مقاله رایگان حشرات (زنبور ها یا بال غشائیان)

مقدمه:

          در این جلسه یکی از مهم‌ترینراسته­های حشرات تحت عنوان هایمنوپترا (Hymenoptera) را توضیح می­دهیم. 

*­ هایمنوپترا(Hymenoptera)

راسته بال ‌غشائیان یکی از سودمندترین گروه‌های حشرات است. این راستهدر برگیرنده تعدادی از گونه­های پارازیتوئید و شکارگر حشرات است که نقش ارزنده­ایدر ایجاد تعادل جمعیت گونه­های مختلف دارد. هم‌چنین از مهم‌ترین گرده افشان­هایگیاهان بوده و تعداد کمی هم گیاهخوار می‌باشند. این راسته از نظر بیولوژیک و زیستشناسی بسیار متنوع بوده و تعدادی از آن‌ها بصورت انفرادی زندگی می­کنند و تعداددیگری هم دارای زندگی اجتماعی در سطوح مختلف هستند. عالی­ترین سطح زندگی در برخی ازگونه­های این راسته مثل زنبورهای خانواده آپیده (Apidae) و زنبور عسل معمولی دیدهمی­شود.

گونه­های بالدار زنبورها چهار بال دارند که غشایی بوده و بال‌های عقبکوچک‌تر از بال‌های جلویی است و بوسیله قلاب­های بسیار ریزی به نام هامولی (Hamuli)به بال‌های جلو متصل می­شوند و سبب هماهنگ شدن بال‌های جلو و عقب به هنگام پروازمی­شوند.

زنبورها دارای دگردیسی کامل هستند و شفیره آن‌ها از نوع اکسریت(Exarate) یا آزاد است. در این نوع شفیره شاخک، پاها و بال­ها آزاد است و بنابراینشبیه به یک حشره کامل مومیایی شده بنظر می‌رسد. لاروها در تعدادی از زنبورها از نوعاروسی‌فرم (Eruciform) و در اکثر آن‌ها از نوع ورمی­فرم (Vermiform) هستند. لارواروسی‌فرم زنبورها که مربوط به زیر راسته سیمفیتا(Symphyta) است از طریق بیش ازپنج جفت پای کاذب شکمی یا پرولگ(Proleg) از لاروپروانه­ها تشخیص داده می‌شود.

زنبورها به دو دسته تقسیم می­شوند که عبارتند از:

1.سیمفیتا(Symphyta)

2.آپوکریتا(Apocrita)

سیمفیتا (Symphyta)

در زیر راسته سیمفتیا پای عقبی زنبورها در قاعده حداقل سه سلول بستهدارد بعلاوه یک شکم عریض که به قفسه سینه متصل می­شود. اکثر گونه­های این زیر راستهگیاهخوار هستند. در حالیکه در زیر راسته آپوکریتا شکم باریک شده و از طریق یک ساقهبه قفسه سینه متصل می­شود و در بال عقبی­، بیش از دو سلول بسته وجود دارد. در ضمناغلب شکارگر یا پارازیتوئید هستند و کمی هم گیاهخوار می‌باشند. اکثر گونه­های زیرراسته سیمفتیا خانواده­های متعددی در ایران دارند که در ذیل به آن‌ها اشارهمی­شود:

1.آرژیده (Argidae)

2.پامفیلیده (Pamphilidae)

3.سفیده (Cephidae)

4.تنتتردینیده (Tenthredinidae)

5.زایلیده (Xyelidae)

6.اوروسیده(Orussidae)

بجز گونه­های خانواده اوروسیده که پارازتیوئید سوسک­های چوب‌خوارخانواده­های سرامبیسیده (Cerambicidae) و بپرستیده(Buprestidae) هستند، بقیهخانواده­های این زیر راسته گیاهخوار هستند. مثلاً در خانواده آرژیده گونه­ای به نامآرژ رزه (Arge rosae) از گل رز تغذیه می­کند که در شمال ایران انتشار دارد.

در خانواده سفیده گونه­هایی مانند سفوس ­سینکتوس(Cephus Cinctuse) وسفوس­ پیگمئوس (Cephus Pygmaeus) از غلات تغذیه می­کنند.

در خانواده تنتردینیده(Tenthredinidae) گونه­هایکالیروآلی­ماسینا(Caliroa limacina) و هاپلوکامپابویس (Haplocampa brevis) در رویدرختان میوه به عنوان آفت مطرح هستند. و از خانواده سریسیده در شمال ایران گونه­ایبه نام سیرکس­سا (Sirex sah)بر روی صنوبر و نارون خسارت ایجاد می­کند. پس در زیر راسته سیمفتیا بجزتعداد معدودی از خانواده اوروسیده و بقیه خانواده­ها عموماً گیاهخوار هستند.

آپوکریتا (Apocrita)

زنبورهای خانواده آپوکریتا به دو دسته تقسیممی‌شوند:

1.آکولئاتا(Aculeata)؛ در این گروه تخم‌ریز به نیش تبدیل شده است. نیش یک مکانیزم دفاعی است که برایتزریق سم به بدن طعمه بکار می‌رود.

2.پارازتیکا(Parasitica)؛ در این گروه تقریباً اکثریت گونه­ها تخم‌ریز هستند و در واقع وظیفه تخم ریزی رابر عهده دارند.

از گروه آکولئا تا زنبورهای خانواده وسپیده (Vespidae) دارای زندگیاجتماعی هستند. گونه وپا اورینتالیس(Vepa Orientalis) در این خانواده، یک زنبورقهوه­ای رنگ بزرگ است. خانواده­های وسپیده و همچنین اسفیسیده (Sphecidae) کهدربرگیرنده گونه­های انفرادی هستند تقریباً همگی شکارگرند و برای پرورش نوزادشانلارو انواع حشرات مخصوصاً لارو پروانه­ها را شکار می­کنند.

همچنین خانواده­های تیفیئیده (Tiphiidae) و اسکولوئیده(Scoliidae)پارازیت لارو کرم­های سفید ریشه، در داخل خاک هستند.

زنبورها چگونه پارازیت کرم­های سفید ریشه‌ای که در خاک فعالیتمی­کنند، هستند؟

حشرات کامل زنبورها در خاک نرم نفوذ می­کنند و بدنبال لارو کرم‌هایسفید ریشه می­گردند. پس از نیش زدن، آن‌ها را فلج کرده و بر روی لارو کرم سفید ریشهتخم‌ می­گذارند. بعد از خارج شدن لارو زنبور از داخل تخم، از بدن لارو کرم سفیدریشه تغذیه می‌کند.

زنبور پمپیلیده (Pompilidae) از گروه آکولئاتا شکارگر بوده و با بهنوعی پارازیتوئید عنکبوت­ها می‌باشد.

زنبورهای بالا خانواده آپوایدا‌(Apoidea) از مهم‌ترینگرده ­افشان­های اختصاصی گیاهان هستند. که در این خانواده، بالا خانواده‌های متعددیاز جمله خانواده مگاکلیده(Megachilidae)، آنتوفوریده (Anthophoridae) ، آندرنیده (Andernidae)، هالیکتیده(Halictidae) و آپیده (Apidae) در ایران وجود دارند. از مهم‌ترین گرده افشان­هایگیاهان هستند و سودی که از این حشرات به انسان می­رسد غیر قابل محاسبهاست.

زنبورهای گروه پارازتیکا خانواده­های تریکوگراماتیده(Trichogrammatidae)، سیلونیده (Scelionidae) و می­ماریده (Mymaridae) پارازیتوئیدتخم گروه‌های مختلفی از حشرات می­باشند. و در همین گروه خانواده­های براکونیده(Braconidae) و ایکنئومونیده (Ichneumonidae) پارازیتوئید گروه‌های مختلف حشراتمحسوب می­شوند.

در خانواده براکونیده زیر خانوادهایی به نام آفی­دیئینه (Aphidiinae)وجود دارند که گاهی تحت عنوان خانواده آفی­دیئیده (Aphidiidae) از آن نام می­برندکه همه گونه­های آن پارازیتوئید شته­ها و شپشک‌ها هستند.

مهم‌ترین دشمنان طبیعی آفات گلخانه­ای شامل شته­های خانواده­هایانسیرتیده (Encyrtidae)، آفلینیده(Aphelinidae) ، ائولوفیده (Eulophidae) و درمواردی پترومالیده (Pteromalidae) می­باشند.