تحقیق منزل مسکونی قیافه در خیابان شیرازی

1 موقعیت طبیعی اثر:

مشهد ، مرکز استان خراسان رضوی ، اکنون با حدود دویست کیلومتر مربع و دو میلیون جمعیت دومین شهر ایران پس از تهران است . این شهر میان دو رشته کوه هزار مسجد و بینالود قرار گرفته است. شهر مشهد در ساحل راست کشف رود و شمال شرقی ایران و خراسان واقع است. میانگین ارتفاع آن از سطح دریا حدود یکهزار متر و طول و عرض جغرافیایی آن از نصف النهار گرینویچ59 درجه و 38 دقیقه و از خط استوا در شمال 36 درجه و 16 دقیقه است. هوای آن بسیار متغیر و باران سالانه اش بین 20 تا 60 سانتیمتر است.شهر مشهد بر روی خط زلزله قرار دارد.

شهرستانهای همسایه مشهد در مشرق سرخس ،در شمال غرب شهرستانهای درگز و چناران و در غرب و جنوب شهرستانهای نیشابور و فریمان است.

به سبب وجود حرم مطهر امام علی بن موسی الرضا (ع) در مشهد همه ساله بیش از جمعیت آن زائروارد این شهر می شوند . جمعیت زائر کنونی مشهد حدود چهار ده میلیون نفر در سال است که عمده در ایام نوروز و تابستان برای زیارت و سیاحت عازم مشهد می شوند.

2 موقعیت فعلی اثر:

منزل مسکونی قیافه در خیابان شیرازی شیرازی 20 پلاک 578 واقع می باشد.

3 شماره پلاک ثبتی اثر:

4 تاریخچه و وجه تسمیه اثر:

بنای منزل مسکونی قیافه در سال 1328 ه-ق یعنی 97 سال پیش در دوران قاجاریه ساخته شده است. مالک اولیه منزل، میرزا تقی خان بلوری بوده که از کشاورزان برجسته مشهد بوده و ارتباط تنگاتنگی با چند تن از شخصیتهای بسیار نزدیک دربار قاجار داشته است. بنا این منزل به مدت 8 سال از تاریخ ساخت بدلیل اینکه میرزا تقی بلوری در مکان دیگری اقامت داشت، خالی مانده بود و پس از آن به سال 1336 هجری قمری مورد بهره برداری قرار گرفت. در آن زمان، متمولین جامعه و کسانیکه ارتباطی با دربار داشتند. منازل خود را در مکانها خوب شهر ولی داخل کوچه های باریکتر مخصوصا در زیر و یا بعد از ساباط ها بنا می نمودند. این امر به دلیل حمله اسب سواران ترکانی بوده که به خراسان، از جمله مشهد جهت به یغما بردن اموال ثروتمندان حمله می کردند. میرزا تقی بلوری نیز به دلایل ذکر شده محل فعلی اثر را انتخاب کرد و به دلیل داشتن مراجعین زیاد از بیرون خانه جهت رسیدگی به آنها استفاده می کرد لذا ورودی بیرونی و اندرونی از دو کوچه جداگانه بوده و می باشد.

پس از حدود 30 سال پس از خدمت میرزا تقی بلوری، حاج آقای قیافه این منزل را خریداری کردند و تا 15 سال پیش نیز خود ایشان در این منزل به همراه خانواده اش زندگی می کرد. پس از فوت ایشان هم اکنون همسر مرحوم قیافه در بخشی از این بنا زندگی می کند. و سایر قسمتها تفکیک شده و در اختیار فرزندان مرحوم قیافه قرار گرفته است .

5- سوابق پژوهشی اثر:

تا کنون هیچ اقدام پژوهشی در مورد این بنا صورت نگرفته است.

6 نوع و توضیحات مالکیت اثر:

مالک اولیه بنا، آقای بلوری بوده است که آنرا به آقای قیافه فروخته است . پس از مرگ آقای قیافه زمین این منزل بین فرزندان ایشان تقسیم شد. و هر کدام از  3 یا 4 فرزند آقای قیافه بخشی از زمین را در اختیار گرفتند. این قسمتها کم کم تخریب شد و تنها بخشی که باقی مانده، بخش بیرونی خانه می باشد که در مالکیت همسر مرحوم قیافه است.

7 اقدامات انجام شده در مورد حریم اثر:

تا کنون هیچ اقدامی در خصوص تعیین حریم این بنا از روی سازمان میراث فرهنگی انجام نشده است.

8 ویژگی اثر:

مهمترین ویژگی این بنا ساباط موجود در کوچه ورودی بیرونی خانه می باشد. وسعت زیاد خانه و وجود اندرونی و بیرونی با ورودیها کاملا مجزا ( از دو کوچه متفاوت ) و همچنین داشتن تزئینات آجرکاری و کاشی کاری بسیار نفیس به شیوه ای خاص و کم نظیر از دیگر ویژگیهای این بنا به شمار می آیند.

9 مشخصات اثر:

برای رسیدن به بخش بیرونی منزل قیافه پس از عبور از زیر ساباط در کوچه شیرازی 20 به ورودی بنا می رسیم. پس از ورود، وارد حیاط کوچکی می شویم که حدود 40 سانتی متر از سطح کوچه پایینتر است و بنای نه چندان قدیمی و ساده در آن قرار دارد. با گذر از این حیاط وارد حیاط بیرونی اصلی خانه می شویم. در شمال حیاط ساختمانی دو طبقه با آجرکاریهای بسیار ظریف و زیبا به چشم می خورد، ایوان زیبایی در طبقه اول این بخش وجود دارد. دوستون با آجرکاریهای زیبا از زیر ایوان تا کف حیاط امتداد یافته است. در فضای زیر ایوان در طبقه همکف یک عقب نشینی در بنا داریم که از آن سه ورودی به فضا های داخلی وجود دارد. که هر کدام به یک فضای مجزا باز می شود. در فضای راهرو مانند سمت راست پلکانی جهت رسیدن به طبقه اول قرار دارد. پلکان دیگری نیز در زیر ایوان وجود دارد که به فضای ایوان در طبقه اول می رسد. پلان طبقه اول نیز کاملا شبیه پلان همکف می باشد و پله های فضا سمت راست به پشت بام راه دارد. در حال حاضر تنها بخش اندکی از فضای بیرونی خانه باقی مانده است. در روبروی اعیان بخش بیرونی بقایای بناهای تخریب شده، دیگری نیز وجود دارد  و در حیاطی دورتر از این حیاط که به این مکان راه دارد، بخش اندرونی منزل قرار داشته است که فقط دیوارها مخروبه ای از آن باقی مانده است. این بخش ورودی جداگانه ای ازخیابان شیرازی 8 دارد. تزئینات بخش بیرونی شامل آجرکاریها و کاشی کاریهای ظریف و زیبایی است که به شیوه ای کم نظیر و خاص انجام شده است و این بنا را در میان بناهای هم دوره اش شاخص می کند.

10 نوع بهره برداری اثر ( قبلی ، فعلی ، پیشنهادی ):

در حال حاضر تنها بخش کمی از بیرونی خانه، به صورت مسکونی مورد استفاده قرار می گیرد و سایر بخشها تفکیک شده و در اختیار فرزندان صاحب خانه قرار گرفته است که در حال حاضر فقط یکی از آنان در زمین خودش آپارتمانی چهارطبقه بنا کرده و خوشبختانه سایر بخشها به همان صورت باقی مانده است.

11 توضیح دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر:

مهمترین دخل و تصرف انجام شده در این بنا، تفکیک منزل به چند قسمت است که هر کدام در اختیار یکی از ورثه ( فرزندان ) مرحوم  قیافه قرار دارد. ساختن یک بنای کوچک شامل دو اتاق در جنوب حیاط کوچک ورودی و سنگ کردن دیوارها و ستونها در طبقه همکف به ارتفاع 1 متر و همچنین سیمان اندود کردن بخشهایی از پیشانی نما که آجرکاریهای آن تخریب شده بودند از دیگر دخل و تصرفات انجام شده در این بنا می باشند.