگاه مهمانداران واگنها اختصاص یافته است. مساحت طبقات زیرزمین هرکدام 2600 متر مربع می باشد.

محوطه پایانه مسافری تهران:

محوطه پایانه در قسمت شمال ساختمالن ایستگاه قرار دارد و به عنواذن پیش ورودی آن عمل میکند در تعالمل دوطرفه بین شهر و ایستگاه. این محوطه شامل این فضاها میباشد:

پارک: پارکینگ، ایستگاه اتوبوس و ایستگاه تاکسی و محوطه سنگفرش پیاده، در مجموع مساحت محوطه در حدود 17000 متر مربع میباشد.

پارک با مساحت 5300 متر مربع در بخش شرقی قرار گرفته. در سال 1380 بازسازی شده است و محیط مناسبی برای اطراق مسافرین قطارهای ترکیبی میباشد. در داخل محوطه پارک آلاچیقهایی جهت استفاده مسافرین طراحی شده. مسافرین قطارهای ترکیبی در فاصله زمانی بین حرکت قطارها می توانند جهت استراحت از این فضا بهره گیرند.

پارکینگ در قسمت شمال شرقی محوطه قرار گرفته است. مساحت آن حدود 3200 متر مربع می باشد. در حالت استاندارد ظرفیت آن 90 خودرو می باشد ولی در مواقعی که تقاضا زیاد باشد طبق اظهار کارکنان پارکینگ تا 220 خودرو نیز پذیرفته شده است.

ایستگاه تاکسی در بخش مرکزی قرار دارد با مساحت حدود 2000 متر مربع. 40 تاکسی بطور همزمان قادر به توقف خواهند بود. دور تا دور توقفگاه تاکسی به مسیر سواره رو (Kiss and Ride) با عرض 3 متر اختصاص یافته است. گیشه تاکسیرانی در بدنه مهمانسرا در بخش غربی میدان و نزدیک درب خروجی ساختمان ایستگاه قرار دارد.

محوطه سنگفرش که اختصاص به عابر پیاده دارد مساحتی در حدود 5000 متر مربع داشته و کف سازی با سنگ تراورتن و گرانیت قرمز و خاکستری انجام شده است.

حرکت مسافرین در پایانه مسافری راه آهن

مسافران ایستگاه تهران به سه دسته تقشیم می شوند:

1-مسافران از مبدأ تهران: این مسافران قبل از رسیدن به ایستگاه بلیط خود را از دفاتر فروش بلیط تهیه کرده اند و با استفاده از حمل و نقل شهری مانند اتوبوس تاکسی و یا خودروی شخصی خود را به ایستگاه رسانده و تهران را به مقصد مورد نظر ترک می کنند. مسافر در صورتیکه بار سنگین داشته باشد اجازه ورود بار به واگن داده نشود آنرا به خدمات توشه و بار که در گوشه سالن انتظار شرقی همکف مستقر می باشد تحویل داده و با تاخیر آنرا در مقصد تحویل میگیرد.

2-مسافرین به مقصد تهران: از مبدأهای مختلف وارد ایستگاه تهران شده و سپس با استفاده از وسایل حمل و نقل شهری به نقاط مختلف شهر سفر میکنند.

3-مسافرین عبوری: به علت ستاره بوده سیستم شبکه حمل و نقل ریلی کمشور و در مرکز قرار گرفتن تهران در این شبکه ستاره ای، بسیاری از سفرهای بین شهری باید از شهر مبدأ به تهران آمده و پس از تعویض قطار به شهر مقصد بروند. توقف مسافرین گاه 10 الی 12 ساعت طول می کشد. در این مدت مسافران در محوطه پایانه سرگردان شده و رفتارهای اجتماعی برخی مثل نشستن و خوابیدن روی زمین برخی مشکلات حرکتی در ایستگاه ایجاد می کند.