مقاله بازیافت ضایعات الکترونیکی

مقدمه:

در حال حاضر خرید یک کامپیوتر شخصی بسیار ارزان تر از ارتقاء دادن کامپیوتر قبلی است. حال بر سر کامپیوتر قبلی چه خواهد آمد؟ ضایعات الکترونیکی که برخی از افراد آن را به جنبه سیاه دنیای جدید دیجیتالی تشبیه کرده اند مشکلات زیادی را برای محیط زیست ما به وجود آورده است. در این مقاله سعی کرده ایم به مسائل و مشکلات ضایعات الکترونیکی بپردازیم[1].

زباله (Trash):

هر آنجه به علت غیر قابل مصرف بودن دور ریخته می شود.

 ضایعه (Waste):

 ضایعه شامل مواد جامد، مایع، و گاز  غیر مطلوب پس از تکمیل یک فرایند می باشد. ضایعات میتوانند به صورت منابع بالقوه ای در اکولوژی صنعتی نگریسته شوند.  آنچه در این مقاله مورد بحث است همان ضایعات جامدی است که مربوط به اجزاء رایانه می شود و طبق فرایندی دوباره قابل استفاده است.

 ضایعات الکترونیکی (E-waste):

  صنعت الکترونیک از رشد بالا و سریعی برخوردار بوده است. همراه با این رشد، محصولات منسوخ شده و قدیمی صنعت رو ز به روز  افزایش پیدا می کند؛ ضایعات الکترونیکی اکنون بیشترین رشد را در دنیای صنعت امروز داراست و بیشتر کشورهای صنعتی گریبان گر این مساله هستند. اکنون بیشتر دولت ها به فکر بازیافت این محصولات به صورت جامد هستند. بخشی از زباله صنعتی، طیف وسیعی از وسایل الکترونیکی مثل فریزر، وسایل تهویه مطبوع، تلفن های دستی، ضبط صوت های شخصی و کلیه وسایل الکتریکی مصرفی تا رایانه را شامل می شود[2].

 انواع ضایعات الکترونیکی در رایانه:

1.  تجهیزات فناوری اطلاعات

2. تجهیزات سرگرم کننده

3. تجهیزات ارتباط از راه دور

4. وسایل سمعی و بصری مانند دیسک فشرده،

5. اواع مختلف پرینتر ها و تجهیزات آنها مانند کاتریج

6. مدارهای الکترونیکی پرینتر ها

7. باتری ها

ضایعات الکترونیکی مشکلی بحرانی است:

1.  ضایعات الکترونیکی مخاطره انگیز است. ضایعات الکترونیکی شامل 1000 نوع ماده مختلف است که خیلی از آن ها سمی است و ممکن است آلودگی های جدیدی ایجاد کند.

2.مواد الکترونیکی به علت پیشرفت سریع در تکنولوژی کارایی مطلوب خود را از دست می دهد و بیش از سایر مواد تولیدی، ایجاد ضایعه می کند.

- در آمریکا بیش از سایر کشورها از رایانه شخصی استفاده می شود. بیش از 50% خانواده ها دارای رایانه شخصی هستند

- تا سال 2005 به ازای وارد شدن هر رایانه جدیدی به بازار، یک رایانه از رده خارج میشود

- در آمریکا بیش از سایر کشورها از رایانه شخصی استفاده می شود(50 درصد)

- تنها در کالیفرنیا بیش از 2 بیلیون دلار خرج بازیافت این مواد درعرض 5 سال آینده خواهد شد.

- در سال 1998 بیش از 20 میلیون رایانه در آمریکا از رده خارج شد که معادلی 5 تا 7 میلیون تن وزن داشت و 3% تا 5% در سال به آن اضافه می شود. در سال، 5% مواد جامد بازیافتی را تشکیل می دهد[3].

ضایعات الکترونیکی در هند:

هند امروز حدود ۳۸/۱ میلیون رایانه خارج از رده دارد و تولیدکنندگان آن سالانه ۱۰۵۰ تن زباله الکترونیکی به آن اضافه می کنند. این تعداد نسبت به ۲۰ میلیون رایانه خارج از رده آمریکا اندک است، اما یک «روند رو به رشد» را نشان می دهد. این مسأله با ورود زباله های الکترونیکی از سنگاپور و کره جنوبی پیچیده تر گردیده است. کارشناسان محیط زیست در هند هشدار داده اند که حتی به کارگیری روش های اولیه و مقدماتی برای بازیافت ضایعات الکترونیکی برای سلامت انسان و محیط زیست بسیار خطرناک است و بنابراین باید به صورت جدی از واردات زباله ها و پسماند رایانه ها به هند جلوگیری شود. قسمت های رایانه - شامل نمایشگر (مانیتور)، چاپگر، صفحه کلید، واحد مرکزی پردازش و به حرکت آورنده فلاپی - دارای فلزات قیمتی مانند طلا، نقره و پلاتین است. البته حاوی مواد خطرناک مانند سرب، کادمیوم و جیوه نیز می باشد و تجزیه و بازیافت این مواد برای سلامتی انسان زیان آور است.

ضایعات الکترونیکی در ایران:

به گفته یکی از کارشناسان محیط زیست در سازمان محیط زیست ایران، هنوز هیچ برنامه ای در زمینه بازیافت مواد الکترونیکی بویژه مواد سمی موجود در اجزاء سخت افزار رایانه‌ها وجود ندارد. به گفته این کارشناس اگر چه مواد سمی در رایانه‌ها وجود دارد ولی بازیافت آن ها به مراتب گران تر از دور انداختن آن هاست و در نتیجه هنوز پیش بینی های لازم در این زمینه اتخاذ نشده است.

ضایعات الکترونیکی از کجا می آیند؟

  در امور کوچک و شخصی: امروزه به علت افزایش تکنولوژی، وجود نرم افزارهای کاربردی جدید،... معمولا هر 18 ماه یکبار رایانه‌ها را ارتقاء داده  و هر رایانه بیش از چهار لی پنج سال عمر مفید ندارد. توسط مراکز بزرگتر: مثل شرکت میکروسافت که دارای 50000 کارمند در سراسر جهان است و هر سه سال یکبار، رایانه جدید برای اعضا تهیه می کند. چه بعضی از آنها بیش یک رایانه در اختیار دارند[4].

ضایعات الکترونیکی به کجا می روند؟

1.  در سال 1997 بیش از 3/2 میلیون ضایعات الکترونیکی در آمریکا سوزانده و یا در زمین دفن شدند. به نظر می رسد که بیشتر ضایعات الکترونیکی، خانگی یا مربوط به سازمانهای کوچک است که به جای عملیات بازیافت، آن ها را می سوزانند؛

2.  بعضی از رایانه‌ها استفاده دوباره می شوند. یعنی وقتی که استفاده کننده شخصی آن را از رده خارج می کند، توسط افراد دیگر مورد استفاده قرار می گیرد که البته میزان آن سه درصد است. این ها به مدارس و یا شرکت هایی که سود چندانی ندارند فرستاده می شوند. بعضی از مغازه ها آن را به قیمت کمتری می خرند، تعمیر می کنند و دوباره برای سوده دهی به قیمت پایین می فروشند؛

3. بازیافت های خانگی: بازیافت مواد خیلی بهتر از خاکستر کردن آن ها است. در سال 1998، 11% رایانه‌ها بازیافت می شد و هر ساله 18% به آن اضافه می شود و به نظر می رسد که 12.75 میلیون رایانه (شامل مانیتور و صفحه کلید) در سال 2002 بازیافت شود. معمولا برای بازیافت هر قطعه از رایانه 10 تا 30$ خرج می شود، چه بعضی از قطعات رایانه بسیار ارزانتر از بازیافت آن است و طبیعتا افراد میلی برای بازیافت آن پیدا  نمی کنند؛

4. زندان ها: در بعضی از زندان های آمریکا حدود 50000 نفر مشغول به بازیافت ضایعات الکترونیکی هستند و 350 شغل جدید در زندان ها پدید آمده است. البته مطابق با استاندارد [5]OSHA این کار درست نیست چرا که سلامت زندانیان را به مخاطره می اندازد[6].

 خطرات موجود در ضایعات الکترونیکی:

  با وجود اینکه ضایعات الکترونیکی حاوی موادی سمی هستند، افراد کمی با این موضوع آشنا هستند؛ موادی مانند: سرب و کادمیویم که  در ساخت صفحه مدارات، اکسید سرب و کادمیوم در monitor cathode ray tubes)CRTs)، جیوه در صفحات مانیتور های صفحه تخت ، کادمیوم در باتری های رایانه ، پلاستیک های که در کیس های رایانه استفاده می شود، کابل های معمولی و کابل های حاوی پلی وینیل کلوراید که در هنگام سوختن (جهت آزاد سازی مس از درون سیم ها) اکسیدهای سمی آزاد می سازند.

  به علت وجود این گونه خطرات، بازیافت مواد الکترونیکی علاوه‌بر پیگردهای قانونی، دارای مشکلات محیط زیستی خواهد بود. به همین علت با سوزاندن و یا دفن کردن  ضایعات رایانه‌ای مشکلات اساسی از طریق ایجاد آلودگی های محیط زیستی به وجود خواهد آمد. دفن ضایعات باعث می شود مواد سمی به درون آب های جاری و زیرزمینی آزاد شوند؛ همچنین سوزاندن این مواد باعث ورود مواد سمی و اکسیدها به درون هوا می شود. به همین علت بازیافت رایانه ها خطرات جدی از جنبه های محیط زیستی و شغلی، در برخواهند داشت. به خصوص زمانی که صنعت بازیافت به علت سود دهی کم آن، مقررات مرتبط با مسائل ایمنی کارکنان را رعایت نمی کنند.