دانلود تحقیق بانک‌داری اسلامی (بدون ربا)

حکم ربا در قرآن و سنت

«یا ایها الذین آمنو اتقوا الله و ذروا ما بقی من الربا ان کنتم مومنین»    (آیه 278 سوره بقره)

* ای کسانی که ایمان آورده اید ، از مخالفت فرمان خداوند بپرهیزید . آنچه از ربا باقی مانده است ، رها کنید .

« فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله و رسوله و ان تبتم فلکم رءوس اموالکم لا تظلمون و لا تظلمون» 

(آیه 279 سوره  بقره)

* واگر چنین نکردید ، بدانید به جنگ با خدا و فرستاده ی او ، برخواسته اید و اگر توبه کنید سرمایه های شما از آن خودتان است نه ستم می کنید و نه ستم می بینید .  

« وان کان ذو عسره   فنظره الی میسره و ان تصدقوا خیرلکم ان کنتم تعلمون»  (آیه 280 سوره بقره)

* واگر بدهکاران تنگدست باشند ، پس تا هنگام گشایش مهلتی به او بدهید . و اگر به راستی قدرت پرداخت ندارد بخشیدن آن برای شما بهتر است ، اگر منافع اینکار را بدانید؟؟؟

- در نگرش دینی ، جامعه ای که فعالیت های اقتصادی و معیشتی خود رابر پایه ی ربا بنا کنند ، به سوی نابودی گام بر می دارد ودر مسیر عصیانگری و ناسپاسی است . 

پیامبر اکرم (ص) : شرالمکاسب کسب الربا ؛ بد ترین کسب ها ، کسب ربا است . ( ترجمه الحیاه ، جلد 5 )

حکمت های تحریم ربا

* هدایت  سرمایه ها به سمت فعالیت های مولد

دراین نوع مردم به طور عینی درفعالیت های بازرگانی و تولیدی  با حضور نامحسوس دراقتصاد واقعی است .

در بینش اسلام ، اقتصاد ربوی عامل گرایش بت پرستی  و فراموشی کمکهای انسان دوستانه  به  دیگران وبه شکاف روز افزون زندگیها وشکل گیری فاصله طبقاتی و ثروت های افسانه ای نزد گروهی از افراد می انجامد .

امام رضا (ع) : «علت تحریم ربا  تمایل  یافتن مردم به  سودخواری  است ، و مایه تباهی  و شیوع ظلم است» .

* هدایت سرمایه ها به سمت فعالیت های مفید

با حاکمیت فرهنگ ربا ، انجام کارهای اساسی برای پایداری  حیات اجتماعی  رنگ می بازد و به استوارسازی زیر بناهای اقتصادی توجه نمی شود .

ودر نتیجه قرآن است که اشاره به این موضوع  دارد  پدیده  ربا جنون  سرمایه داری  است که  باعث  نا  متعادل شدن جامعه می گردد ودچار حالتی که درآن اهداف ، تابع امیال نفسا نی است .

امام صادق (ع) : «خداوند باری تعالی ربا را از آن جهت حرام کرد تاشما ازپرداختن  به کارهای  نیک باز نماید» .

* هدایت انسان ها به سوی تعادل روحی وروانی

در آموزه های اسلامی ، ربا خوار درقالب انسانی  مثل زده که  بزرگی شکمش  ، آنرا با  دیگر اندام ها نا متناسب کرده است .

از امام صادق (ع)روایت شده که فرمودند : «چون مراشبانه به  آسمان  بردند ، کسانی را دیدم  که می خواستند ازجای برخیزندولی توانایی آن را نداشتند . این به سبب بزرگی شکم آنان بود . گفتم : ای جبرائیل ! اینان کیستند ؟   گفت : کسانی که ربا می خوردند» .  (  ترجمه الحیاه ، ج5 ، ص 617 )

* بزرگی گناه ربا در اسلام    

دین اسلام ، ربا را همتای بزرگترین گناهان و به شدت آن را مورد نکوهش قرار داده است ودست اندکاران

آن را لعنت کرده است .

آیه 279 سوره بقره : « فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من الله ورسوله ...»

- واگرچنین نکردید ، دست ازربا خواری برندارید اعلان جنگ با خداوند و رسولش بدهید .

راه‌کارهای دینی برای جریان سرمایه

روشن است که دراندیشه دینی توانمندی اقتصادی ، اساس دیگر توانایی ها و اقدام هاست  ورکود سرمایه و اندوخته ها نیز امری نابایست به شمار می آید وبه فقر و درماندگی می انجامد. بهترین راهکار  بانکداری اسلامی پرداخت وام بدون بهره به نیازمندان است .

* موارد استثنایی ربا

امام صادق (ع) : « بین پدر و فرزند  ،  ربا جایز می باشد» .

آنچه کارکرد ربا رادر پی داشته باشد ، اگر چه در قالب عقود اسلامی ارائه شود مشروع به نظر نمی رسد . زیرا پدیده ای راکه بااین شدت دردین حرام شده ف و تمایز اصلی بین  نظام  اسلامی  و غیر اسلامی است نمی توان با تغییر الفاظ رنگ دینی بخشید ؛ بدون آنکه ماهیت آن تغییری پیدا کند .

* معیار اساسی در حرمت ربا

معیار اصلی در این مورد ستم به وام گیرنده نیست ، ودرهیچ یک از آیات به صراحت ، علت حرمت ،ستم به  وام  گیرنده  عنوان  نشده است .  ملاک  اساسی این است که به جریان  افتادن ربا ، جامعه را  ازتعادل اقتصادی و همسانی در سطح درآمد ها خارجی می کند و به شکاف طبقاطی می انجامد .

* بانکداری متعارف دنیا و بانک‌داری اسلامی

بخشی ازسرمایه های نقدی در اختیار کسانی است که یه علل مختلف ، تمایل یاتوانایی استفاده کارآمد از آن راندارند .

ازطرف دیگر ، کارفرمایان و صاحبکاران باتجربه ای وجود دارند که با وجود دربرداشتن علم و تجربه و علاقه به فعالیتهای اقتصادی ، سرمایه لازم رادر اختیار ندارند .

بنابراین وجود مؤسساتی که بتوانند این دو گروه  از افراد کشور را به هم پیوند داده ، سرمایه های نقدی و انسانی را به جریان اندازند ضرورت بانکها ازباسابقه ترین ابزارهای این پیوند به شمار می رود . بانکداری متعارف براساس نظام بهره عمل می کند و به جهت ویژگی نا عادلانه بهره ، در موارد بسیاری به تسلسل و ورشکستگی بنگاهها و مؤسسات تولیدی و تجاری می انجامد .

براساس قوانین اسلامی ، هرنوع دریافت اضافی از وام گیرنده ربا تلقی می شود و حرام است .

* بانک‌داری اسلامی در ایران

پس از پیروزی  انقلاب اسلامی و فراهم شدن  زمینه تغییرات اساسی در نظام اجتماعی ، یکی از مباحث عمده دگرگونی نظام بانکی از نظام بهره به نظام مورد قبول اسلام بود تااین که با کوشش پیگیر شماری از اقتصاد دانان  کشور و با تکیه  به احکام  و قرآن   قانون  عملیات  بانکداری  بدون ربا ،  در تاریخ 8/6/1362 توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و از سال 1363 نیز به اجرا در آمد .

قانون عملیات بانکداری بدون ربا  نه  به صورت قانون نهایی  ، بلکه گاهی درجهت اسلامی کردن نظام بانکی و بانکداری است .

به رغم تصور برخی  که  ربا و  بهره  را جزء  جدا نشدنی صنعت بانکداری پنداشته ، و حذف آن را با تعطیلی بانکداری مساوی می دانند . اسلام به ذات خود ندارد عیبی ، هر عیبی که هست از مسلمانی  ماست .

دراینجا اذعان به نکات زیر ضروری به نظر می رسد :

- پرهیز ازربا ؛ هدف اصلی نظریه پردازان نظام بانکداری اسلامی  و بدون ربا  وقت  است .

اما عملکرد نظام بانکی از حاکمیت ربا  و بازگشت به  بانکداری  ربوی حکایت دارد و این نکته را در  کاهش سهم عقود  مشارکتی ، تغییر ماهیت عقود مشارکتی و صوری  شدن  معاملات  بانکی می توان مشاهده کرد .

- استفاده بهینه از منابع  بانکی ؛  آمارهای رسمی بانک  مرکزی نشان می دهد که  نظام  بانکی ، نه تنها نتوانسته  سود مناسبی  برای  سپرده گذاران  کسب کند ، بلکه با احتساب نرخ  تورم ،  در غالب سال ها به آنان ضرر رسانده است .

- روشهای گسترش تعاون عمومی و قرض الحسنه ؛  با گذشت زمان ، سهم قرض الحسنه اعطایی بانکها، در سالهای اخیر به شدت کاهش یافته است .

* مؤلفه های اسلامی شدن نظام بانکی

- ممنوعیت بهره : هرگونه نرخ بازده  از پیش تعیین شده و تضمین شده در قرارداد مالی بهره به شمار می‌رود و قرارداد مبتنی بر بهره ،  باطل  و درآمد حاصل از آن  حرام است . افزون برآن ، برای قرض دهنده ای که اصل پول او تضمین شده است ، هیچ حقی در بازده سرمایه وجود ندارد .

- توزیع عادلانه سود : رساندن حق  به صاحب حق و اصل خدشه  ناپذیر رعایت  عدالت ، در همه حال و برای همه کس ، روح واساس دین است . براین اساس  بانکداری اسلامی  ملزم به  فراهم  آوردن شرایطی است تا بازده  و ارزش  افزوده ی  حاصل از سرمایه  بر اساس  موازین شرعی  میان  صاحب  سرمایه وقرض گیرنده تقسیم شوند .

- گسترش روح تعاون و ایثار در میان مردم  : براین اساس  بانک  باید  تسهیلات لازم را جهت  گسترش قرض الحسنه از طریق جذب و جلب وجوه آزاد و اندوخته ها و پس اندازها ایجاد کند .

- عدم مشارکت در فعالیت های غیر مفید :  بانکداری اسلامی درفعالیتهای غیر اخلاقی و غیر مفید که  در چارچوپ قوام اقتصادی و مصالح حقیقی جامعه نباشد ، سرمایه گذاری و مشارکت نمی کند . افزون براین ، بانکداری اسلامی زمینه ساز فعالیتهای اخلاقی و خیرخواهانه است .

- هرگونه حیله و ابهام کاری در معاملات بانکی ممنوع است.

شاخصه هایی که می توان اسلامی بودن نظام بانکی را ارزیابی کرد ؟؟؟

برای ارزیابی نظام بانکداری اسلامی ، دو شاخصه اهمیت بیشتری دارد ؛

- سود واقعی سپرده : بالا بردن شاخص تورم و در نتیجه ، کاهش  ارزش  پول  ،  سپرده گذاران را در وضعی قرار می دهد که نتوانند سود  واقعی  سپرده های  خود را دریافت کنند . براین اساس باید سودی متناسب بانرخ تورم به صاحبان سرمایه پرداخت شود . بدیهی  است که عدم  توجه به  این  نکته اساسی، هدف قانونگذار رادر استقرار نظام پولی و تجاری برمبنای عدل و حق (  بند 1 ق عملیات بانکی  بدون ربا )  تامین نخواهد کرد .

- انطباق عملیات بانکی برموازین شرعی :  این موضوع اقتضا می کند که بانکداری اسلامی یک  یک تسهیلات رادر چارچوب عقود اسلامی اعطا کند .  بنابراین هرگونه عدم انطباق و همچنین انحراف از موازین شرعی با اسلامی بودن  نظام  بانکی   مغایر خواهد بود .

قانون بانک‌داری بدون ربا تا چه حدی اهداف بانک‌داری اسلامی را تأمین می‌کند؟

قانون عملیات بانکی بدون ربا ، اهداف نظام بانکی کشوررا به شرح زیر بر می شمرد ؛

- استقرار نظام پولی و اعتباری بر مبنای حق و عدل ( ضوابط  اسلامی ) - فعالیت درجهت تحقق اهداف ، سیاست ها و برنامه های اقتصادی دولت جمهوری اسلامی ایران توسط ابزارهای پولی و اعتباری

- ایجاد تسهیلات لازم جهت گسترش تعاون عمومی و قرض الحسنه

- حفظ ارزش پول و ایجاد تعادل در موازنه پرداخت و تسهیل مبادلات بازرگانی 

* موانع و راهکارهای اساسی اسلامی شدن نظام بانکی

نباید فراموش کنیم که آغاز فعالیت بانکداری بدون ربا در کشورها ، مقارن سالهایی بوده است که  جنگ تحمیلی برضدایران مشکلات عظیمی را درتمام شئون اقتصادی – اجتماعی ما پدید آورد .

راه‌کار: لازم است با همان همتی که در سال 1362  در خصوص  حذف ربا  پدید آمد ، گام های بعدی چنین برداشته شود :

- تشکیل کمیته های علمی و کارشناسی برای بررسی اشکالات نظام بانکی و انجام اصلاحات مورد نیاز

- اشاعه باور به فرهنگ بانکداری اسلامی در میان مسئولان امر

* مهمترین شرط موفقیت بانکداری اسلامی نرخ تورم پایین

دکتر شیبانی - رئیس کل وقت بانک مرکزی – درهجدهمین سمیناربانکداری اسلامی گفت : بانکداری اسلامی از افتخارات نظام است .اگرامروز انتقادهایی به گوش می رسد ، مربوط به اصل آن قانون نیست بلکه این امر به شرایط حاکم اقتصاد مربوط می شود .

وی خاطرنشان کرد ؛ یکی ازعواملی که سبب گشت مردم شهد شیرین بانکداری اسلامی راآن چنان که  باید نچشند ،تورمی است که از دیرباز گریبان اقتصاد مارا گرفته است .

دکترشیبانی عمده ترین مشکلات حاکم براقتصاد ما را وقوع جنگ تحمیلی و تورم های 30 درصدی و بیشتر ذکرکرد و و گفت : اگر تورم 3 درصدی داشتیم  و نرخ سود بانکی هم در حد 3 تا 4 درصد باقی می ماند ، هیچ حرف و حدیثی پیش نمی آمد . شیبانی تورم را «دشمن خوبی» دانست .

رئیس کل وقت بانک مرکزی تأکید کرد : مهمترین شرط موفقیت بانکداری اسلامی ، داشتن نرخ تورم پایین است .  

شناسنامه بانک‌داری اسلامی در سطح جهانی

- اولین مؤسسه مالی اسلامی ( DMI ) 

مؤسسه مالی اسلامی دارالمال اسلامی  (DMI)  است که  درسال  1981 با سرمایه یک میلیارد دلار در ژنو تأسیس شد .

رئیس این مؤسسه مالی شاهزاده سعودی محمد الفیصل السعود است .  

در سال 1982 این مؤسسه  نزدیک  به  9/7 میلیون  دلار  بود که دلیل  عمده  این  میزان سود ، سرمایه گذاری مؤسسه درفلزات گرانبها بوده است . آنچنانکه سود سال 1983 تا بدین اندازه قابل توجه نبوده است .

مناطق و کشورهای انجام عملیات بانکداری این مؤسسه  عبارتند از :

باهاما ، بحرین ، گینه ، نیجر ،  سنگال ، فرانسه ، سودان ، سوئیس ، امارات  متحده  عربی  و انگلیس .

- دومین مؤسسه بانکی اسلامی بزرگ در دنیا (AL Baraka)

گروه مالی – اسلامی البرکه (AL Baraka ) است . این گروه درلندن پایه گذاری شد .

درسال 1982 درجده عربستان  با  بیش از 500 میلیون  دلار سرمایه ، کار خود را آغاز  کرده وهم اکنون درسراسر دنیا درلندن ، تونس ، سودان ، ترکیه ، عربستان سعودی ، دبی ، بحرین ، مصر، عراق و سنگاپور عملیات بانکی انجام می دهند .

رئیس این مؤسسه  شیخ صالح  کمال  ازسوی  بانک انگلستان  بعنوان یک فرد مجاز برای جذب سپرده و مجاز به انجام تمامی عملیات بانکداری شناخته شده است .

- سومین بانک بزرگ اسلامی (IBS)

گروه مالی - نظام بانکداری اسلامی بین المللی (IBS) لوکزامبورگ است . 25درصد سهام این بانک متعلق به گروه بانک AL Baraka)) است و 15درصد سهام آن متعلق به بانک  اسلامی کویت و 60درصد سهام به سایر سرمایه گذاران تعلق دارد .

سرمایه این بانک  از 60میلیون  دلار به 100 میلیون دلار در سال  1982  افزایش  یافته  بین 31 دسامپر 1982تا 30 ژوئن 1983 مجموع  دارایی آن  6/14 میلیون دلار به 8/41  میلیون دلار افزایش یافت که دکتر گمال اتیه مدیر عامل این بانک می باشد .