تاریخچه استفاده از انرژی هسته ای در ایران
نخستین حرکت برای آغاز هسته ای شدن ایران به موافقتنامه همکاری هسته ای غیرنظامی مربوط می شود که در سال 1957 بین ایران و امریکا امضاء شد. طبق قرارداد مذکور امریکا متعهد شد در زمینه انتقال فناوری هسته ای با ایران همکاری کند. ایران در سال 1958 به عضویت آژانس بین المللی انرژی اتمی درآمد و در سال 1967 نیز، اولین رآکتور تحقیقاتی پنج مگاواتی توسط امریکا در دانشگاه تهران راه اندازی شد.
از آن زمان دانشگاه تهران در زمینه علم و فناوری هسته ای فعال شد. تلاش ایران برای استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای با حمایت چهار کشور امریکا، آلمان، فرانسه و انگلیس آغاز شد و به سرعت پیش رفت کرد. چهار کشوری که در سال های اخیر تلاش کرده اند از دستیابی ایران به تکنولوژی هسته ای ممانعت به عمل آورند. ایران از دهه 70 میلادی تصمیم گرفت تعدادی نیروگاه هسته ای برای تولید برق احداث کند. اجرای پروژه مذکور نیازمند تأمین جهات اقتصادی و مدیریت آن بود. لذا سازمان انرژی اتمی ایران تأسیس شد و تمامی تأسیسات هسته ای ایران ، تحت مدیریت و نظارت سازمان مذکور قرار گرفت. در همین مقطع، یک شرکت امریکایی نیمه وابسته به دانشگاه آستنفورد (SRI . STANFORD RESEARCH INSTITUTE) با انعقاد قراردادی با ایران، نیاز ایران به انرژی هسته ای را مورد مطالعه و بررسی قرار داد و به مقامات وقت ایران اعلام کرد که ایران باید تا سال 1995، دارای 20 هزار مگاوات نیروگاه هسته ای برای تأمین برق باشد. بر همین اساس همکاری هسته ای ایران با کشورهای غربی توسعه یافت و در سال 1977 دو راکتور 1200 مگاواتی برای نصب در نیروگاه بوشهر از آلمان غربی خریداری و دو راکتور 900 مگاواتی نیز از فرانسه خریداری شد.
در اوت 1975 شرکت ( گرانت ورک یونیون ) آلمان غربی و سازمان انرژی اتمی ایران قراردادی را امضا کردند که شرکت مذکور مسئولیت احداث نیروگاه هسته ای ایران در بوشهر را برعهده گرفت.
درخصوص اینکه از نزدیک به 5 دهه پیش تاکنون چه نیاز و ضرورت هایی برای دستیابی ایران به انرژی هسته ای وجود داشته است آقای دکتر پاپلی یزدی ، اندیشمند ایرانی در علوم توسعه می گوید:
دکتر پاپلی یزدی: (مهمترین ضرورت ما آینده نگری و اینکه نرخ نفت روز به روز در حال افزایش بود و ایران به فکر بود که بیشتر از منابع نفت خودش در زمینه های صنعتی و پتروشیمی استفاده کند و تا می تواند نفت خام را صادر نکند دوماً مردم ایران هم علاقه داشتند که برخوردار شوند از تکنولوژی پیشرفته یعنی تکنولوژی پیشرفته را مورد استفاده قرار دهند. قبل از آن هم عده زیادی از تحصیل کردگان دانشگاهی ما در رشته فیزیک و در رشته های مربوطه در اروپا و امریکا تحصیل کرده بودند و حتی کسانی داشتیم از ایران که شاگرد مستقیم ( انیشتین ) بودند و با انیشتین کار کرده بودند و این اساتید واحدهایی را در دانشگاه ها بخصوص دانشگاه تهران تأسیس کرده بودند که روی مسایل هسته ای کار می کردند بنابراین هم خواست دانشگاهیان ایران بود و هم نیاز کشور بود و هم اینکه ایران می خواست وارد جرگه صنعتی شود و از نفت خودش بیشتر در پتروشیمی استفاده کند و نفت خام را کمتر بفروشد و هم اینکه شاید غرب هم می خواست ایران را به نحوی تقویت کند و یا دل ایران را به دست آورد. چون در بعضی از مسائل صنعتی، غرب ، ایران را حمایت نکرده بود مثل مسئله ذوب آهن و ایران رفته بود به طرف شوروی بنابراین غرب شاید در معادلاتش این بوده که بالاخره ایران که تصمیم گرفته که نیروگاه اتمی داشته باشد اگر غرب وارد مذاکره نشود و با ایران همکاری نکند ممکن است که شاه با شوروی همکاری کند. مجموع این عوال باعث شده بود که ایران به طرف این قرارداد برود و ساخت نیروگاه که در هر صورت این خواست مردم هم بوده جنبه عملی بیابد که الآن هم حتی اگر دولت جمهوری اسلامی ایران هم بگوید ما انرژی هسته ای نمی خواهیم مردم ایران این مطالبه را دارند.)
************************
در اکتبر 1977 فرانسه با ساخت دو نیروگاه هسته ای با ظرفیت 900 مگاوات در ( دارخوین ) در جنوب غرب ایران موافقت کرد. در دسامبر 1977 دولت آلمان غربی قرارداد چهارمیلیارد و هشت صد میلیون دلاری برای ساخت چهار راکتور هسته ای با ایران منعقد کرد. ایران و شرکت فرانسوی (یوردیف ) نیز در سال 1977 همکاری در زمینه غنی سازی اورانیوم و سوخت هسته ای را آغاز کردند. ایران حدود 20 درصد سهام شرکت یادشده را خریداری کرد تا بتواند اورانیوم غنی شده برای سوخت نیروگاه های هسته ای خود را تأمین کند. اما در شرایط کنونی فرانسه، آلمان، انگلیس و امریکا با دستیابی ایران به سوخت هسته ای مخالفت کرده اند. این درحالی است که قرارداد احداث مرکز تحقیقات اصفهان در زمینه سوخت هسته ای با فرانسه و انگلیس در دهه 70 میلادی منعقد شده بود.
آقای جمشید امین زاده نویسنده و مفسر ایرانی درخصوص ضرورت استفاده از انرژی هسته ای در ایران و قرارداد های امریکا و دولت های اروپایی با کشورش می گوید:
جمشید امین زاده: (در بحث استفاده از انرژی هسته ای یک سابقه قابل توجهی در ایران وجود دارد. این سابقه برمی گردد به دهه 60 و زمانی که ارزیابی کشورهای غربی که با ایران کار می کردند این بود که ایران باتوجه به وضعیتی که دارد به دنبال تأمین انرژی های نو هم خواهد بود و طبیعتاً در این چارچوب ما بحث شکل گیری استفاده از انرژی هسته ای را از همان جا باید دنبال کنیم که به نوعی منجر به یک سری همکاری های کشورهای غربی مثل امریکا، فرانسه و انگلیس با ایران شد و بعدها این روند تحت تأثیر تحولات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تغییر کرد