‫پروژه روستای سرآسیاب

مقدمه:

نام روستای انتخابی سرآسیاب است که در جاده ی مشهد شاندیز واقع شده است.  به عنوان علت انتخاب روستا باید گفت به این دلیل که هیچ گونه اطلاعاتی درباره ی روستا های اطراب مشهد نداشتیم با مشورت استاد خود جناب اقای مهندس هراتی این روستای خوش آب و هوا را برگزیدیم.

طی 3 بار رفتن به روستا و گفتگو با مردم اطلاعاتی را جمع آوری کردیم, به بعضی از خانه ها وارد شدیم و ساعاتی را در روستا قدم زدیم تنها برای اینکه با حال و هوای روستا که همه ی ما از آن دوریم آشنا شویم.

گروهمان از سه نفر تشکیل شده است:

سمیه غفاری, فرزانه ایروانی, کیانا جلال

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی:

شهرستان مشهد از جمله شهرستان های شمالی استان خراسان است که در °35 و 43 دقیقه تا °37 و 8 دقیقه شمالی و °59 و 4 دقیقه تا °60 و 36 دقیقه طول شرقی واقع شده است.

این شهرستان در حال حاضر از شمال به جمهوری ترکمنستان، از شرق به شهرستان سرخس و تربت جام و از جنوب به شهرستان های تربت و تربت حیدریه و از غرب نیشابور و چناران و درگز محدود می شود.

این شهرستان دارای 5 بخش به نام های 1) کلات نادری 2) مرکزی 3) رضوی 4) احمدآباد 5) طرقبه و 15 دهستان می باشد. دربخش طرقبه دو دهستان به نام های طرقبه و شاندیز وجود دارد.

بررسی اجمالی موقعیت روستا:

°59 و ′20 طول شرقی و °36 و ′24 عرض شمالی و ارتفاع 1285 سطح دریا. دسترسی از جاده آسفالته مشهد – شاندیز و پس از 15 کیلومتر است.

محدوده عرضی روستا از شمال به اراضی حصار سرخ و از شرق به ویرانی و ارتفاعات، از جنوب و غرب به اراضی روستای ارچنگ محدود می شود. محدوده عرضی حدود 16 کیلومتر مربع است.

خدمات پایه موجود و برای استفاده از خدمات برتر به شاندیز در 4 کیلومتری غرب مراجعه می شود.

سرآسیاب در محدوده دهستان شاندیز از بخش طرقبه شهرستان مشهد واقع شده است.

 تعیین محدوده اراضی کشاوری و منابع طبیعی:

محدوده عرضی حدود 16 کیلومتر مربع برآورده شده، بخش عمده اراضی منابع طبیعی و کوههای جنوب و جنوب غربی روستا هستند که بعلت شیب زیاد امکان کشاورزی در آنها نیست.

اراضی کشاورزی عمدتاً در تراسهای روخانه ای قرار دارند. روخانه در جنوب روستا علاوه بر تأمین آب مورد نیاز کشاورزی خاک مناسبی را جهت فعالیت های فوق الذکر فراهم کرده این زمین ها که تماماً بصورت آبی مورد استفاده قرار می گیرند زیر کشت گیاهان چند ساله (باغات) و بخشی نیز بعنوان خزانه نهان استفاده می شوند. زمین های زراعی دیم روستا بیشتر در ارتفاعات اطراف روستا پراکنده هستند.

 بررسی منابع آب آشامیدنی و کشاورزی روستا:

از طریق یک حلقه چاه که در حاشی رودخانه حفر شده (احداث یک منبع اب هوایی در مجاورت گورستان روستا) تأمین می شود. آب توسط پمپ به منبع فوق منتقل شده و سپس از طریق شبکه آبرسانی به واحدهای مسکونی و تجاری روستا هدایت می شود. تمامی واحدهای مسکونی کنتور آب دارند. و آب بها می پردازند. آب کشاورزی از طریق 2 حلقه چاه عمیق، 3 حلقه نیمه عمیق، 3 رشته قنات، یک دهانه چشمه و رودخانه شاندیز تأمین می شود.

جدول منابع آب کشاورزی 1380

مجموع تخلیه سالانه منابع‌ با مختلف زیرزمینی و آب استحصالی از طریق رودخانه شاندیز بالغ بر 6320160 متر مکعب می باشد که در این میان سهم منابع آب زیرزمینی 8/50 درصد و سهم منابع آب سطحی 2/49 درصد محاسبه شده منابع آب در روستا به عنوان مانع جدی در امر توسعه کشاورزی مطرح نیست بلکه محدودیت خاک آن فعالیت های زراعی و باغی می باشد.

بررسی ویژگی های طبیعی:

ناهمواریها (توپوگرافی): مقر روستای سرآسیاب شمال ارتفاعات ساده منصور و بغل پشته از ارتفاعات فرعی بینالود است. هر چه به شمال و شرق پیش برویم از ارتفاع زمین کاسته می شود. ارتفاع کوه در جنوب روستا به بیش از 1410 متر می رسد در حالی که در شمال تا 1100 کاهش دارد. شیب عمومی روستا غربی – شرقی بوده که در محدوده روستا حدود 7/1 درصد محاسبه شد. وجود دو رشته کوه مسیل شیب معابر را در جهات مختلف کرده وجود همین دو رشته کوه مهمترین مانع توسته فیزیکی روستاست.

 زمین شناسی: دشت مشهد در اثر حرکات تکتونیکی چند گسیل مواری که به موازات کوههای منطقه از غرب به جنوب شرقی ادامه یافته و بصورت پلکانی فرورفتگی دارد تشکیل شده صخات رسوبات آبرفتی در قسمت حاشیه ارتفاعات جنوبی زیاد و در حاشیه شمالی بدلیل بالا آمدن سنگ کف ضخامت آبرفت دوران 4 کم بوده و از نظر ذخیره آب اهمیت کمتری دارد. دشت مشهد توسط گسلهای متعددی در شمال و جنوب آب بریده شده که مهمترین آن گسل کشف رود می باشد. که در شمال دشت واقع شده و بخش زیادی از زمین لرزه های مشهد و اطراف ناشی از فعال شدن آن است.

علاوه بر آن گسل خیرآباد در شمال دشت و دارای جهت شمال غربی – جنوب شرقی است که طولش حدود 30 کیلومتر است و باعث شده تا نهشته های کواترنری به صورت دگرشیب بر روی واحدهای آهکی و شیل مربطوه به سازند کشف رود قرار گیرد.بدلیل وجود این گسلهای واستعداد بالقوه لرزه خیزی  باید در احداث واحدهای مسکونی جدید استاندارد مقاوم سازی رعایت شود.

3-آب و هوا

برای مطالعه از ایتسگاه باران سنجی زشک که شباهت زیادی با شریاط طبیعی روستا دارد استفاده شده. برای این کار یک دوره 20 ساله (74-1354) بررسی شده.

الف) رژیم حرارتی: متوسط درجه حرارت °1/11 در بین ماههای مختلف تیرماه با °22 و بهمن با °2/0 به ترتیب بیشترین و کمترین متوسط ماهانه را دارد تفاوت سردترین  گرمترین °8/21 است.

سیر صعودی دما از اسفند شروع می شود و در میانه تیره به حداکثر میزان سالانه می رسد. بعد از آن سیر نزولی تا مهر با آهنگ کند ادامه دارد. از این ماه به بعد افت شدید شده و در بهمن به حداقل می رسد.

ب) متوسط حداکثر و متوسط حداقل

ماههای تیر و مرداد با °28 و بهمن با °4 بیشترین و کمترین مقدار متوسط حداکثر درجه سالانه را دارند به این ترتیب تفاوت درجه حرارت °24 خواهد بود. ارقام مربوط به حداقل نشان می دهد تیر و مرداد با °16 و بهمن با °4- بیشترین و کمترین متوسط حداقل ایستگاه را به خود اختصاص داده اند. پس تفاوت بیشترین و کمترین میانگین حداقل درجه حرارت °20 است.

ج) حداکثر و حداقل مطلق

حداکثر درجه حرارت مطلق ایستگاه با 2/33 درجه مربوط به تیر و حداقل با 19- درجه بهمن است پس تفاوت بین حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت °2/52 است که حاکی از تفاوت نسبتاً شدید در دو فصل گرم و سرد است.

بارندگی

الف) پراکندگی : میزان بارش : متوسط بارندگی زشک mm4/339 گزارش داده در مقایسه با متوسط بارندگی استان (mm 180 ) حدود دو برابر است که دلیل آن وجود کوهها و ارتفاع نسبتاً زیاد منطقه است.

ب) رژیم بارندگی: براش از مهر شروع و در اسفند به حداکثر میزان یعنی mm5/70 می رسد. بعد از آن افت بارش شدید شده و در مرداد به حداقل خود یعنی mm 3/1 می رسد.

رژیم بارندگی ایستگاه نشان می دهد که زمستان mm 05/147 (3/43 درصد) و تابستان با mm 85/6 (2 درصد) بیشترین و کمترین بارندگی فصلی را دارند.

این مقدار برای فصول بهار و پاییز به ترتیب mm 6/138 (8/40 درصد) 95/46 میلی متری (8/13 درصد) است.

ج) تبخیر: تبخیر بالقوه ایستگاه زشک سالانه حدود mm 1/ 1538. هر چند تبخیر بالقوه در همه ماهها وجود دارد ولی سیر صعودی تبخیر ایتسگاه از دی شروع و در تیر به حداکثر میزان سالانه یعنی 4/282 می رسد بعد از آن تبخیر کاهش یافته و در آذر به mm 8/25 که حداقل است می رسد.

توزیع فصلی تبخیر ایستگاه نشان می دهد که تابستان با mm 6/739 (1/48 درصد) و زمستان با 1/192 میلی متر (5/12 ردصد) بیشتر و  کمترین سهم را دارند

د) بادها

بدلیل نبود اطلاعات مربوط به جهت و میزان وزش در زشک از ایستگاه مشهد استفاده شده باد غالب منطقه جنوب شرقی شمال غربی است.

«… بادهای سطح زمینی: بر اساس آمارهای چند دهه اخیر موجود در آمار و تحقیقات هواشناسی منطقه خراسان جهت باد غالب این شهرعمدتاً جنوب شرقی شمال غربی و یا شرقی غربی است…» 1- مقدس خراسانی، محمدحسین، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 4، آستان قدس

خاک و پوشش گیاهی: همانطور که در توپوگرافی گفتیم بخش عمده اراضی هموار در حاشیه رودخانه است و عمدتاً پادگانه های آبرفتی اراضی روستا را تشکیل می دهند. خاکهای قبل بهره بردای عمدتاً رسوبی حاصل عملکرد آبهای روان می باشند لذا در زمینه بهره برداری زراعی و باغی در روستا مشکلی نداریم. پوشش گیاهی در ارتفاعات عمدتاً طبیعی است ولی بعلت بهره برداری بیش از ظرفیت عمدتاً تخریب شده و در زمره مراتع فقیر محسوب می شود. این علیرغم بارندگی خوب منطقه می باشد. زمینهای حاشیه رودخانه بیشتر زیر کشت زراعتهای یک ساله هستند پس پوشش این بخش بیشتر مصنوعی است و پوشش طبیعی در این بخش بسیار کم است.

4-بررسی سابقه و تأثیر سوانح طبیعی

علیرغم وجود گسلها شاهد زلزله ای که تخریب کلی و ویران کننده باشد نبوده و آنچه از سوانح برای روستا بیشتر مصداق دارد سیل می باشد. وجود دو رشته مسیل در شمال و جنوب منطقه مسکونی خطری بالقوه بزرگی برای فعالیت های باغداری است. هر چند بدلیل ارتفاع زیاد زمینه سیل گیری منطقه مسکونی روستا تقریباً صنعتی است ولی خسارت احتمال به بخش باغداری را نمی توان نایده گرفت از جمله آخرین سیلها بارندگی 76 بود که منجر به آبگرفتگی باغات در حاشیه رودخانه شده است.

- بررسی ویژگی های جمعیتی روستا

تعداد وتراکم جمعیت: سرشماری مهر 75، جمعیت روستا را 1246 نفر گزارش کرده که بر این اساس تراکم روستا 78 نفر در کیلومتر مربع است تراکم نسبتاً زیاد در مقایسه با مناطق روستایی انسان است. جمعیت در سالهای 55 و 65 به ترتیب 810 و 1105 نفر بوده که تراکم ریاضی آن به ترتیب 6/50 و 69 نفر در کیلومتر مربع است.

تراکم بیولوژیک نیز 9/2 نفر در هکتار است. تراکم نفر در هکتار زیاد بوده و امکان توسعه فعالیت زراعی و باغی بسیار محدود است.

تعداد و بعد خانوار: در سال 75 دارای 264 خانواده در سالهای 55 و 65، 192 و 203 خانوار بوده طی یک دوره 20 ساله 5/37 درصد به تعداد خانوار افزوده شده که بخشی از آن بدلیل شرایط نسبتاً مناسباز نظردسترسی به منابع آب و خاک و بعلاوه نزدیکی به شهرهای شاندیز و مشهد و امکان استفاده از خدمات مورد نیاز روستاییان نسبت داد.

جدول تعداد و بعد خانوار روستای سرآسیاب

اطلاعات جمعیتی خانه بهداشت

تغییرات اجتماعی و گرایش زوج های جوان برای تشکیل زندگی مستقل باعث کاهش بعد خانوار طی دهه اخیر شده به طوری که کاهشی معادل یک نفر را نشان می دهد.

ساختار جمعیت

الف) ساختار سنی: در سال 80 از 1337 نفر جمعیت روستا را 1/32 در رده سنی کودک و نوجوان، 3/43 درصد جوان و 9/18 درصد بزرگسال و 7/5 درصد سالخورده قرار داشته اند 2/62 درصد فعال و 8/37 درصد غیرفعال بوده اند.

جدول گروههای عمده سنی در روستای سرآسیاب سال 78

ب) ترکیب جنسی: نسبت جنسی در سال 78، 2/111 نفر محاسبه شده حداکثر نسبت جنسی با 6/184 نفر مربوط به گروه سنی 64-60 و حداقل آن با 57 نفر مربوط به گروه 39-35 می باشد مهاجرت نسبتاً شدید جوانان به مناطق شهری جهت دستیابی به فرصت شغلی مناسب تر است. اثر این مهاجرت در هرم سنی روستا مشهود است.

رشد جمعیت روستا نسبتاً شدید بوده وبیشتر جمعیت کودک و نوجوان هستند (تنظیم خانواده)

جدول ترکیب سنی و جنسی سرآسیاب 138

4-اشتغال: از 958 نف رجمعیت 10 ساله و بیشتر روستا رد سال 75، 293 نفر شاغل هستند که این رقم 6/30 درصد جمعیت 10 ساله و بیشتر است. درصد اشتغال روستا نسبت به بخش طرقبه و دهستان شاندیز کمتر است که بخشی از آن بدلیل کم بودن زمینه اشتغال زنان در فعالیت باغداری است.درصداشتغال برای مردان 7/57 درصد و برای زنان 1/2 درصد است. علاوه بر این موضوع می توان فقدان مراکز خدماتی متناسب با اشتغال زنان در مقایسه با دهستان شاندیز (وجود شهر شاندیز و مشاغل مختلف) و بخش طرقبه (شهر طرقبه) را از جمله دیگر عامل کمبود اشتغال زنان نام برد.

جدول مقایسه درصد اشتغال سرآسیاب بخش و دهستان 75

از مجموع جمعیت مشاغل 55% درزراعت و باغداری، 18% دامداری و 12% کارگری (بیشتر برای پیوندزنی باغات میوه به شهرهای شیروان، فاروج و قوچان مهاجرت می کنند) 85% صنعت (کارگر صنعتی در کارخانه ؟؟) و 5/6 در بخش فعالیتهای خدماتی مشغول به کار بوده اند.