عملکرد ما از ابتدای جنگ تا امروز همیشه همراه با بدبینی فوق‌العاده شدید نسبت به قدرت‌های خارجی بوده است. البته نباید فراموش کرد که کشور ما در طول دهه‌های گذشته از سوی قدرت‌های خارجی اعم از شرقی و غربی صدمات زیادی دیده و برای استقلال خود بهای زیادی پرداخته است؛ در واقع عامل اصلی برای انقلاب، تا کنون بحث تحقیر خارجی بوده است. مردم پیش از پیروزی انقلاب احساس می‌کردند دیگران برای کشور تصمیم می‌گیرند و حاکمان قبل از انقلاب هیچ تصمیمی از خود نمی‌توانند بگیرند؛ از این رو در شعارها بحث استقلال را مطرح کردند.
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی ادامه داد: این درست است که ما نباید نسبت به خارجی‌ها خوش‌بین باشیم و حواسمان همواره باید به توطئه‌ها باشد، اما این بدبینی نباید آن قدر زیاد باشد که مانع هرگونه تعامل سازنده‌ی ما با دیگران و عاملی شود برای اینکه راه مناسب و کوتاه را تنها به خاطر نگرانی‌های بیش از حد برای دستیابی به اهدافمان از دست بدهیم.
رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، با اشاره به آن‌چه نگرانی همیشگی نسبت به سرمایه‌گذاری خارجی در کشور می‌نامید، خاطرنشان کرد: این قضیه همواره باعث شده همیشه با وسواس برخورد کنیم، اما این در حالیست که بعد از گذشت زمان در مقطعی احساس کردیم نیاز به سرمایه خارجی و کارشناسان بیرونی داریم؛ از این رو تا حدودی از خود نرمش نشان دادیم، اما هم‌چنان ته ذهنمان نگرانی وجود دارد و این در حالیست که در کشوری مثل مالزی با وجود سرمایه‌های زیاد خارجی، چنین چیزی وجود ندارد.
روحانی با بیان این که همیشه یک نگرانی عمده پشت ذهن ما نسبت به خارجی‌ها وجود دارد، در عین حال به بحث لانه‌ی جاسوسی اشاره کرد و گفت: در بحث لانه‌ی جاسوسی یک راه این بود که با آمریکایی‌ها بنشینیم و مساله را فیصله دهیم، اما ما به جای اینکه به مذاکره با طرفمان بپردازیم، در این مساله احساسات را وارد کردیم و آن قدر قضیه را کش دادیم تا رسیدیم به مقطعی که حاضر شدیم بعد از تحمیل جنگ، با آمریکا بنشینیم، اما آن زمان دیگر دیر بود.
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی ادامه داد: شاید اگر زودتر حاضر به چنین کاری می‌شدیم، راحت‌تر به توافق می‌رسیدیم و منافع کشورمان بیشتر لحاظ می‌شد. اما متاسفانه باید گفت که ما همیشه در مقاطع سخت نمی‌توانیم تصمیم‌گیری سریعی داشته باشیم و احساسات را در تصمیمات دخیل می‌کنیم.
وی هم‌چنین به قضیه‌ی گروگان‌گیری اشاره کرد و افزود: درآن قضیه نیز تا زمانی که عراق به ما حمله نکرده بود، هیچ کس جرات نمی‌کرد به حل و فصل مساله بپردازد. اما پس از آن آمادگی پیدا کردیم، حتی این اواخر در این زمینه عجله هم کردیم و چون با زمان انتخابات آمریکا یکی شده بود، به سرعت آن را حل کردیم.
روحانی ادامه داد: در زمان جنگ نیز زمانی که در موضع قدرت بودیم و خرمشهر را پس گرفته بودیم، باز هم نتوانستیم تصمیم بگیریم که هم‌زمان با دفاع مقدس با دشمن سر میز مذاکره بنشینیم و بحث کنیم، این قضیه را عقب انداختیم تا به جایی رسیدیم که دیگر راهی جز قطعنامه و مذاکره برایمان باقی نماند و آن زمان بود که مذاکره با عراق را انتخاب کردیم و البته آن هم خیلی دیر بود .
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی دلیل تمام این قضایا را بدبینی‌های عمیق که به گفته‌ی وی در پس ذهن‌ها وجود دارد، عنوان کرد و گفت: ما همواره نمی‌خواهیم با خارجی‌ها به ویژه دشمن بنشینیم و همیشه احساس می‌کنیم اگر این کار را بکنیم، سرمان کلاه رفته است، همان طور که شاهد بودیم برخی عزیزان از تریبون‌های عمومی اعلام کردند که هر وقت ما با خارجی‌ها می‌نشینیم، سرمان کلاه می‌رود که البته من این قضیه را قبول ندارم و معتقدم این نگاه هم ناشی از بدبینی است که به آن دچار هستیم.
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی گفت: ما همیشه می‌گوییم نباید به دشمن و افراد فریبکار نزدیک شویم و نزدیکی با خارجی‌ها را مثل نزدیکی با شیطان می‌دانیم، البته این خوب است، به شرط آن‌که همیشه ادامه داشته باشد نه اینکه در مقاطعی این را بپذیریم . امروز زمان آن رسیده که یک مقدار در تصمیم‌گیری‌ها متعادل‌تر باشیم و با منطق بیشتر و فاصله با احساسات پیش رویم، هم‌چنین در نظر بگیریم که دنیای امروز با دنیای ده سال پیش و زمان جنگ سرد متفاوت است. امروز شرایط جهانی به سرعت تغییر می‌کند؛ ازاین رو ما نمی‌توانیم فرمول‌های گذشته را ملاک قرار دهیم .
روحانی با بیان اینکه با سرعت گردش اطلاعات، تحولات متعدد نیز صورت می‌گیرد، گفت: نمی‌شود در دنیای امروز یک سری اصول را به عنوان اصول ثابت مد نظر قرار داد و در آن چارچوب، از دنیا فاصله گرفت و تنها هر گاه اضطرار به وجود آمد، نظر را تغییر داد.
رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، حساسیت این مقطع زمانی را از یک نگاه از حساسیت زمان جنگ تحمیلی بیشتر دانست و ادامه داد: گر چه آن زمان برای ملت ایران موقعیت بسیار حساسی بود، اما امروز در شرایطی قرار داریم که در برابر یک هجمه‌ی عمومی هستیم و کشورهای مختلف به ویژه غربی‌ها دست به دست هم داده‌اند که به تدریج شرقی‌ها را کنار خود بکشند تا علیه جمهوری اسلامی به تصمیماتی برسند؛ از این رو امروز مهم است که با تدبیر و تامل راه را پیش رویم.
روحانی در ادامه با اشاره به مساله‌ی هسته‌یی ایران اضافه کرد: تدبیر جمهوری اسلامی در این بود که در مساله‌ی هسته‌یی که امروز به یک مساله‌ی پیچیده تبدیل شده است، بتواند از راه‌هایی پیش رود که هزینه‌ی کمتری دارد، اما شرایط امروز روند را سخت‌تر کرده است. اگر چه مردم مسرور و خوشحال هستند که دانشمندان و جوانان غیور در سازمان انرژی اتمی، توانسته‌اند موفقیت‌های خوبی در زمینه‌ی فناوری هسته‌یی کسب کنند، اما باید به یاد داشت که این تلاش‌ها مربوط به آخرین سال‌های نخست‌وزیری مهندس میرحسین موسوی است و از آن زمان تلاش‌ها در آن زمینه آغاز شده بود و در همه‌ی دوران ریاست‌جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی، همه‌ی چیزهایی که امروز داریم، آماده شده بود . سانترفیوژها و بخش لیزر و غنی‌سازی، همه در آن دوران شکل گرفت.
روحانی با اشاره به تلاش‌های دولت سیدمحمد خاتمی در این زمینه گفت: در آن دوران تلاش شد که این فناوری بومی و در داخل هم برای ساخت و تولید آن اقدام شود، که البته اقدامات گسترده‌ای درآن زمان صورت گرفت. نباید از یاد برد که از سال 67 تا امروز در این مسیر حرکت‌های زیادی شده و به ویژه دولت هاشمی رفسنجانی و خاتمی زحمات زیادی را در این زمینه متحمل شدند، تا جایی که توانستیم در سال 81 به فناوری غنی‌سازی دست یابیم .
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی، با اشاره به اینکه در سال 81 با تعدادی سانترفیوژ غنی‌سازی انجام دادیم، گفت: خاتمی در بیست و دو بهمن سال 81 دستیابی به این دستاورد را به عنوان پیروزی بزرگ ملت ایران عنوان کرد، البته در آن زمان اصفهان ناقص بود و اراک تازه شروع شده بود و در تولید کیک زرد، قدم‌های اولیه را برداشته بودیم که لازم بود کامل شود.
وی با اشاره به آن‌چه سر و صداهای راه افتاده در دنیا علیه ایران در سال 81 می‌نامید افزود: پس از آن در سال 82 بود که پرونده‌ی ایران به شورای حکام رفت و در آن مقطع بود که تبلیغات دروغین علیه ایران در جهان به راه افتاد. متاسفانه با این دروغ‌ها افکار عمومی مشوش شد تا رسیدیم به قطعنامه شهریور سال 82 که این قطعنامه برای جمهوری اسلامی خوشایند نبود و ما را تا مرز فرستادن پرونده به شورای امنیت در اجلاس بعدی نزدیک کرد.
روحانی با اشاره به تصمیمات حکیمانه‌ای که جمهوری اسلامی در این زمینه اتخاذ کرد، خاطرنشان کرد: البته این تصمیمات حکیمانه مربوط به کل نظام بود. ما در آن زمان تصمیم گرفتیم فعالیت نطنز را تعلیق کنیم، اما کارهای دیگر را تکمیل کردیم. در نطنز به فناوری غنی‌سازی دست یافته بودیم و آژانس هم این را می‌دانست، اما در عین حال اراک و اصفهان و کیک زرد سه پروژه‌ای بودند که ناقص مانده بودند؛ لذا تعلیق آن پرونده را که کامل بود، پذیرفتیم، اما تعلیق سه پروژه‌ی ناقص را نپذیرفتیم.
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی با اشاره به مذاکره‌ی ایران با اروپا پس از این مقطع گفت: برخی می‌گویند که با غربی‌ها نباید مذاکره کنیم و چشم آبی‌ها همیشه ما را گول می‌زنند. این حرفها، سخنان واهی بیش نیست و متعلق به کسانی است که در این میدان نبودند، چرا که اگر بودند، می‌دانستند ایرانی‌ها هوشمند و قادرند منافع‌شان را تامین کنند. چنانچه با اطلاع آژانس فرصتی آرام برای دانشمندان ما به وجود آمد تا بحث کیک زرد، اراک و به ویژه اصفهان را ادامه دهند .
روحانی با اشاره به کامل شدن تقریبی فعالیتهای اصفهان در فروردین سال 83 گفت: در آن زمان مقداری کیک زرد را تزریق کردیم و توانستیم پس از مرحله‌ا‌ی فعالیتهای اصفهان را کامل کنیم. در مذاکرات پاریس که تعلیق را پذیرفتیم مطرح کردیم که باید اصفهان تکمیل شود، لذا اصفهان را تکمیل کردیم و تا فوریه سال بعد حدودا اسفند ، اصفهان هم‌چنان کار می‌کرد.
رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، با اشاره به روی کار آمدن دولت جدید ادامه داد: در دولت جدید خیلی‌ها اصلا در این وادی‌ها نبودند و نمی‌دانند که چه گذشته است، ما با اروپا در مذکرات به نقطه‌ای رسیدیم که اروپا فعالیت اصفهان و نطنز را پذیرفت. در فروردین سال 84 خبرگزاری‌های خارجی اعلام کردند که ایران و اروپا سر 500 سانترفیوژ به توافق رسیده‌اند که البته درست نبود و غربی‌ها این حرف را به این معنی که آمادگی برای فعالیتها و مذاکرات بعدی را دارند، زده بودند، البته بسیاری از روزنامه‌ها در آن زمان به این قضیه حمله کردند و گفتند که چرا ما سر پانصد سانترفیوژ با غربی‌ها به توافق رسیده‌ایم .
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی، با ابراز تاسف از اینکه اروپا با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری نهم ایران عقب‌نشینی کرد، گفت: آنها در آن مقطع احتیاط را پیشه کردند و گفتند نمی‌دانیم در انتخابات ایران چه خواهد شد؛ لذا ناچاریم صبر کنیم تا دولت سر کار آید. اگر چنین نبود ما به توافق نهایی با آنها نزدیک شده بودیم. اما متاسفانه با روی کار آمدن دولت تاکتیک‌ها در مساله‌ی هسته‌یی تغییر کرد و در برابر این تاکتیک‌ها که البته موفقیت‌هایی داشت، ناچار شدیم هزینه‌های زیادی بپردازیم.
روحانی با بیان این احتمال که در آینده صدور قطعنامه‌هایی در شورای امنیت علیه ایران را شاهد خواهیم بود، در عین حال از مطالب گفته شده دو نکته را به عنوان نتیجه‌گیری برشمرد و گفت: درست است که ما نباید به دیگران خوش‌بین باشیم و همیشه باید نسبت به خارجی‌ها احتیاط کنیم، اما باید بدانیم دیگران به دنبال منافع خودشان هستند و نه منافع ما، هم‌چنین باید بدانیم راه مذاکره و تعامل بسته نیست و می‌شود با خارجی‌ها هم سر یک منفعت مشترک که قابل تعریف است، به توافق رسید.
وی گفت: در دنیای امروز نمی‌شود مطرح کرد که یک کشور به هیچ عنوان نیازی به بیرون ندارد . این امکان وجود ندارد که تعامل با بیرون را کنار بگذاریم و بگوییم در هیچ شرایطی با خارجی‌ها سر میز مذاکره نمی‌نشینیم، البته بهتر است که در مناسب‌ترین شرایط این کار را بکنیم. امروز پیش‌بینی می‌کنم که بر سر مساله‌ی هسته‌یی در نهایت غرب و ما باید سر میز مذاکره بنشینیم و با تعامل این مساله را حل کنیم.
روحانی با تاکید بر اینکه همواره باید راهی را انتخاب کنیم که هزینه‌ی کمتری برایمان داشته باشد، افزود: هنر این است که با هزینه‌ی کم روی پای خود بایستیم، وگرنه با هزینه‌ی بالا هر کاری را می‌توان کرد. می‌توان با هیچ‌کس ارتباطی نداشت اما این امر هزینه‌های بالایی را به ما تحمیل خواهد کرد. برخی فکر می‌کنند هدف ما تنها بقاست و تنها باید کاری کنیم که نظام ویران نشود، البته بقا هدف قطعی ماست، اما تنها هدف نیست؛ رشد، توسعه و تعالی نیز هدف والای ماست .
روحانی، در ادامه‌ی سخنرانی خود اظهار داشت: ما ایرانی می‌خواهیم که با رشد و توسعه و تعالی بماند و با دیگران بتواند رقابت کند، اگر نتوانیم از لحاظ رشد و توسعه پیش رویم اقتدار ما هم زیر سوال خواهد رفت. کشوری بدون رشد و توسعه به اقتدار نمی‌رسد، لذا به غیر از بقا باید به فکر دیگر مسائل هم بود، ما می‌توانیم با تعامل با بازیگران و حفظ اهداف و اصول به سمت اهدافمان حرکت کنیم، بدون تعامل، با تقابل هم این کار امکان‌پذیر است، اما قطعا هزینه‌های بالایی خواهد داشت.
وی با تاکید بر کمک همه‌ی احزاب و گروه‌های سیاسی که با مسائل ملی آشنا هستند به نظام اظهار داشت: نقد آشکار شاید در مقاطعی به مصلحت کشور نباشد، اما اگر به سمت نقد سازنده و در مقاطعی نقادی‌های غیرمستقیم برویم، می‌توان همواره به نظام جمهوری اسلامی کمک کرد.
رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، در ادامه‌ی گردهمایی در جمع خبرنگاران به پرسش‌های آنها پاسخ گفت.