‫پروژه مطالعات مقدماتی مجتمع آموزشی فرهنگی شرکت نفت سرخس - ضوابط معیار ها و استاندارد ها

ضوابط معیارها و استاندارد ها

1، تعیین اجزاء و تدقیق برنامه فیزیکی

از مهمترین اهداف مرکز گردهمایی شهری ایجاد فضای زنده و شاداب می‌باشد. فضایی که حضور مردم ، در آن نقش اساسی دارد؛ فضایی که گویی بخشی از ساختارِ زنده شهر است، با حال و هوای میادین شهرهای سنتی .

- تصویر 2-3-35 میدان سن مارکو، ونیز ، ایتالیا،

  فضای ساختارِ زنده شهر ، با حال و هوای یک میدان سنتی .

(ماخذ:   Venice)

در ادامه به معرفی اجزاء اصلی و فرعی پروژه می‌پردازیم .ابتدا به بررسی فضاهایی می‌پردازیم که متوجه حساسیت پروژه یعنی خلق مکان ، هستند.

1-1، فضاهای مؤثر در ایجاد یک فضای اجتماعی زنده و پویا

قبل از هر چیز باید به این نکته اشاره کرد، که مقبولیت یک مرکز اجتماعی ، به نحوه برنامه‌ریزی و مدیریتِ آن مرکز از یک طرف ، و از سوی دیگر به شرایط اجتماعی ، سیاسی  جامعه بستگی فراوان دارد. در عین حال معماری نیز وظیفه دارد، تا با خلق فضاهایی جذاب و متنوع مرکز را در راستای رسیدن ، به خلق فضایی مقبول ، زنده و پویا یاری برساند.

اصولاً ضمانتِ بقای فضا های اجتماعی به حضور مردم و استقبال عمومی ، بستگی دارد ؛ خصوصاً مرکز گرد همایی ارگ  که بدون مشارکت مردم و حضور آنها معنا و مفهومی نخواهد داشت.  بنابراین باید تمام تلاش خود را به منظورِ  ایجاد فضایی مناسب جهت حضور فعالانه و پویای مردم خرج کرد.

- تصویر 2-3-36 نیمز ،فرانسه مرکز هنری  Carre d Art

 تلاش برای ایجاد محیطی جذاب و خاطره انگیز

 . دنبال آن هستیم که با ایجاد محیطی جذاب، چشم‌گیر، همراه با آسایش در ذهن بازدیدکنندگان خاطره ای خوش از محیط بجا بگذاریم.

 (ماخذ:    (architecture &urbanism           

 خلق فضاهایی، با عملکردِ خدماتِ عمومی، که به شرایطِ آسایش و آرامش بازدیدکنندگان کمک میرساند و علاوه بر آن در خدمت فعالیت‌های مرکز می باشد ، از نظر معماری قابل بررسی است. ما به دنبال آن هستیم که با ایجاد محیطی جذاب، چشم‌گیر، همراه با آسایش در ذهن بازدیدکنندگان خاطره ای خوش از محیط بجا بگذاریم.

حال به شناسایی فضاهای مربوط به ارائه خدمات همگانی می‌پردازیم.

1، فضا های همگانی

1-1 فضای شهری روباز

فضاهای همگانی، از با ارزش‌ترین فضاهایی  هستند، که  برای دستیابی به هدف خلق فضایی پویا و سرزنده میتوان در نظر گرفت؛ فضایی که مردم بدون هیچ مانعی در آن با هم ارتباط برقرار می‌کنند .همانطور که در میدانگاه مقابل بنای پمپیدو  دیدیم"... میدانگاه ببور الگوی تاریخیِ یک فضای عمدۀ شهری است، محل تلاقی توده‌های مردم جایی که فاصله میان بازیگر و تماشاچی از میان رفته است و جایی است ، که اختلاف زبان مانع ارتباط نیست ."ص 27

"برای جلوگیری از خلق فضای گمشده باید بنا با محیط اطرافش ارتباط مناسب برقرار نماید این ارتباط تمام لایه‌های بنا را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. از آن جمله لایه کاربریها ، به عبارت دیگر باید میان کاربری‌های درون بنا و برون آن ارتباط تنگاتنگی وجود داشته باشد خصوصاً در طبقه همکف..." با بیان این مقدمه از پایان نامه فضای گمشده به معرفی فضاهای شهری سربسته، می‌پردازیم که وظیفه پیوند میان داخل بنا و محیط اطراف را دارند.

1-2  فضا های شهری سربسته

1-2-1- فضای همگانی سرپوشیده

- تصویر 2-3-39 کتابخانه مرکزی شهر سالت لیک سیتی ، موشه سفتی

 این فضا، که حکم یک فضای شهری رامی تواند داشته باشد باید حتی الامکان به گونه ای طراحی شود که به همه بخشهای مرکز  گردهمایی ارگ دسترسی مناسب داشته باشد..

(ماخذ:   Competitions  )

این فضا، که حکم یک فضای شهری رامی تواند داشته باشد باید حتی الامکان به گونه ای طراحی شود که به همه بخشهای مرکز  دسترسی مناسب داشته باشد. فرم و نحوه سازماندهی این فضای شهری می تواند بر اساس مقتضیات طرح شکل بگیرد و الزاما نباید فرم مرکزی داشته باشد.حتی می توان فرمی خطی برای آن متصور بود حضور درختان با سابقه در کنار میدان از عناصر شاخصی  هستند که حس محصوریت را برای میدان ایجاد می‌نمایند .

   در این فضا که در آن مردم با کاربری اصلی مرکز، آشنا می‌شوند وجود بیلبردهای مختلف اطلاع رسانی، مجسمه‌ها و درختان تزئینی ، میتواند حال و هوایی خاص به آن ببخشد. در مبلمان آن می توان از عناصر شهری استفاده کرد ؛ تا بدین وسیله حال و هوای یک فضای شهری را به بازدید  کننده بدهد.

- تصویر 2-3-40 سرسرای مرکز فرهنگی هنری پمپیدو ،پاریس

در این فضا که در آن مردم با کاربری اصلی مرکز، آشنا می‌شوند وجود بیلبردهای مختلف اطلاع رسانی، مجسمه‌ها و درختان تزئینی ، میتواند حال و هوایی خاص به آن ببخشد

(ماخذ:   مرکز فرهنگی پمپیدو )

علاوه بر نقشی که این فضا در ایجاد ارتباط میان فضاهای شهری اطراف پروژه دارد؛ ورودی فضاهای مختلف مرکز و نقش اطلاع رسانی در رابطه با فعالیتهایی که در مرکز گردهمایی ارگ صورت می‌پذیرد نیز بر عهده آن می‌باشد؛ مردم با گذشتن از این  محیط با فعالیتهای مرکز آشنا شده و میتوانند توسط آسانسورها و پله ها به بخشهای مختلف مرکز مراجعه ‌کنند.به عبارت دیگر این فضا برای مرکز حکم یک وید مرکزی را  دارد، که باعث پیوند تمام طبقات با هم می‌شود. مانند ستون فقراتی است ، که فضاهای مختلف حول این محور شکل گرفته‌اند.

1-2-2- فضای سبز مرکزی

 این حیاط مرکزی باید به گونه ای باشد که  در مرکز ساختمان و درطبقات پایین  قرار گیرد ؛ وحتی المقدور فضاهای ورودی مجموعه حول این فضا شکل بگیرند ، استفاده کننده در بدو ورود  به کمک این  فضای مرکزی به درک کلیت ساختار فضا دست یابد و بتواند از اطراف این فضای سبز  به طبقات دیگر ساختمان مراجعه نماید.

- تصویر 2-3-41 سرسرای بانک مرکزی لهستان

این حیاط مرکزی باید به گونه ای باشد که  در مرکز ساختمان و درطبقات پایین  قرار گیرد ؛ وحتی المقدور فضاهای ورودی مجموعه حول این فضا شکل بگیرند

 (ماخذ: Illustration   Architectural )

چنین فضایی جهت نورگیری و تهویه هوا بسیار ضروری به نظر می رساند از اینرو تعبیه چنین فضایی ضمن پاسخگویی به این نیاز مجموعه می تواند فضایی جذاب و دلنشین را نیز فراهم آورد .  

محل قرارگیری این فضای سبز در کنار میدان سرسبز شهرک می‌باشد؛ گویی فضای سبز میدان را به درون بنا منتقل کرده ایم تا از این طریق به پیوند میان فضای برون و درون نائل  گردیم. و استفاده کننده از درون ساختمان هنوز  احساس حضور در میدان شهرک را با خود  داشته باشد.

1-2-3- سرسرا ( فضای اطلاع رسانی)

همان عملکرد و کاربری‌هایی که در میدان مشاهده می‌کنیم ، در درون فضای سرسرا نیز می تواند وجود داشته باشد؛ تا سرزندگی و پویایی را از میدان به فضای درون مجموعه بکشانیم.

این فضا یک مکان همگانی می‌باشد که در خدمت تمام بازدیدکنندگان است و تقریباً از این مکان است که استفاده کننده می‌تواند به فضاهای دیگر برود در واقع نقش یک فضای تقسیم را می تواند برعهده داشته باشد ، فضایی است که استفاده کنندگان در آنجا از فعالیتهایی که در مجموعه انجام می‌پذیرد و موقعیت آنها آگاهی پیدا کرده، که برای آن نمی توانیم  اندازه مشخصی ارائه دهیم. اگرچه با توجه به این که اولین و یا آخرین مکانی است که استفاده کننده از آن عبور می‌کنند باید تأثیرگذار و خاطره‌انگیز باشد. ابعاد فضا باید دارای  یک اشل انسانی باشد تا فرد در آن احساس کوچکی و حقارت نکند و دارای یک حال و هوایِ صمیمی داشته باشد.

- تصویر 2-3-42

این فضا یک مکان همگانی می‌باشد که در خدمت تمام بازدیدکنندگان است و تقریباً از این مکان است که استفاده کننده می‌تواند به فضاهای دیگر برود در واقع نقش یک فضای تقسیم را می تواند برعهده داشته باشد

(ماخذ: Illustration   Architectural )

 توجه به ایجاد شرایط مناسب جهت مکث ،دریافت اطلاعات تخصصی و غیرتخصصی در رابطه با شهر و مرکز،نشستن،گپ زدن،استفاده از فضای سبز مرکزی از خصوصیات فضای سرسرا می باشد که می‌تواند در اختیار استفاده کننده قرار گیرد . بخش اطلاع رسانی نیز می تواند در کنار بخش  مدیریت در همین قسمت واقع شود.

 1-3 فروشگاه مرکز

 این فروشگاه با بخشهای عمومی دیگر مجموعه می تواند ارتباط مستقیم داشته باشد  و به تولید و توزیع محصولات فرهنگی بپردازد خصوصا محصولات حاصل از مجموعۀ فعالیتهایی که در مرکز صورت  می‌پذیرد ؛تا به نوعی در جهت معرفی مرکز به مردم فعالیت ‌کند.

1-4 تریا

- تصویر 2-3-43  اغذیه جاسمین  در جمع  دوستان 

لذت نوشیدن یک فنجان چای و یک گپ دوستانه با مردم از عملکردهایی است که می‌تواند یک خاطره خوش را برای بازدیدکننده به همراه داشته باشد خصوصاً که این خاطره دارای یک سابقه تاریخی نیز باشد.

(ماخذ:   نگارنده )

 لذت نوشیدن یک فنجان چای و یک گپ دوستانه با مردم از عملکردهایی است که می‌تواند یک خاطره خوش را برای بازدیدکننده به همراه داشته باشد خصوصاً که این خاطره دارای یک سابقه تاریخی نیز باشد. به یاد قهوه خانه‌هایی که در محدوده وجود داشته و روشنفکران در این قهوه خانه‌ها به بیان اندیشه‌های خود می‌پرداخته و با هم به گپ و گفت گو می‌پرداختند.

1-5 رستوران

رستوران مرکز در ارتباط مستقیم با فضاهای شهری  می باشد. بدین منظور در نظر گرفتن ورودی مستقل برای رستوران واجب به نظر می‌رسد. علاوه بر خصوصیتِ  عمومی رستوران، امکان ارائه خدمات به پرسنل و کارکنان مرکز را نیزمی تواند وجود داشته باشد. توجه به نحوه خدمات رسانی به رستوران و امکانات پخت و پز و آماده سازی غذا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

- تصویر 2-3-44 سرسرای بانک مرکزی لهستان

پخش موسیقی ملایم گارسونهای شیک همراه با خدمات عالی از مشخصات رستوران مذبور می‌باشد.

ماخذ: Illustration2   Architectural

1-6   نمایشگاهها

یکی دیگر از کاربریهای همگانی ، که در  پویا نمودن مرکز نقش اساسی بر عهده دارد  فضاهای نمایشگاهی مجموعه می‌باشد؛ این فضاها  که در نقاط مختلف بنا واقع هستند ، به دو دسته عمده تقسیم می‌گردند : 1- نمایشگاه دائمی مرکز 2- نمایشگاه‌های موقت( در خدمت عناصر جامعه مدنی مرکز)

1-6- 1   نمایشگاه دائمی مرکز

- تصویر 2-3-45 سرسرای مرکز فرهنگی هنری پمپیدو ،پاریس

از قابلیت های فضای نمایشگاه انعطاف پذیری سالن نمایشگاه است.

(ماخذ:   مرکز فرهنگی پمپیدو )

نمایشگاه دائمی مرکز باید به گونه ای باشد که ارگانهای دولتی بتوانند با انجام هماهنگی لازم با مدیریت ،فعالیتهای خود را  از طریق این مکان به اطلاع مردم برسانند.به عنوان مثال ، هرچند ماه یکبار، در این نمایشگاه فعالیتهای که شهرداری در شهر انجام داده است .به مردم ارائه می‌گردد تا بدینوسیله  مردم را در جهت مشارکت ترغیب نمایندو یا در صورت نیاز در اختیار سمینارهایی باشد که در مرکز بر گزار میگردد .فضای نمایشگاه محدود نبوده و می‌توان از دیگر مکانهای همگانی در صورت کمبود فضا استفاده نمود . امکان استفاده از پارکینگ جهت رساندن خدمات به نمایشگاه باید در نظر گرفته شود.

1-6-2 نمایشگاه‌های موقت

این نمایشگاه ها که می توانند در طبقات مختلف ساختمان در نظر گرفته شوند ، حکم ویترینهایی را دارند که به معرفی عناصر جامعه مدنی میپردازند؛ و گروه های مختلف مدنی میتوانند به معرفی فعالیتهای خود به مردم بپردازند. برای این نمایشگاهها فضایی جهت ارائه خدمات و انبارباید در نظر گرفته شود.

در صورت امکان ایجاد فضاهای باز در کنار فضاهای نمایشگاهی تعبیه گردد، بصورتی که بسته به نیاز قابل تغییر باشد .

در ادامه به بیان بعضی از استانداردهای لازم در رابطه با فضاهای نمایشگاهی می پردازیم.

واضح است که هر شیء برای جلوه نمایی ویژگیهای خود نیازمند فضای خاصی می‌باشد، هر شیء با حضور خود فضای خالی اطراف خود را غنا می‌بخشد. بنابراین فاصله هر اثر باید از اثر بعدی مورد توجه قرار گیرد (مساحت لازم برای هر تصویر حدود3 تا5 متر مربع سطح دیوار و مساحت لازم برای نمایش شیء هندسی 6 تا 10 مترمربع سطح می‌باشد) بطور متوسط هر 2 متر یک تابلو.

- تصویر 2-3-46 چیدمان فضای نمایشگاه  و نحوه حرکت بزدید کننده

از قابلیت های فضای نمایشگاه انعطاف پذیری سالن نمایشگاه است.

(ماخذ:   اینتدنت  )

در فضای نمایشگاهی هرشیئی که دارای ویژگیهای خاص باشد، در بهترین نقطه به نمایش گذاشته میشود، به طوری که از اولویت مکانی ویژه‌ای برخوردار شده، و از دیدگاه معماری ممکن است بر آن تکیه بیشتری گردد. بنابراین معماری عامل تعیین کننده‌ای در جهت سازماندهی محیط گالری است در نمایشگاههای دائمی، معماری می‌تواند مستقیماً بر شیء تأثیر بگذارد و متناسب با آن طراحی گردد.

- تصویر 2-3-47 استفاده از پانلهای سبک با قابلیت جابجایی و انعطاف پذیری.

در این صورت است که کارایی فضا افزایش پیدا میکند

(ماخذ:   اینتدنت  )

باید توجه داشت تعداد بازدیدکننده با تعداد اشیاء رابطه معکوسی دارند زیرا هرچه بازدیدکننده بیشتر شود فاصله آثار از هم باید بیشتر در نظر گرفته شود  و تعداد آثار ارائه شده کمتر ‌گردد. بازدید از نمایشگاه باید دارای ریتم و آهنگ مناسب باشد و سکانسهای نمایش نباید بیش از حد طولانی گردد و باید در جریان بازدید فضاهایی برای استراحت و آرامش فرد در نظر گرفته شود، موضوع بعدی که دارای اهمیت ویژه است. بحث نورپردازی می‌باشد، باید دقت گردد که نورپردازی موجب از بین رفتن هدف اصلی که همانا نمایش شیء است نشود ،استفاده از نور طبیعی خصوصاً نور از سقف بسیار مفید می‌باشد، اندازه سالن نمایشگاه به تعداد بازدیدکنندگان بستگی دارد ولی هر قدر این فضا بزرگتر در نظر گرفته شود، توانایی نمایشگاه در نمایش گذاشتن آثار بیشتر خواهد بود در عین حال می‌توان فضا را به گونه‌های متفاوت تقسیم کرد.

- تصویر 2-3-48 ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی  ، تهران

از ویژگیهای بارز این ساختمان حالت و فرم سالن اصلی ساختملن است .

(ماخذ:  روزنامه خراسان   )

1-7 سالن

این فضاها به منظور برگزاری جلسات سخنرانی و گردهمایی‌ها، در نظر گرفته میشود.و مهمترین و برجسته‌ترین کاربری موجود در مرکز گردهمایی می‌باشند. سالنهای متعددی که براساس نوع جلسات و تعداد استفاده کنندگان مبلمان شده‌اند. فضای مناسب برای شنیدن ، و تأثیرگذاشتن بر آن چه در اطرافمان صورت می‌پذیرد و تأثیرگرفتن  متقابل از آنهاجهت دست یافتن به شرایط بهتر . قبل از بیان ویژگیهای خاصِ سالنهای مرکز، ابتدا به بیان بعضی از استانداردها در رابطه با طراحی سالنهای سخنرانی میپردازیم.

1-8 ، تالار

1-8-1 ،چیدمان تالار

در نحوه چیدمان سالن دو نوع چیدمان مطرح است : 1-چیدمان متمرکز  2-چیدمان غیر متمرکز

 در چیدمان متمرکز، صندلی‌ها در ردیفهای طولانی در پشت سر یکدیگر قرار گرفته‌اند، و راهروها بدون قطع کردن صندلیها، در دو طرف آنها می‌باشند،ولی در چیدمان غیر متمرکز راهروها ردیف صندلیها را قطع میکنند.

- تصویر 2-3-49  یک سالن با چیدمان متمرکز 

راهروها بدون قطع صندلیها در دو طرف سالن قرار گرفته اند.. .

(ماخذ:   اینتدنت  )

  برای ایمنی در شرایط اضطراری معمولاً تعداد صندلیهای هر ردیف را حداکثر7 عدد در نظر می‌گیرند و اگر ردیف صندلی‌ها به دو راهرو از دو طرف دسترسی داشته باشد حداکثر 14 صندلی  در نظر می‌گیرند، به نحوی که پشت تا پشت صندلی‌ها حداقل 84سانتیمتر باشد در نوع چیدمان غیرمتمرکز به خروجی‌های کمتری نیاز داریم. به علاوه بدلیل وجود راهروهای متعدد دسترسی به صندلی ها راحت‌تر می‌باشد. ردیف صندلی‌ها چون بطرف سن می‌باشد حالت قوسی بخود می‌گیرد، که با دو روش می‌توان ردیف صندلی‌های سالن را طراحی کرد:      

 الف: در این حالت مرکز قوسِ ردیف‌ صندلی‌ها ثابت و مرکز سن میباشدو شعاع قوسها متغیر است.

- تصویر 2-3-50 صندلی متحرک 

با قابلیت حمل و نقل و جابجایی آ سان

 (ماخذ: مطالعات مرکز کنفرانسهای بین المللی جام جم ، مشاور موژاد  )

 ب :در این حالت مرکز متغیر است و روی محور سالن حرکت می‌کند ولی شعاع ثابت است.

1-8-2 ،صندلی

به طور کلی در این گونه فضا ها میتوان از دوگونه صندلی استفاده کرد گروه اول صندلی های متحرک میباشند . صندلی های متحرک میبایست علاوه برسبک بودن قابلیت حمل و نقل آسان و انبار شدن را در حجم کم داشته باشند به طوریکه بتوان از آنها به راحتی در مواقع نیاز استفاده کرد. گونه ی دیگر صندلی صندلیهای ثابت هستند که اکثر فضای سالن اصلی را به خود اختصاص میدهند . این صندلی ها بسیار راحت میباشند و امکان استفاده طولانی مدت را مصرف مننده میدهند. این صندلی ها میتوانند دارای امکانات خاص دیگر مثل میز ، گوشی ، منیتور و ... نیز باشند.