دانلود تحقیق فرش های روستایی و شهری باف اردبیل

مقدمه

       در فلسفه علم جغرا فیا گفته می شود که این شرایط جغرا فیایی است که موجب بوجود آمدن تمدن یا از بین رفتن تمدنی می شود.با فته های هر منطقه ویژگی های خاص خود را دارند که با بافته های مناطق دیگر بسیار متفاوت است. از لحاظ شیوه بافت رنگ و رنگرزی طرح ونقشه در هر منطقه هدف شناخت و معرفی و ثبت و ضبط آنها بسیار ضروری است.

 اردبیل ازجمله مناطقی است که با وجود موقعیتی که در کشورداشته فرش آن بسیارمهجور مانده است. قا لی های این منطقه تنوع بسیار زیا دی از لحاظ نقشه دارد، تاریخچه با فت قا لی آن در گذشته های دور گم ونامعلوم مانده است. به دلیل سرد بودن هوا قا لیهای اردبیل قا لیهای گوشتی هستند که تمام پشم می با شند ولی امروزه چله پنبه ای نیزوارد آن شده است. . سردی ورطوبت هوایی این ناحیه باعث می شود که این بافته ها به سرعت بپوسند.

    نظر به اینکه بدون شناختی هر چند مختصر از وضعیت جغرافیایی تاریخی انسانی واقتصادی یک منطقه نمی توان تصویر منا سبی از هنر و صنعت آن وعواملی که در ایجاد وتحول آن نقشی داشته اند ارائه کرد.

تاریخچه ای بر قالی اردبیل

     قا لی این هنر- صنعت ، کنون فراز ونشیب های فراوانی د یده است. در طول تاریخ هر گاه دولت وقت نظری به آن داشته زمینه رشد و تکامل آن فراهم شده و پیشرفت کرده است. در غیر این صورت مهجور مانده وبه شدت تنزل یافته است، با تمام این احوال قالی بافی هرگز از بین نرفته و سیر تکاملی خود؛ هر چند بسیار کند ادامه داده است.

       اردبیل با توجه به شرایط جغرافیایی و اقلیمی که دارد اغراق نخواهد بود اگر گفته شود که یکی از قطبهای کهن قالی بافی بوده است. قالیهای این منطقه از تنوع بسیار زیادی از لحاظ نقشه بهره مند است. تاریخچه قا لی آن در گذشته های دور گم و نا معلوم مانده است. سردی ورطوبت هوای این منطقه باعث شده که این بافته ها به سرعت از بین برود ونمونه ای به دست ما نرسد.        البته نا گفته نما ند که در دوران قاجاریه ، تجارت قا لیهای کهنه ا یران به اروپا برای اولین بار از تبریز شروع شد. دادو ستد این کالا بیشتر در دست تجار تبریزی بود و از راه ترکیه قالی ایران به اروپا حمل می شد.

یک نظر اجمالی درباره جغرافیای اردبیل

      اردبیل در شما لی ترین نقطه شمال غربی کشور واقع است. شهری که قرن های متمادی مرکز آذربایجان ومدتی پایتخت ایران بوده است. مرکز استان اردبیل است که فاصله آن تا مرز جمهوری آذربایجان در حدود بیست کیلو متری می باشد.

اردبیل در یک منطقه کاملا" کوهستانی قرار گرفته است. هوای سرد و معتدل دارد. این امر معلول موقعیت جغرافیایی و به خصوص ارتفاع آن از سطح دریا و کوه های مرتفع اطراف است.

     با این اوصاف شرایط آب وهوایی و با توجه به قابلیت منطقه برای دامپروری ، کشاورزی، خود به خود دست به بافته های گرم لازم و ملزوم زندگی می شود.برای محافظت ازخود دربرابر سرمای این منطقه ،دستبا فته پشمی مثل گلیم ،جاجیم،قا لی ازضروریات زندگی محسوب می شود که زیراندازپرزدارپرگوشت مثل قا لی در برابربرودت هوایی گرمترازدو دست بافته دیگر است.

مواد اولیه ومراحل مختلف بافت قالی اصیل اردبیل و اندازه های آن

قالی اصیل اردبیل تمام پشم است.

چله کشی

    چله کشی ترکی، چله وپود پشم است؛ چله دست ریس باید پرز هم دست ریس باشد. در منطقه اردبیل قالی ریز بافت نداریم، قالی یک کالای کاربردی تزیئنی می باشد و مانند قالی تبریز لوکس نیست. برای یک منطقه سردسیر، قالی یک کالای محافظ گرماست و معمولا" قالی را پر گوشت می بافند با رنگ های شاد.این قالی بسیار نرم است با رجشمار پایئن و وزن تا حدی سبک.

در قالی اصیل اردبیل پود کلفت نداشتیم و اولین بار توسط مرحوم فیضل الله وثوق پود کلفت وارد قا لی اردبیل شده و باعث نا بودی  قا لی اردبیل شد زیرا امروزه درقا لی اردبیل بیشتر پود کلفت است تا پرز.

    قالی اردبیل با عنوان قوبا معروف بود، قالی نرمی است در حد پارچه کلفت، پود زیرو رو از نظر اندازه یکسان، 5 یا 6 لا می باشند. با دست پود می دهند. خواب این قالی ها به طرف پا یئن است.(شکل 1)

    کوجی ،از لازم وملزومات این قالی است. در لول بافت مطرح نیست اما در قوبا باید استفاده شود.کاربرد عمده کوجی در قالی قوبا، به خاطر نرمی قالی مانع جمع شدگی آن می شود.

مواد اولیه

      پشم طالش، از لحاظ رنگ پذیری و زیبایی عالی است که از نژادهای خوب پشم ایران است. پشم مورد استفاده قالی امروز اردبیل از مخلوط پشم طالش و کرمانشاه است.

رجشمار

      قالی اردبیل روستایی باف محسوب می شود و درشت باف هستند، قالی های قدیمی اردبیل رجشمار 20-22 گره داشتند. اما امروزه این قالی ها معمولا" 30 رج تا 40 رج (28-38رج) بافته می شوند. امروزه تراکم عمودی دو یا سه گره بیشتر از تراکم افقی است( به این دلیل که پود نازک در هر رج داده نمی شود و این یکی از دلایل پایئن آمدن کیفیت قالی این منطقه است.)

اندازه

      در اردبیل به دلیل کوچک بودن خانه ها و فضایی که برای کارگاه قالی بافی در نظر گرفته می شود، اغلب قالی های زیر 6متر بافته می شود. قالی های 5متری که به آن کلگی یا میانه می گویند، بیشترین تعداد تولید را دارند.

      مسند(220*140) پرده ای (220*170) و ابعاد 3.5*2.5 و بعضی اوقات 4*3

وذرع ونیم (1.80*110) ذرع و چارک (1.30*80)(شکل 2) قالیچه (2.10*1.50)(شکل 3) و همچنین 2 ارشین * 3 ارشین ( در گذشته قالی های اردبیل با واحد ارشین خرید و فروش می شده است.) و 7متری و 6 متری.

در 12 تا 13 سال اخیر ابعاد مربع نیز رایج شده است که از اندازه پا دری 60*60 به بالا بافته می شود. اندازه 2*2 متر بیشترین متقاضی را دارد که بیشتر به ایتالیا صادر می شود. قالی هایی به شکل دایره و... به ندرت در اردبیل با فته شده است چون با فند گان مهارت کافی برای بافت اشکال غیر از مربع و مستطیل را ندارند.

رنگ ورنگ بندی در قالی اردبیل

     قا لی از دوران کهن یک کا لای کاربردی تزیئنی بوده است ، آن نیز میدانی بود برای گفتن باورها و آرزوهایی که داشته اند؛ با نقوش استلیزه شده، انتزاعی و بر اساس این نقوش مفهوم و نمادشان به آن رنگ زده اند نوع رنگ معنی ومفهوم شکل را تکمیل کند و رساتر شودوبرای هر شکل رنگی را بر می گزینند که از نظر مفهوم با هم همخوانی داشته باشند.

      نما د پردازی در قالی روستایی هیچ گاه به اصول طبیعت گرایی روی نیا ورد ونسبت به هنرهای دیگر حتی قالی شهری تفاوت عمده در آرمانهایشان داشته است.

طبق مشاهده در بازار فرش تهران:

    رنگ بندی اکثر قالی های قدیمی اردبیل سرمه ای ولاکی است.دراکثر قا لیها زمینه سرمه ای بود. بعد از آن بیشترین رنگی که مورد استفاده قرار می گرفت لاکی با درجه های مختلف سبز خاص منطقه، اکثر حاشیه پهن ها به رنگ لاکی (روناسی) بوده است.

      قا لی های زمینه لاکی ، متن گیلاسی روناسی و حاشیه پهن کرم و رنگ های دیگری که به کار گرفته شده بود سرمه ای،لاکی، روناسی و سبز بود. در اکثر قالی ها 4 یا 5 رنگ بیشتر مشاهده نشده که شامل: سرمه ای، لاکی روناسی، کرم، سبز مینایی می باشد.(شکل4)

     قا لی های اصیل ا ردبیل ریز باف نبوده و بخاطر شرایط ا قلیمی قا لی برای حفظ گرما بوده و پر گوشت بافته می شده است. هر کس می خواست قالی ببافد خودش خامه ها را با رنگ های گیاهی رنگرزی کرده که رنگرزی گیاهی در منطقه اردبیل، سوای قالی هایی با اندازه مرسوم، کناره جاجیم و ورنی زیاد بافته می شود.

 عشایر بیشتر جاجیم و گلیم می بافند. در روستا ها بیشتر گلیم بافته می شود و قیمت آنها بستگی به رنگ بندی، رنگرزی و تازه وکهنه بودن قالی دارد. در روستاها برای کناره طرح کله قوچی و ترنج بافته می شود که اکثرا" ذهنی باف و حفظی باف با رجشمار بین 20 تا 35 رج است. کناره های سوماق از زیبا ترین و قشنگترین کناره های اردبیل است.(