کودکان تیزهوش
تعریف هوش
هوش یکی از جذابترین و جالب توجه ترین نیروهای روانی است که جلوه های آن در موجودات مختلف به میزان متفاوت قابل مشاهده است .
1- هوش کشش مغزی وتوان روانی موجود زنده است .
2- هوش بینش در حل مسایل و امور است .
3- هوش ترکیبی از تفکر و تخیل است .
4- هوش درک رابطه علت و معلولی است .
5- هوش همان چیزی است که آزمون های روانی آن را اندازه گیری می کند .
6- وکسلر – هوش مجموعه نیرو یا ظرفیتی است که فرد با کمک آن می تواند در محیط خود با اندیشه ای سنجیده و رفتار و کرداری موثر و با هدف عمل کند .
7- پیاژه – هوش نتیجه تاثیر دائمی ومتقابل فرد با محیط است که اگر این رابطه به صورت متعادل صورت گیرد ،موجب توانایی سازگاری فرد با محیط و پیشرفت هوشی می شود .
هوش هرفرد به مجموعه عملکردهای وی درکلیه امورزندگی اطلاق میشود .
تعریف تیز هوشان و با استعدادها
هیچ تعریف مطلق و کاملی که مورد قبول همگان باشد و جود ندارد .
بعلاوه هر فرهنگی نیز با توجه به ارزشها، نگرشهاو سبک زندگی،تیزهوشی واستعداد را به گونه ای متفاوت تعریف می کند .
تعاریف اولیه درباره تیزهوشی،بیشتربر بهره هوشی تاکید داشت .
تعریف مارلند از تیزهوشی
کودکان تیزهوش و با استعداد ،کسانی هستند که به تشخیص متخصصان روان شناس و روان سنج ، دارای تواناییهای برجسته اند وقادربه انجام اموردرسطحی عالی میباشند. او عقیده دارد که این کودکان دارای توانایی های فوق العاده در یک یا چند زمینه از شش زمینه زیر هستند .
توانایی هوش کلی
این تواناییها ، بوسیله آزمونهای میزان شده هوش و توسط متخصص سنجیده می شود .
استعداد درسی ویژه
توسط آزمونهای پیشرفت تحصیلی اندازه گرفته می شود .
توانایی فکری آفریننده ، ابتکاری و مولد
دارای افکاری به طرزغیرعادی ابتکاری بوده و جنبه خلاقیت دارد .
توانایی رهبری
توانایی نفوذ در دیگران را داشته و می توانند آنان را در جهت مورد نظر خود هدایت نمایند .
ذوق و استعداد هنری
افرادی که دارای ذوق و استعداد فوق العاده در زمینه های موزیک،شعر،نقاشی،رهبری ارکستروازاین دست هستند .
توانایی حرکتی فوق العاده
افرادی که معمولا“ درمدرسه بعنوان قهرمان دریکی از ورزشها شناخته می شود .
تفاوت ظریف بین تیزهوش بودن و با استعداد
افراد تیزهوش درهوش کلی برجسته اند یعنی عملکرد آنان درکلیه امورازمتوسط همسالانشان بیشتر است .
اما افراد با استعداد عملکردشان در کلیه امور ازمتوسط همگنان خود برترنیست بلکه در یک یا چند زمینه ویژه ، فوق العاده برجسته اند .
روشها و معیارهای شناسایی تیزهوشها و با استعدادها
بطورکلی دوروش کلی برای تشخیص تیزهوشان معمول است .
1- شناسایی آنان به وسیله آزمونهای میزان شده
2- شناساسی آنان از راه مشاهده معلم
شناسایی بر اساس آزمونهای میزان شده
الف- آزمونهای انفرادی هوش – هوش کلی را می سنجند مانند آزمون وکسلر ، استنفورد- بینه و لی تر
ب- آزمونهای گروهی هوش - هوش کلی را می سنجند و به صورت گروهی اجرا می شوند مانند آزمون هوش ریون
ج- آزمون های پیشرفت تحصیلی – میزان معلومات درسی دانش آموزان وچیرگی آنها سنجیده می شود که به صورت گروهی اجرا می شود .
د – آزمونهای آفرینندگی یا خلاقیت
به صورت فردی یا گروهی اجرا می شود و با آنها نیروی ابتکار نوآوری و خلاقیت فرد سنجیده می شود مانند آزمون خلاقیت تورنس
شناسایی دانش آموزان تیزهوش و با استعداد ،با استفاده از روش مشاهده :
1 - قضاوت آموزگار
آموزگار با مشاهده خود می تواند چگونگی درس خواندن، یادگیری و علاقه های دانش آموزان را ارزشیابی کند .
علاوه براین مشاهده آموزگار در زمینه های زیر می تواند به شناسایی تیزهوش ها و با استعدادها کمک کند .
الف – توانایی بیان احساسات و هیجانات
ب- توانایی درهنرهای تجسمی و لذت بردن از آنها
ج- مهارت در حل مسائل و مشکلات گروه
د- ابتکار و ابداع
2 - قضاوت پدر و مادر
قضاوت والدین از فرزندان خود بعلت آگاهی نداشتن از معیارهای سنجش ، اعتبار علمی ندارد.
والدین معمولا“ از نظر عاطفی به فرزندان خود وابسته هستند و همین امر اجازه ارزشیابی عینی وخالی از احساسات را به آنان نمی دهد .
دیگر اینکه امکان مقایسه کودکان همسن وسال با فرزندشان وجود ندارد.
با این حال شاید والدین در سنین پیش از دبستان بهترین مشاهده کننده و مطلع ترین داور در مورد علاقه ها ،استعدادها،نیازهاو رفتار کودکان باشد.
3- قضاوت همسالان
نظر دانش آموزان نسبت به همکلاسان خود می تواند مکمل آگاهیهای ما در مورد شناخت شاگردان تیز هوش و با استعداد باشد.
4- قضاوت شخصی
با توجه به بلوغ جسمی و ذهنی در دوره راهنمایی و دبیرستان ،می توان ازبرداشت ها و قضاوت آنان نسبت به توانایی ها و محدودیتهایشان بهره برد .
ویژگیهای دانش آموزان تیزهوش
با توجه به خلاصه تحقیقات دکتر ترمن وسایرپژوهشها در این زمینه،بشرح پاره ای از ویژگی های تیزهوشان می پردازیم :
1 - وضعیت اقتصادی و طبقه اجتماعی
الف – میزان تحصیلات والدین دانش آموزان تیزهوش در اکثر موارد 4الی 5 سال بالاتر از حد متوسط تحصیلات در جامعه مورد مطالعه است .
ب- میزان طلاق و جدایی والدین در این نوع خانواده ها،کمتر از نوع متوسط طلاق در جامعه مورد مطالعه است .
شرایط خانوادگی و محیط زندگی تیزهوشان
1- محیط روانی و عاطفی تیزهوشان بسیار مهمتر از محیط فیزیکی و مادی زندگی آنان است .
2- تفاهم و توافق والدین عامل عمده ای در موفقیت تیزهوشان است .
3- والدین تیزهوش به فرزندان خود علاقه شدید دارند و نسبت به آنان احساس تعهد می کنند.
4- دراکثر موارد ،به نظر می رسد که والدین تیزهوشان خود را وقف رشد و کمال فرزندان کرده اند .
5- والدین تیزهوشان تاکید بسیاری بر مسایل اخلاقی و مذهبی دارند .
6- والدین تیزهوشان به سازماندهی وبرنامه ریزی های دقیق در زندگی فرزند خود توجه دارند .