مقاله رایگان مطالعه حشرات ( پروانه ها)

مقدمه:

در این جلسه پیرامون راسته لپیدوپترا (Lepidoptera) یا پروانه­ها مطالبی را بعرض می رسانیم.

* پروانه­ ها (Lepidoptera)

پروانه­ها حشراتی هستند که تقریباً همه مردم آ‌ن‌ها را می­شناسند و دارای چهار بال هستند که سطح بال­ها بوسیله پولک پوشیده شده است. لارو همه گونه­های پروانه­ها به استثنا چند گونه محدود از گیاهان مختلف تغذیه می­کنند. تعدادی از گونه­ها در این راسته از آفات بسیار مهم درختان میوه و تعداد معدود دیگر در شرایط گلخانه­ای جزء آفات گیاهان زینتی به شمار می­روند.

          برای شناسایی و تفکیک گروه‌های مختلف پروانه­ها، دو ویژگی مهم الف) رگ­بندی بال وب) مکانیسم جفت­شدن بال­های جلو و عقب به هنگام پرواز قابل توجه است. رگ­بندی بالدر پروانه­ها نسبتاً ساده و تعداد رگ­های عرضی و طولی کم است.

درپروانه­ها چهار مکانیسم برای جفت­ شدن بال­های جلو و عقب به هنگام پرواز وجود داردکه عبارتند از:

1-فیبولا(Fibula)

2-ژوگوم(Jugum)

3-فرنیلوم(Frenulum)

4-هیمورال اَنگِل (Humeral angle)

عمدهپروانه­های روز پروازی که در طبیعت مشاهده می­شوند دارای مکانیسم هیمورال انگلهستند. لارو پروانه­ها بصورت­های مختلفی از گیاهان تغذیه می­کنند. تعدادی از آن‌هاآزادانه از قسمت­های مختلف گیاه مانند برگ، میوه یا گل تغذیه می‌کنند و یا در داخلشاخه و تنه درختان بافت چوبی گیاه را استفاده می‌کنند. تعداد معدودی از گونه­ها همجزء آفات انباری هستند و در شرایط انباری از انواع خشکبار تغذیه می­کنند.

راسته لپیدوپترا به پنج زیر راسته تقسیم می­شود که عبارتند از:

1.زوگلوپترا(Zeugloptera) ؛ تنها پروانه­هایی هستند که دارای آرواره بالا می‌باشند. بنابراینتوانایی تغذیه از مواد جامد مثل گرده گل‌ها را دارند و این ویژگی در سایرپروانه­ها دیده نمی­شود. در این زیر راسته خانواده میکروپتریژیده(Micropterygidae) حائز اهمیت است.

2.زیرراسته داکنونیفا(Dacnonypha) ؛ گرچه حشرات کامل دارای آرواره هستند ولی آرواره­هایشان غیرفعال است.در واقع گاله­های مربوط به هر یک از آرواره­های پایین بهم متصل ­شده و خرطوم رابوجود ­آورده‌اند که بوسیله آن از مواد مایع تغذیه می­کنند.

3.زیرراسته اکسوپوریا (Exoporia) ؛ در این راسته خانواده­ای به نام هیپالیده(Hepialidae) وجود دارد که از نظر شکل ظاهری شباهت به پروانه­های اسفینژیده(Sphingidae) دارد ولی لاروهای آن‌ها عموماً از ریشه گیاهان تغذیه می­کنند.

5.بزرگترینزیر راسته دیتریسیا (Ditrysia)است؛ عمده پروانه­ها در این زیر راسته تقسیم‌بندیمی­شوند که به تعدادی از خانواده­های آن اشاره می­کنیم:

-خانوادهتینیئیده (Tineidae)یکی از خانواده­های زیر راسته دیتریسیا است که عموماً لارو آن‌ها از منسوجات تغذیهمی­کنند.

-لیونیتیده(Lyonetidae)و گراسی­لاریده (Gracillaridae) نیز می‌نوز هستند که لاروهایشان در بین اپیدرمفوقانی و زیرین برگ از پارانشیم برگ گیاهان تغذیه می­کنند.

-خانوادهپیه­ریده (Pieridae)که در واقع روز پرواز بوده و جزء آ‌فات مهم کَلَم هستند. این خانواده دارای دامنهمیزبانی نسبتاً وسیعی هستند و امکان فعالیت آن‌ها در شرایط گلخانه­ای روی محصولاتگلخانه­ای وجود دارد.

-خانوادهلیکینیده (Lycaenidae)؛تعدادی از لاروهای گونه­­های این خانواده در لانه مورچه‌ها زندگی می­کنند. در واقعمورچه­ها تعدادی از جمعیت خودشان را در اختیار لارو این پروانه­ها قرار می­دهند واین‌ها هم از مراحل مختلف قبل از بلوغ مورچه­ها تغذیه می­کنند و تولید عسلک کرده کهمورچه­ها از عسلک تولید شده توسط این لارو پروانه­ها تغذیه می­کنند.

* پروانه­های باتر فلای (Butterfly) یا پروانه­های روز

1-اسفینجیده(Sphingidae)تعدادی از گونه­های این خانواده در داخل کندو­های زنبور عسل زندگی می­کنند.گونه­ای به نام اکرونتیا اوتروپوس (Acherontia atropos) جزء آفات مهمزنبور عسل به شمار می­رود. گونه­های دیگر این خانواده از گیاهان تغذیه می­کنند.ویژگی بارز لاروها داشتن شاخی در انتهای بدن می‌باشد که به شناسایی آن‌ها کمکمی‌کند.

2-خانواده ساتورنیده (Saturnidae)شامل بزرگترین پروانه­های موجود در ایران می­باشد. گونه پر طاووسی گلابی بزرگترینپروانه­ای است که در ایران وجود دارد.

3- نیمفالیده (Nymphalidae)

4- ساتی­ رئیده (Satyridae)

5-پاپیلیونیده (Papilionidae)

6-دانائیده(Danaidae)

وتعدادی دیگر از خانواده­ها که لاروشان عموماً در روی گیاهان مرتعی و یا درختان میوهاز برگ گیاهان تغذیه می­کنند. این پروانه‌ها جزء آفات هم محسوب نمی­شوند و تحتکنترل دشمنان طبیعی هستند.

بسیاریاز پروانه­های روز پرواز جزء آفات مهم نیستند ولی تعدادی از پروانه­های شب پروازتحت نام موس (Moths)در خانواده­های نوکتوئیده (Noctuidae) و پیرالیده(Pyralidae)از آفات بسیار مهم محصولات زراعی و گیاهی مختلف هستند.

بطورکلی جمعیت موجودات بوسیله دو دسته از عوامل کنترل می‌شوند.

الف) عوامل طبیعی مثل سرما؛

ب)دشمنان طبیعی.

به همین دلیل در گذشته کشاورزان در زمستان زمین‌هایشان را آب می­دادند تازمین یخ ببندد و بسیاری از شفیره آفات مهم که در داخل خاک زندگی می­کردند به اینطریق از بین بروند.

ازعوامل کنترل کننده دشمنان طبیعی لارو پروانه­ها عمدتاً زنبورهای براکلونیده(Braclonidae) و مگس‌ های خانواده تاکی نیده (Tachinidae) می­باشند که از اهمیتزیادی برخوردارند.